Historia anarchizmu
Dzieje końca XIX i początku XX wieku stanowią belle époque historii anarchistycznej. W tej „klasycznej” epoce, z grubsza zdefiniowanej jako okres pomiędzy Komuną Paryską a Hiszpańską Wojną Domową (lub 1840s/1860s do 1939), anarchizm odegrał znaczącą rolę w walce klasy robotniczej (obok marksizmu) w Europie, jak również w Ameryce Północnej i Łacińskiej, Azji i Australii. Modernizm, masowa migracja, koleje i dostęp do druku pomogły anarchistom w rozwoju ich spraw.
Pierwsza Międzynarodówka i Komuna ParyskaEdit
W 1864 roku, utworzenie Międzynarodowego Stowarzyszenia Ludzi Pracy (IWA, zwanego również „Pierwszą Międzynarodówką”) zjednoczyło różne nurty rewolucyjne, w tym socjalistycznych marksistów, związkowców, komunistów i anarchistów. Karol Marks był czołową postacią Międzynarodówki i członkiem jej Rady Generalnej.
Cztery lata później, w 1868 roku, Michaił Bakunin dołączył do Pierwszej Międzynarodówki wraz ze swoimi kolektywistycznymi anarchistycznymi współpracownikami, którzy opowiadali się za kolektywizacją własności i rewolucyjnym obaleniem państwa. Bakunin korespondował z innymi członkami Międzynarodówki, dążąc do ustanowienia luźnego bractwa rewolucjonistów, którzy zapewniliby, że nadchodząca rewolucja nie przyjmie autorytatywnego kursu, w ostrym kontraście z innymi prądami, które dążyły do zdobycia władzy państwowej. Energia Bakunina i jego pisma na wiele różnych tematów, takich jak edukacja i równość płci, pomogły zwiększyć jego wpływy w IWA. Jego głównym założeniem było to, że Międzynarodówka powinna starać się promować rewolucję, nie dążąc do stworzenia zwykłego rządu „ekspertów”. Robotnicy powinni dążyć do emancypacji swojej klasy poprzez działania bezpośrednie, wykorzystując spółdzielnie, kredyt wzajemny i strajki, ale unikając udziału w burżuazyjnej polityce. Początkowo kolektywiści współpracowali z marksistami, aby popchnąć Pierwszą Międzynarodówkę w kierunku bardziej rewolucyjnego socjalizmu. Następnie Międzynarodówka podzieliła się na dwa obozy, z Marksem i Bakuninem jako ich głównymi postaciami. Bakunin charakteryzował idee Marksa jako centralistyczne. Z tego powodu przewidywał, że jeśli partia marksistowska dojdzie do władzy, jej przywódcy po prostu zajmą miejsce klasy rządzącej, przeciwko której walczyli. Zwolennicy Pierre’a-Josepha Proudhona, mutualiści, również sprzeciwiali się państwowemu socjalizmowi Marksa, opowiadając się za politycznym abstynentyzmem i małymi gospodarstwami własnościowymi.
W międzyczasie, powstanie po wojnie francusko-pruskiej doprowadziło do powstania Komuny Paryskiej w marcu 1871 roku. Anarchiści mieli znaczącą rolę w Komunie, obok Blanquistów i w mniejszym stopniu Marksistów. Powstanie to było pod wielkim wpływem anarchistów i wywarło wielki wpływ na historię anarchizmu. Radykalne poglądy socjalistyczne, takie jak federalizm Proudhonian, zostały wdrożone w niewielkim stopniu. Najważniejsze, że robotnicy udowodnili, że są w stanie prowadzić własne służby i fabryki. Po klęsce Komuny, anarchiści tacy jak Eugène Varlin, Louise Michel i Élisée Reclus zostali rozstrzelani lub uwięzieni. Idee socjalistyczne były prześladowane we Francji przez dekadę. Czołowi członkowie Międzynarodówki, którzy przeżyli krwawe stłumienie Komuny uciekli do Szwajcarii, gdzie później powstała Anarchistyczna Międzynarodówka St. Imier.
W 1872 roku, konflikt pomiędzy marksistami i anarchistami osiągnął punkt kulminacyjny. Marks miał, od 1871 roku, zaproponował stworzenie partii politycznej, co anarchiści uznali za przerażającą i nie do przyjęcia perspektywę. Różne grupy (w tym sekcje włoskie, Federacja Belgijska i Federacja Jura) odrzuciły propozycję Marksa na Kongresie Haskim w 1872 roku. Widzieli w niej próbę stworzenia państwowego socjalizmu, który ostatecznie nie zdołałby wyemancypować ludzkości. W przeciwieństwie do tego, proponowali walkę polityczną poprzez rewolucję społeczną. Ostatecznie, anarchiści zostali wyrzuceni z Pierwszej Międzynarodówki. W odpowiedzi, federalistyczne sekcje utworzyły własną Międzynarodówkę na Kongresie w St. Imier, przyjmując rewolucyjny program anarchistyczny.
Powstanie anarchokomunizmuEdit
Anarchokomunizm rozwinął się z radykalnych prądów socjalistycznych po Rewolucji Francuskiej, ale po raz pierwszy został sformułowany jako taki we włoskiej sekcji Pierwszej Międzynarodówki. To była przekonująca krytyka Carlo Cafiero i Errico Malatesty, która utorowała drogę anarchokomunizmowi do przewyższenia kolektywizmu, argumentując, że kolektywizm nieuchronnie zakończy się konkurencją i nierównością. Eseista Alain Pengam komentuje, że między 1880 a 1890 rokiem perspektywa rewolucji była uważana za zamkniętą. Anarchokomuniści mieli tendencje antyorganizacyjne, sprzeciwiali się walkom politycznym i związkowym (takim jak ośmiogodzinny dzień pracy) jako zbyt reformatorskim, a w niektórych przypadkach sprzyjali aktom terroryzmu. Odnajdując się w coraz większej izolacji, zdecydowali się dołączyć do ruchów robotniczych po 1890.
Z pomocą optymizmu i perswazyjnego pisma Piotra Kropotkina, anarchokomunizm stał się głównym nurtem anarchistycznym w Europie i za granicą – z wyjątkiem Hiszpanii, gdzie anarcho-syndykalizm przeważał. Teoretyczna praca Kropotkina i Errico Malatesty zyskała na znaczeniu później, gdy rozszerzyła się i rozwinęła pro-organizacyjne i insurekcyjne anty-organizacyjne sekcje. Kropotkin rozwinął teorię rewolucji anarchokomunizmu, mówiąc: „to ludzie zmartwychwstali, którzy są prawdziwym agentem, a nie klasa robotnicza zorganizowana w przedsiębiorstwie (komórki kapitalistycznego sposobu produkcji) i stara się zapewnić sobie jako siła robocza, jako bardziej 'racjonalne’ ciało przemysłowe lub mózg społeczny (kierownik) niż pracodawcy”.
Zorganizowana praca i syndykalizmEdit
Dzięki dużemu napływowi europejskich imigrantów, Chicago było centrum amerykańskiego ruchu anarchistycznego w XIX wieku. 1 maja 1886 r. w kilku miastach Stanów Zjednoczonych zwołano strajk generalny z żądaniem ośmiogodzinnego dnia pracy, a anarchiści sprzymierzyli się z ruchem robotniczym, mimo że widzieli cel jako reformatorski. 3 maja, w Chicago wybuchła walka, kiedy strajkujący próbowali przekroczyć linię pikiety. Dwóch robotników zginęło, gdy policja otworzyła ogień do tłumu. Następnego dnia anarchiści zorganizowali wiec na Haymarket Square w Chicago. Z bocznej alejki rzucono bombę. W powstałej panice policja otworzyła ogień do tłumu i siebie nawzajem. Siedmiu policjantów i co najmniej czterech robotników zostało zabitych. Ośmiu anarchistów, bezpośrednio i pośrednio związanych z organizatorami wiecu, zostało aresztowanych i oskarżonych o zamordowanie zmarłych funkcjonariuszy. Stali się oni międzynarodowymi celebrytami politycznymi w ruchu robotniczym. Czterech z nich zostało straconych, a piąty popełnił samobójstwo przed egzekucją. Incydent ten stał się znany jako sprawa Haymarket i był porażką dla ruchu i walki o ośmiogodzinny dzień pracy. W 1890 roku podjęto drugą próbę, tym razem o zasięgu międzynarodowym, zorganizowania się na rzecz ośmiogodzinnego dnia pracy. Jej drugorzędnym celem było uczczenie pamięci robotników, którzy zginęli w wyniku afery Haymarket. Choć początkowo pomyślana była jako jednorazowe wydarzenie, do następnego roku obchody Międzynarodowego Dnia Robotnika w dniu majowym stały się mocno zakorzenione jako międzynarodowe święto robotnicze.
Syndykalizm przeżywał swoje apogeum w latach 1894-1914, z korzeniami sięgającymi XIX-wiecznych ruchów robotniczych i związkowców Pierwszej Międzynarodówki. Następnie, główne założenie anarchosyndykalizmu, że walki ekonomiczne mają pierwszeństwo przed politycznymi, można prześledzić od Pierre’a-Josepha Proudhona, i była to ta sama kwestia, która doprowadziła do rozłamu Pierwszej Międzynarodówki. Anarchosyndykaliści opowiadali się za tym, że syndykaty pracy powinny skupiać się nie tylko na warunkach i płacach robotników, ale także na celach rewolucyjnych.
Francuska Confédération Générale du Travail (Powszechna Konfederacja Pracy) była jedną z najbardziej prominentnych europejskich organizacji syndykalistycznych i, odrzucając nielegalizm, pozostawała pod silnym wpływem anarchizmu. Jako organizacja oddolna i laboratorium idei rewolucyjnych, jej struktura została wyeksportowana do innych, podobnie myślących organizacji europejskich. Organizacja później obrała drogę reformatorską po 1914.
W 1907 roku, Międzynarodowy Kongres Anarchistyczny w Amsterdamie zgromadził delegatów z większości krajów europejskich, Stanów Zjednoczonych, Japonii i Ameryki Łacińskiej. Główna debata dotyczyła relacji między anarchizmem a związkami zawodowymi. Errico Malatesta i Pierre Monatte zdecydowanie nie zgadzali się w tej kwestii. Monatte uważał, że syndykalizm był rewolucyjny i stworzyłby warunki dla rewolucji społecznej, podczas gdy Malatesta nie uważał syndykalizmu za wystarczający sam w sobie. Uważał, że ruch związkowy jest reformistyczny, a nawet konserwatywny, przywołując zjawisko zawodowych urzędników związkowych jako zasadniczo burżuazyjne i antyrobotnicze. Malatesta ostrzegał, że celem syndykalistów było utrwalenie samego syndykalizmu, podczas gdy anarchiści muszą zawsze mieć anarchię jako swój cel końcowy i w konsekwencji muszą powstrzymać się od angażowania się w jakąkolwiek konkretną metodę jego osiągnięcia.
W Hiszpanii syndykalizm znacznie wzrósł w latach 1880-tych, ale pierwsze organizacje związane z anarchizmem nie rozkwitły. Jednak w 1910 roku, Confederación Nacional del Trabajo (Narodowa Konfederacja Pracy lub CNT) została założona i stopniowo stawała się powiązana z anarchizmem. CNT była powiązana z Międzynarodowym Stowarzyszeniem Robotników, federacją anarcho-syndykalistycznych związków zawodowych założoną w 1922 roku. Sukces CNT stymulował rozprzestrzenianie się anarcho-syndykalizmu w Ameryce Łacińskiej. Federación Obrera Regional Argentina (Argentyńska Regionalna Federacja Pracowników) osiągnęła ćwierć miliona członków, przewyższając związki socjaldemokratyczne.
Do początku XX wieku rewolucyjny syndykalizm rozprzestrzenił się na całym świecie, od Ameryki Łacińskiej po Europę Wschodnią i Azję, przy czym większość jego działalności miała miejsce poza Europą Zachodnią.
Propaganda czynuEdit
Stosowanie rewolucyjnej przemocy politycznej, znanej jako propaganda czynu, było stosowane przez małą, ale wpływową część ruchu anarchistycznego w okresie około czterech dekad, począwszy od lat 80-tych XIX wieku. Została ona pomyślana jako forma insurekcyjnego działania używana do prowokowania i inspirowania mas do rewolucji. Działo się to w czasie, gdy anarchiści byli prześladowani, a rewolucjoniści stawali się coraz bardziej odizolowani. Rozpad francuskiego ruchu socjalistycznego i, po stłumieniu Komuny Paryskiej w 1871 roku, egzekucja lub wygnanie wielu komunistów do kolonii karnych sprzyjały indywidualistycznej ekspresji politycznej i działaniom. Ale głównym czynnikiem wzrostu propagandy czynu, jak podkreśla historyk Constance Bantman, były pisma rosyjskich rewolucjonistów w latach 1869-1891, a mianowicie Michaiła Bakunina i Siergieja Nieczajewa, którzy opracowali znaczące strategie powstańcze.
Paul Brousse, lekarz i aktywny bojownik gwałtownego powstania, spopularyzował działania propagandy czynu. W Stanach Zjednoczonych Johann Most zalecał nagłaśnianie gwałtownych aktów odwetu przeciwko kontrrewolucjonistom, ponieważ „głosimy nie tylko działanie samo w sobie, ale także działanie jako propagandę”. Rosyjscy anarchiści-komuniści stosowali terroryzm i nielegalne działania w swojej walce. Liczne głowy państw zostały zamordowane lub zaatakowane przez członków ruchu anarchistycznego. W 1901 roku polsko-amerykański anarchista Leon Czolgosz dokonał zamachu na prezydenta Stanów Zjednoczonych Williama McKinleya. Emma Goldman, którą błędnie podejrzewano o udział w tym zabójstwie, wyraziła pewne współczucie dla Czolgosza i zyskała duży negatywny rozgłos. Goldman wspierała także Alexandra Berkmana w jego nieudanym zamachu na przemysłowca stalowego Henry’ego Fricka w następstwie Homestead Strike, i pisała o tym, że te małe akty przemocy były nieporównywalne z zalewem przemocy regularnie popełnianej przez państwo i kapitał. W Europie, fala nielegalizmu (przyjęcie przestępczego stylu życia) rozprzestrzeniła się w ruchu anarchistycznym, z Mariusem Jacobem, Ravacholem, intelektualistą Émile Henry i Gangiem Bonnota jako godnymi uwagi przykładami. Gang Bonnota w szczególności usprawiedliwiał nielegalne i brutalne zachowanie twierdząc, że „odbierali” własność, która nie należała do kapitalistów. W Rosji, Narodnaja Wola („Wola Ludu”, która nie była organizacją anarchistyczną, niemniej jednak czerpała inspirację z prac Bakunina), dokonała zamachu na cara Aleksandra II w 1881 roku i zyskała pewne poparcie społeczne. Jednakże, w większości, ruch anarchistyczny w Rosji pozostał marginalny w następnych latach.
Już w 1887 roku, ważne postacie w ruchu anarchistycznym zdystansowały się zarówno od nielegalizmu jak i propagandy czynu. Peter Kropotkin, na przykład, napisał w Le Révolté, że „struktura oparta na wiekach historii nie może zostać zniszczona kilkoma kilogramami dynamitu”. Państwowe represje wobec ruchów anarchistycznych i pracowniczych, w tym niesławne francuskie lois scélérates („nikczemne prawa”) z 1894 roku, po wielu udanych zamachach bombowych i zabójstwach, mogły przyczynić się do porzucenia tego rodzaju taktyk, chociaż represje państwowe mogły odegrać równą rolę w ich przyjęciu. Wcześni zwolennicy propagandy czynu, tacy jak Alexander Berkman, zaczęli kwestionować zasadność przemocy jako taktyki. Różni anarchiści opowiadali się za porzuceniem tego rodzaju taktyki na rzecz kolektywnych działań rewolucyjnych poprzez ruch związków zawodowych.
Pod koniec XIX wieku stało się jasne, że propaganda czynu nie wywoła rewolucji. Chociaż była ona stosowana tylko przez mniejszość anarchistów, dała anarchizmowi reputację przemocy i odizolowała anarchistów od szerszych ruchów społecznych. Została porzucona przez większość ruchu anarchistycznego na początku XX wieku.
Rewolucyjna falaEdit
Rewolucyjna fala 1917-23 widziała różne stopnie aktywnego uczestnictwa anarchistów. Po nieudanej rosyjskiej rewolucji 1905 roku, anarchiści ponownie uczestniczyli w obu rewolucjach lutowej i październikowej 1917 roku i początkowo byli entuzjastycznie nastawieni do sprawy bolszewickiej. Przed rewolucją Lenin przekonał anarchistów i syndykalistów wysokimi pochwałami w swoim dziele Państwo i rewolucja z 1917 roku. Jednak szybko pojawiły się anarchistyczne zastrzeżenia. Sprzeciwiali się oni, na przykład, hasłu „Cała władza dla Związku Radzieckiego”. Dyktatura proletariatu była nie do pogodzenia z libertariańskimi poglądami anarchistów, a współpraca szybko się skończyła, ponieważ bolszewicy wkrótce zwrócili się przeciwko anarchistom i innej lewicowej opozycji. Po ustabilizowaniu swojej pozycji u władzy, bolszewicy zmiażdżyli anarchistów. Anarchiści w centralnej Rosji zostali uwięzieni, zepchnięci do podziemia lub przyłączyli się do zwycięskich bolszewików. Anarchiści z Piotrogrodu i Moskwy uciekli na Ukrainę. Tam powstało anarchistyczne Wolne Terytorium, autonomiczny region o powierzchni czterystu mil kwadratowych, zamieszkany przez około siedem milionów ludzi. Anarchiści, którzy walczyli w rosyjskiej wojnie domowej początkowo przeciwko antybolszewickiej Białej Armii, teraz walczyli również z Armią Czerwoną, Ukraińską Armią Ludową oraz niemieckimi i austriackimi siłami, które walczyły na mocy Traktatu Brzesko-Litewskiego. Kulminacją tego konfliktu był bunt kronsztadzki w 1921 r., kiedy to w garnizonie w Kronsztadzie marynarze Floty Bałtyckiej i obywatele domagali się reform. Nowy rząd stłumił bunt. Rewolucyjna Powstańcza Armia Ukrainy, prowadzona przez Nestora Makhno, który ustanowił Wolne Terytorium na Ukrainie, trwała do sierpnia 1921 roku, kiedy została zmiażdżona przez państwo zaledwie kilka miesięcy po buncie w Kronsztadzie.
Emma Goldman i Alexander Berkman, którzy zostali deportowani z USA w 1917 roku, byli wśród tych agitujących w odpowiedzi na politykę bolszewicką i stłumienie powstania w Kronsztadzie. Obaj pisali relacje ze swoich doświadczeń w Rosji, krytykując zakres kontroli państwowej sprawowanej przez bolszewików. Dla nich sprawdziły się przewidywania Michaiła Bakunina dotyczące konsekwencji rządów marksistowskich, że przywódcy nowego państwa socjalistycznego staną się nową klasą rządzącą. W 1920 roku Piotr Kropotkin opublikował Posłanie do robotników Zachodu, w którym wyjaśniał, że fałszywa droga państwowego socjalizmu jest skazana na porażkę. Rozczarowani biegiem wydarzeń, Goldman i Berkman uciekli z ZSRR w 1921 roku, w tym samym roku, w którym zmarł Kropotkin. Do 1925 roku, anarchizm został zakazany przez reżim bolszewicki. Zwycięstwo bolszewików w Rewolucji Październikowej i wynikająca z niej rosyjska wojna domowa poważnie zaszkodziły ruchom anarchistycznym na arenie międzynarodowej. Wielu robotników i aktywistów postrzegało sukces bolszewików jako dający przykład, a partie komunistyczne rosły kosztem anarchizmu i innych ruchów socjalistycznych. We Francji i Stanach Zjednoczonych, na przykład, członkowie głównych ruchów syndykalistycznych Confédération Générale du Travail (Ogólna Konfederacja Pracy) i Industrial Workers of the World opuścili te organizacje, aby dołączyć do Międzynarodówki Komunistycznej. Pierwszy, platformizm, był propagowany w anarchistycznym czasopiśmie Dielo Truda przez grupę rosyjskich zesłańców, w tym Nestora Makhno. Ich głównym celem, jak pisał zwolennik Piotr Arsinov, było stworzenie niehierarchicznej partii, która oferowałaby „wspólną organizację naszych sił na podstawie zbiorowej odpowiedzialności i zbiorowych metod działania”. Uważali oni, że brak organizacji był podstawowym powodem, dla którego anarchizm zawiódł. Platformizm miał na celu zapewnienie strategii dla walki klasowej, jak sugerowali wcześniej Bakunin i Kropotkin. Drugi nurt wyłonił się jako organizacyjna alternatywa dla platformizmu, ponieważ miał podobieństwa do struktury partyjnej. Anarchistyczny intelektualista Voline był jednym z najbardziej znaczących przeciwników platformizmu, i wskazał na to, co dziś znane jest jako anarchizm syntezy.
Podczas niemieckiej rewolucji 1918-1919, anarchiści Gustav Landauer i Erich Mühsam zajęli ważne stanowiska przywódcze w rewolucyjnych strukturach radnych Bawarskiej Republiki Radzieckiej. We Włoszech, syndykalistyczny związek zawodowy Unione Sindacale Italiana (Włoski Związek Syndykalistyczny), liczył pół miliona członków. Odegrał on znaczącą rolę w wydarzeniach znanych jako Biennio Rosso („Dwa Czerwone Lata”) i Settimana Rossa („Czerwony Tydzień”). W tym ostatnim, monarchia została prawie obalona.
W Meksyku, Mexican Partia Liberalna powstała i na początku 1910s przeprowadziła serię ofensyw wojskowych, co doprowadziło do podboju i okupacji niektórych miast i dzielnic w Baja California. Pod przywództwem anarchokomunisty Ricardo Flores Magón, jej hasłem było Tierra y Libertad („Ziemia i Wolność”). Czasopismo Magóna Regeneración („Regeneracja”) miało znaczący nakład, a on sam pomógł miejskim robotnikom zwrócić się ku anarchosyndykalizmowi. On również wpłynął na ruch Zapata.
Ferdinando Nicola Sacco i Bartolomeo Vanzetti, dwa powstańcze anarchistów i włoskich migrantów do Stanów Zjednoczonych, zostały skazane za udział w napadzie z bronią w ręku i morderstwa dwóch osób w 1920 roku. Po kontrowersyjnym procesie i serii apelacji zostali skazani na śmierć i straceni 23 sierpnia 1927 roku. Po ich śmierci opinia krytyczna w przeważającej większości uznała, że obaj mężczyźni zostali skazani głównie z powodu swoich anarchistycznych przekonań politycznych i zostali niesprawiedliwie straceni. Po sprawie Sacco i Vanzetti, pomimo światowych protestów i nagłówków w mediach głównego nurtu, ruch anarchistyczny zanikł w Stanach Zjednoczonych.
Rise of fascismEdit
Włochy były świadkiem pierwszych walk pomiędzy anarchistami i faszystami. Włoscy anarchiści odegrali kluczową rolę w antyfaszystowskiej organizacji Arditi del Popolo (The People’s Daring Ones lub AdP), która była najsilniejsza w obszarach z tradycjami anarchistycznymi. Odnieśli oni pewne sukcesy w swojej działalności, takie jak odparcie Blackshirtów w anarchistycznej twierdzy Parma w sierpniu 1922 roku. AdP odnotowała wzrost po podpisaniu przez Partię Socjalistyczną paktu pacyfikacyjnego z faszystami. AdP składała się z wojujących proletariuszy, anarchistów, komunistów, a nawet socjalistów. Liczyła dwadzieścia tysięcy członków w 144 sekcjach. Weteran włoski anarchista, Luigi Fabbri, był jednym z pierwszych krytycznych teoretyków faszyzmu, opisując go jako „prewencyjną kontrrewolucję”. Włoscy anarchiści Gino Lucetti i Anteo Zamboni z trudem uniknęli próby zamachu na Benito Mussoliniego. Włoski anarchista tworzyć różny partyzantka grupa podczas World War II.
W Francja, dokąd skrajnie prawicowy liga przychodzić blisko insurekcja w the Luty 1934 zamieszki, anarchista dzielić nad zjednoczony front polityka. Jedna tendencja była za stworzeniem pakietu z partiami politycznymi, podczas gdy inni sprzeciwiali się. W Hiszpanii, Confederación Nacional del Trabajo (Narodowa Konfederacja Pracy lub CNT) początkowo odmówiła przyłączenia się do sojuszu wyborczego popularnego frontu. Wstrzymanie się od głosu przez jej zwolenników doprowadziło do zwycięstwa prawicy w wyborach. W 1936 roku CNT zmieniła swoją politykę, a głosy anarchistów pomogły przywrócić do władzy Front Ludowy. Miesiące później, dawna klasa rządząca odpowiedziała próbą zamachu stanu, która wywołała hiszpańską wojnę domową (1936-1939). W odpowiedzi na rebelię armii, inspirowany przez anarchistów ruch chłopów i robotników, wspierany przez uzbrojone bojówki, przejął kontrolę nad Barceloną i dużymi obszarami wiejskiej Hiszpanii, gdzie dokonał kolektywizacji ziemi. Jednakże, nawet przed zwycięstwem faszystów w 1939 roku, anarchiści tracili grunt pod nogami w gorzkiej walce ze Stalinistami, którzy kontrolowali dystrybucję pomocy wojskowej dla sprawy republikańskiej ze Związku Radzieckiego. Wojska pod przywództwem Stalina stłumiły kolektywy i prześladowały zarówno dysydenckich marksistów jak i anarchistów.
W Niemczech, naziści zmiażdżyli anarchizm po przejęciu władzy. Oprócz Hiszpanii, nigdzie indziej ruch anarchistyczny nie mógł zapewnić solidnego oporu różnym reżimom faszystowskim w całej Europie.
Rewolucja hiszpańskaEdit
Rewolucja hiszpańska z 1936 r. była pierwszym i jedynym przypadkiem, kiedy libertariański socjalizm stał się nieuchronną rzeczywistością. Stała ona na gruncie silnego ruchu anarchistycznego w Hiszpanii, którego początki sięgały XIX wieku. Grupy anarchistyczne cieszyły się szerokim poparciem społecznym, szczególnie w Barcelonie, Aragonii, Andaluzji i Levante. Anarchizm w Hiszpanii skłaniał się ku syndykalizmowi i to doprowadziło do powstania Confederación Nacional del Trabajo (CNT) w 1910 roku. CNT ogłosiła, że jej celem jest libertariańskie społeczeństwo komunistyczne i organizowała strajki w całej Hiszpanii. Federación Anarquista Ibérica (FAI) została założona później, aby utrzymać CNT na czysto anarchistycznej ścieżce wśród dyktatora Miguela Primo de Rivera, który rozprawił się z ruchami robotniczymi. Druga Republika Hiszpańska została ogłoszona w 1931 roku i wyniosła do władzy sojusz republikańsko-socjalistyczny. Ale zamiast wielkich nadziei CNT (głównie wśród gradualistów) i innych, represje wobec ruchu robotniczego trwały nadal. FAI zyskał większą kontrolę nad CNT.
W 1936 roku, Front Ludowy (sojusz wyborczy zdominowany przez lewicowców) wygrał wybory, a miesiące później dawna klasa rządząca odpowiedziała próbą zamachu stanu powodując hiszpańską wojnę domową (1936-1939). W odpowiedzi na rebelię armii, inspirowany przez anarchistów ruch chłopów i robotników, wspierany przez uzbrojone bojówki, przejął kontrolę nad miastami i dużymi obszarami wiejskimi Hiszpanii, gdzie przeprowadził kolektywizację ziemi. Barcelona była miejscem najbardziej dramatycznych zmian, gdy robotnicy przełamywali burżuazyjne przyzwyczajenia, a nawet hierarchię płci. Nowo powstała anarcho-feministyczna grupa Mujeres Libres (Wolne Kobiety) odegrała aktywną rolę w transformacji społecznej w Barcelonie. Ta buntownicza kultura zaimponowała takim gościom jak George Orwell. Przedsiębiorstwa i farmy zostały skolektywizowane, a warunki pracy uległy drastycznej poprawie. W wiejskiej Aragonii pieniądze zostały zniesione, a gospodarka została skolektywizowana. Wioski były zarządzane przez zgromadzenia ludowe w sposób bezpośrednio demokratyczny, bez przymuszania jednostek do przyłączenia się. Anarchistyczne kolumny milicyjne, walczące bez dyscypliny wojennej i stopni wojskowych, pomimo braków w materiałach wojskowych, osiągnęły znaczne korzyści na froncie wojennym.
Anarchiści z CNT-FAI stanęli przed poważnym dylematem po nieudanym puczu w lipcu 1936: albo kontynuować walkę przeciwko państwu, albo dołączyć do antyfaszystowskich partii lewicowych i stworzyć rząd. Zdecydowali się na to drugie rozwiązanie i do listopada 1936 roku czterech członków CNT-FAI zostało ministrami w rządzie byłego związkowca Francisco Largo Caballero. Było to uzasadniane przez CNT-FAI jako historyczna konieczność, ponieważ toczyła się wojna, ale inni prominentni anarchiści nie zgodzili się z tym, zarówno co do zasady, jak i jako posunięcie taktyczne. W listopadzie 1936 roku wybitna anarchofeministka Federica Montseny została zainstalowana jako minister zdrowia – pierwsza kobieta w historii Hiszpanii, która została ministrem gabinetu.
Podczas wydarzeń hiszpańskiej rewolucji, anarchiści tracili grunt pod nogami w gorzkiej walce ze stalinistami z Hiszpańskiej Partii Komunistycznej, którzy kontrolowali dystrybucję pomocy wojskowej dla republikanów otrzymanej ze Związku Radzieckiego. Stalinist-led troops suppressed the collectives and persecuted both dissident Marxists and anarchists. Walka wśród anarchistów i komunistów zaostrzyła się podczas Majowych Dni, jak Związek Radziecki starał się kontrolować republikanów.
Przegrana w 1939 roku republikańska Hiszpania zaznaczyła koniec klasycznego okresu anarchizmu. W świetle ciągłych porażek anarchistów, można spierać się o naiwność XIX-wiecznego anarchistycznego myślenia – establishment państwa i kapitalizmu był zbyt silny, aby go zniszczyć. Według profesor filozofii politycznej Ruth Kinna i wykładowcy Alexa Pricharda, nie jest pewne, czy te porażki były wynikiem błędu funkcjonalnego w anarchistycznych teoriach, jak sugerowali intelektualiści Nowej Lewicy kilka dekad później, czy też kontekstu społecznego, który uniemożliwił anarchistom spełnienie ich ambicji. Pewne jest jednak to, że ich krytyka państwa i kapitalizmu ostatecznie okazała się słuszna, ponieważ świat maszerował w kierunku totalitaryzmu i faszyzmu.
Anarchizm w świecie kolonialnymEdit
As empires and capitalism were expanding at the turn of the century, so was anarchism which soon flourished in Latin America, East Asia, South Africa and Australia.
Anarchizm znalazł podatny grunt w Azji i był najbardziej żywotną ideologią wśród innych prądów socjalistycznych w pierwszych dekadach XX wieku. Dzieła europejskich filozofów, zwłaszcza Kropotkina, były popularne wśród rewolucyjnej młodzieży. Intelektualiści próbowali powiązać anarchizm z wcześniejszymi prądami filozoficznymi w Azji, takimi jak taoizm, buddyzm i neokonfucjanizm. Jednak czynnikiem, który najbardziej przyczynił się do wzrostu anarchizmu była industrializacja i nowa kapitalistyczna era, w którą wkraczała Azja Wschodnia. Młodzi chińscy anarchiści w pierwszych dniach XX wieku głosili sprawę rewolucyjnego anarchokomunizmu wraz z humanizmem, wiarą w naukę i uniwersalizmem w czasopiśmie Hsin Shih-chi. Anarchizm rósł w siłę aż do połowy lat 20-tych, kiedy to sukcesy bolszewików zdawały się wskazywać drogę do komunizmu. Podobnie w Japonii, anarchokomuniści tacy jak Kōtoku Shūsui, Osugi Sakae i Hatta Shuzo inspirowali się pracami zachodnich filozofów i sprzeciwiali się kapitalizmowi i państwu. Shuzo stworzył szkołę „czystego anarchizmu”. Z powodu wzrostu przemysłowego, anarcho-syndykalizm również powstał na krótki okres, zanim komuniści przeważyli wśród robotników. Tokio być punkt zapalny dla anarchistyczny i rewolucyjny pomysł che krążyć wśród Wietnamski, Koreański i Chiński student kto podróżować Japonia studia. Socjaliści entuzjastycznie popierali wtedy ideę „rewolucji społecznej”, a anarchiści w pełni ją popierali. W Korei, anarchizm obrał inny kurs. Korea była pod panowaniem Japonii od 1910 do 1945 roku i we wczesnych fazach tego okresu, anarchiści wzięli udział w narodowym oporze, tworząc anarchistyczną strefę w Shinmin Manchuria od 1928 do 1931 roku. Kim Chwa-chin był prominentną postacią tego ruchu. W Indiach, anarchizm nie kwitł, częściowo z powodu reputacji przemocy. Kruchy ruch anarchistyczny rozwinięty w Indiach był bardziej niestatystyczny, raczej niż antystatystyczny.
Anarchizm podróżował do wschodniej części Morza Śródziemnego wraz z innymi radykalnymi świeckimi ideami w kosmopolitycznym Imperium Osmańskim. Pod urokiem Errico Malatesta, grupa egipskich anarchistów importowała anarchizm do Aleksandrii. Był to etap przejściowy w tej epoce, gdy industrializacja i urbanizacja przekształcały Egipt. Działalność anarchistyczna rozprzestrzeniała się wraz z innymi radykalnymi świeckimi ideami w Imperium Islamskim. W Afryce, anarchizm pojawił się od wewnątrz kontynentu. Duża część społeczeństwa afrykańskiego, głównie wiejskiego, opierała się na afrykańskim komunizmie, który był w większości egalitarny. Posiadał on pewne elementy anarchistyczne, bez podziałów klasowych, formalnych hierarchii i dostępu do środków produkcji dla wszystkich członków społeczności lokalnych. Komunizm afrykański był daleki od bycia idealnym społeczeństwem anarchistycznym. Przywileje płci były widoczne, feudalizm i niewolnictwo istniały w kilku obszarach, ale nie na masową skalę.
Anarchizm zawędrował do Ameryki Łacińskiej przez europejskich imigrantów. Najbardziej imponująca obecność była w Buenos Aires, ale Hawana, Lima, Montevideo, Rio de Janeiro, Santos, Sao Paulo, jak również widział wzrost anarchistycznych kieszeni. Anarchiści mieli znacznie większy wpływ na związki zawodowe niż ich autorytarni lewicowi odpowiednicy. W Argentynie, Urugwaju i Brazylii, powstał silny anarcho-syndykalistyczny nurt – częściowo z powodu szybkiej industrializacji tych krajów. W 1905 roku, anarchiści przejęli kontrolę nad Argentyńską Regionalną Federacją Robotniczą (FORA) w Argentynie, przyćmiewając socjaldemokratów. Podobnie, w Urugwaju, FORU została stworzona przez anarchistów w 1905 roku. Syndykaty te zorganizowały serię strajków generalnych w następnych latach. Po sukcesie bolszewików, anarchizm stopniowo podupadł w tych trzech krajach, które były twierdzami anarchizmu w Ameryce Łacińskiej. Warto zauważyć, że pojęcie importowanego anarchizmu w Ameryce Łacińskiej zostało podważone, ponieważ bunty niewolników pojawiły się w Ameryce Łacińskiej przed przybyciem europejskich anarchistów.
Anarchiści zaangażowali się w antykolonialne walki narodowo-niepodległościowe z początku XX wieku. Anarchizm zainspirował antyautorytarne i egalitarne ideały wśród narodowych ruchów niepodległościowych, kwestionując nacjonalistyczne tendencje wielu ruchów narodowowyzwoleńczych.
.