Afgelopen vrijdag kreeg het land – ja zelfs de hele wereld – schokkend nieuws te horen: Na een lange onderbreking maakte Fat Shaming zijn grote, langverwachte comeback. Dat klopt, na wat broodnodige tijd uit de schijnwerpers te zijn geweest, weg van onze scholen, kruidenierswinkels en sportscholen, is Fat Shaming eindelijk terug en geen moment te vroeg.

Wanneer is dit gebeurd? Hoe heb ik het gemist? Zijn al onze brieven eindelijk ontvangen? Nou, als de Justin Timberlake van het pesten waarvan we niet wisten dat we hem nodig hadden, heeft Bill Maher de heldhaftige stap genomen om Fat Shaming terug te brengen. Daarvoor moeten we blijkbaar allemaal dankbaar zijn.

Afgelopen vrijdag kondigde Maher aan zijn publiek aan dat Amerikanen te dik zijn, dat ze hun eigen opgeblazen kosten voor gezondheidszorg veroorzaken, en dat het noodzakelijk is dat we ze aan de schandpaal nagelen (bij voorkeur publiekelijk en vanaf een buitenmaats kabeltelevisieplatform) om hun gedrag voor hun eigen bestwil te veranderen.

“In augustus stierven 53 Amerikanen door massale schietpartijen. Verschrikkelijk toch? Weet je hoeveel er stierven aan obesitas? Veertigduizend,” vertelde Maher zijn publiek. “Fat shaming hoeft niet te eindigen; het moet een comeback maken.”

Zo dapper.

Er is maar één klein probleempje met de grote terugkeer van Fat Shaming in het openbare leven: het is letterlijk nooit weggeweest.

Wat is fat shaming?

Fat shaming is nog steeds alomtegenwoordig in onze samenleving en is verraderlijk in zijn vermogen om te morphen in een verscheidenheid van vormen die sijpelen in vele delen van ons dagelijks leven, waarvan je sommige misschien niet eens verwacht.

Fat shaming is niet alleen pestgedrag op school of opmerkingen over de lunchgewoonten van een collega, hoewel beide vrij voor de hand liggende voorbeelden zijn. Het kan zo openlijk zijn als directe kritiek op iemand voor hoe ze eruit zien. Soms gaat het om ongevraagde opmerkingen over minder eten en meer bewegen, vooral onder het mom van zorg en bezorgdheid. Maar vaak gebeurt het op manieren die je gemakkelijk over het hoofd ziet als ze niet tegen jou gericht zijn. Het zijn de blikken van andere eters in een restaurant wanneer een dik iemand iets anders durft te bestellen dan een salade. Het is klagen dat je je “dik voelt” (duidelijk het ergste wat je eigenlijk kunt zijn), vooral in de buurt van iemand die dat eigenlijk ook is. Het is iemand vertellen dat hij niet dik is, maar mooi, alsof die twee begrippen elkaar uitsluiten.

Deze dagelijkse microagressies daargelaten, ervaren dikke mensen ook allerlei vormen van regelrechte discriminatie vanwege hun lichaam. Dikke mensen hebben minder kans om aangenomen te worden voor nieuwe banen en worden vaak gepasseerd voor promoties – en dit is LEGAAL in 49 staten. Ze hebben ook aanzienlijk meer kans op functiebeoordelingen die opmerkingen bevatten over hun uiterlijk dat onprofessioneel is, in plaats van zich te concentreren op hun werkelijke prestaties.

Erger nog, dikke mensen ervaren ook discriminatie in de gezondheidszorg, waar hun symptomen vaak worden genegeerd of worden afgedaan als een bijwerking van hun gewicht. Als gevolg daarvan worden dikke mensen vaak verkeerd gediagnosticeerd of helemaal niet gediagnosticeerd. In plaats daarvan krijgen ze mogelijk schadelijk dieetadvies in plaats van de behandeling die ze eigenlijk nodig hebben.

Maar doodt obesitas niet 40.000 Amerikanen per maand?

Veel van Maher’s informatie kwam uit werk dat werd aangehaald in een recent opiniestuk van Dariush Mozaffarian en Dan Glickman dat vorige maand in de NY Times werd gepubliceerd. Het artikel citeert vele statistieken over voeding en ziekte en merkt op dat “slechte voeding” verantwoordelijk is voor bijna een half miljoen sterfgevallen in de Verenigde Staten per jaar. Merk op dat hier expliciet staat “slechte voeding” niet “dik zijn”. Het is belangrijk dat iedereen die generalisaties maakt, zoals Maher vrijdag deed, zich bewust is van dat onderscheid. Maher, in zijn typische lompe en onkuise stijl, slaagde er echter niet in zelfs maar het verschil tussen dik en ongezond te erkennen. Voor hem zijn ze één en hetzelfde, en juist die vooronderstelling ondermijnt zijn hele betoog.

Het zou intellectueel oneerlijk zijn om de legitieme punten te negeren die Maher vrijdag wel maakte – namelijk dat aan obesitas gerelateerde ziekten in opmars zijn en verantwoordelijk zijn voor talloze sterfgevallen in dit land en over de hele wereld. Diabetes, hartziekten, beroertes en sommige vormen van kanker kunnen worden veroorzaakt of verergerd door een te hoog lichaamsgewicht. Het probleem is vooral ernstig bij kinderen, die waarschijnlijk het letterlijke gewicht van dergelijke risico’s, naast pesterijen en schaamte, voor het grootste deel of hun hele leven zullen dragen.

Mensen halen deze punten vaak aan als redenen waarom we mensen in feite zouden moeten aanmoedigen om op dieet te gaan en meer te bewegen. Dit is echter een fundamenteel oneerlijk argument, en het ontbreekt volledig aan nuance en gevoeligheid.

Om te beginnen zou Maher moeten weten dat correlatie niet gelijk staat aan causatie. Er mag dan een sterk verband bestaan tussen zwaarlijvigheid en een aantal ziekten, maar dat betekent niet dat de lichaamsomvang de oorzaak is of dat er geen onderliggende oorzaken van zwaarlijvigheid zijn die in dit gesprek worden gemist of moedwillig genegeerd. Zoals hierboven opgemerkt, is het veel nauwkeuriger om de ziekten die Maher zoveel zorgen baren te omschrijven als dieet-gerelateerde ziekten. Een slecht dieet heeft immers negatieve gevolgen voor de gezondheid van mensen van alle maten.

Bovendien, en ondanks zoveel veronderstellingen die het tegendeel beweren, zijn niet alle dikke mensen ziek, en zijn niet alle zieke mensen dik. Je kunt alle “juiste” dingen doen – alle gegrilde tofu en boerenkool eten die de wereld te bieden heeft en je dag afsluiten met yoga en burpees – en toch dik zijn. Je kunt ook elke dag fastfood eten en nooit in de buurt komen van het klokken van 10.000 stappen op je Fitbit en nog steeds mager zijn.

Zeg het met me: Je kunt dik en gezond zijn; je kunt slank en ongezond zijn.

En daarin ligt het grootste probleem met Maher’s brutale aanbeveling. Als je niet kunt zeggen of iemand ongezond is door alleen naar zijn lengte te kijken, welk recht heb je dan om kritiek te leveren, je te schamen of zelfs goedbedoelde adviezen te geven?

Wat moeten we dan doen om voedingsgerelateerde ziekten te verminderen?

We moeten eerlijke gesprekken voeren, geïnformeerd door professionals op het gebied van de volksgezondheid, over de gezondheidsproblemen die dit land teisteren. Maar ons doel moet zijn het aanpakken van de oorzaken van obesitas en slechte gezondheidsresultaten, niet alleen focussen op vetheid als de oorzaak van deze problemen. De aandacht uitsluitend vestigen op dikke lichamen en de schuld en het morele oordeel over discipline en zelfbeheersing bij dikke mensen leggen, stelt hen alleen maar open voor extra discriminatie.

En hier is de echte kicker: shaming werkt niet eens!

In feite heeft onderzoek herhaaldelijk aangetoond dat fat shaming het tegenovergestelde van het beoogde effect heeft. Mensen die vet shaming ervaren hebben de neiging om meer, niet minder, calorieën te consumeren nadat een shaming incident heeft plaatsgevonden. Ze zijn ook minder geneigd om te sporten omdat ze dan nog meer belachelijk worden gemaakt. Bovendien hebben ze ook een lager gevoel van eigenwaarde, depressie en zelfs zelfmoordgedachten. Dus als je echt probeert om mensen hun eet- en beweeggewoonten te laten verbeteren, is dit precies de verkeerde manier.

Maher lijkt echter te geloven dat er een rijke geschiedenis is van schaamte die leidt tot gedrags- en sociale verandering in dit land.

“Enige mate van schaamte is goed. We hebben mensen beschaamd van het roken en het dragen van veiligheidsgordels. We hebben ze afgeschrikt van afval en de meesten van hen van racisme. Schaamte is de eerste stap in hervormingen,” kondigde Maher aan zijn publiek aan.

Maar schaamte zorgde er niet voor dat mensen stopten met roken of autogordels droegen of hun afval weggooiden, dat deden regulering en wetgeving. We hebben wetten aangenomen die sigarettenfabrikanten verplichten waarschuwingsetiketten op hun producten te plakken en te stoppen met het rechtstreeks adverteren naar kinderen. We hebben wetten aangenomen die mensen verplichten veiligheidsgordels te dragen als ze autorijden. We namen wetten aan tegen afval en steden zorgden voor gemakkelijk beschikbare openbare vuilnisbakken.

En er is echt ruimte voor de overheid om te helpen in dit geval ook, door het creëren van beleid om voedingseducatie, toegang tot gezond voedsel, en stimulansen en ontmoedigingen rond bepaalde voedselkeuzes te verbeteren. Als je echt iets wilt bereiken, moet je het probleem bij de wortel aanpakken, niet de mensen die er de gevolgen van ondervinden.

Als je aan de hand van de omvang van iemand niet kunt zien of die persoon echt ongezond is, welk recht heb je dan om kritiek te leveren, je te schamen of zelfs goedbedoelde adviezen te geven?

Als je dus net als Maher van mening bent dat “Amerikanen stront eten en dan ook nog eens veel te veel”, en je wilt helpen de slechte gezondheidstoestand als gevolg van voeding te verminderen, waar moet je dan beginnen? Nou, naast de hierboven genoemde beleidsveranderingen, zouden je woede en bezorgde berichten op sociale media veel beter gericht zijn op fastfoodbedrijven, frisdrankbedrijven, voedingslobby’s, overheidssubsidies voor landbouw (vooral maïs), gerichte voedseladvertenties, bezuinigingen op openbaar onderwijs en buitenschoolse activiteiten, bezuinigingen op SNAP-uitkeringen en gratis lunchprogramma’s, gebrek aan toegang tot zorgverleners in veel gemeenschappen, voedselwoestijnen in arme gebieden, krimpende openbare gronden voor recreatief gebruik, steeds toenemende schuld van studieleningen, trage loongroei en langere werkdagen.

Dit is verre van een uitputtende lijst, maar al deze dingen zijn controleerbare factoren die de toename van dieet-gerelateerde chronische ziekten in dit land veroorzaken. Focussen op het aan de schandpaal nagelen van dikke mensen negeert de bredere, meer systemische kwesties die ons vermogen beïnvloeden om de gezondste keuzes voor ons lichaam te maken. Het gaat er ook van uit dat dikke mensen geen verantwoordelijkheid nemen voor hun individuele gezondheid of proberen om gewicht te verliezen. In feite weten we dat dit onjuist is, omdat de Amerikaanse markt voor gewichtsverlies vanaf 2019 ongeveer 72 miljard dollar waard is, en al die winst wordt niet uitsluitend gegenereerd door magere mensen.

Als onze echte “zorg” gezondheid is, laten we dan tijd besteden aan het verbeteren van gezondheidsgedrag. Misschien zal dat de omvang van het lichaam van sommige mensen veranderen, maar misschien ook niet, en dat moet oké zijn. En als ons doel is om echte verandering teweeg te brengen, laten we dan onze aandacht en ons oordeel richten op de dingen die daadwerkelijk verantwoordelijk zijn voor de gezondheidsproblemen waar we beweren zo veel om te geven.