Konstantyn XI (1405-1453) był ostatnim cesarzem bizantyjskim. Jako waleczny książę dokończył podbój Peloponezu z rąk Latynów i bohatersko dowodził daremną obroną Konstantynopola przed Turkami.

Czwarty syn cesarza Manuela II Paleologa (panował w latach 1391-1425), Konstantyn urodził się 8 lutego 1405 roku. Zgodnie z paleologicznym zwyczajem przydzielania obowiązków terytorialnych każdemu członkowi rodziny panującej, jako młody człowiek Konstantyn otrzymał władzę w nadmorskich miastach nad Morzem Czarnym. Jego najstarszy brat, który zawsze mu sprzyjał, został w 1425 r. cesarzem Janem VIII.

W 1427 r. drugi syn Manuela, despota Teodor II z Morei, ogłosił decyzję o rezygnacji z władzy na tym ważnym peloponeskim terytorium. Cesarz wyznaczył Konstantyna na miejsce Teodora. Gdy Konstantyn przybył, okazało się jednak, że Teodor zmienił zdanie. Uzgodniono więc, że Konstantyn powinien wznowić bizantyjskie wysiłki zmierzające do podbicia terenów Peloponezu pozostających jeszcze w rękach łacińskich, tworząc w ten sposób enklawę dla siebie. Zaatakował Glarentzę i w końcu zdobył miasto w 1428 r., żeniąc się z siostrzenicą władcy. Do 1430 r. Konstantyn zdobył Patras i w ten sposób kontrolował północny Peloponez. Dwa lata później jego młodszy brat Tomasz zaanektował ostatnie skrawki Achai, dzięki czemu cały Peloponez znalazł się w rękach bizantyjskich po raz pierwszy od IV wyprawy krzyżowej (1204).

Podczas gdy Jan VIII uczestniczył w soborze Ferrara-Florencja w latach 1437-1440, Konstantyn pełnił funkcję regenta w Konstantynopolu. W następnych latach przewodniczył temu, co miało być ostatnim rozkwitem bizantyjskiej jedności i dobrobytu na Peloponezie. Po śmierci Jana VIII pod koniec 1448 r. Konstantyn wstąpił na tron cesarski. Ostrożnie podchodził do znienawidzonych umów o unii kościelnej z Latynami, które Jan przyjął we Florencji w nadziei na pozyskanie łacińskiej pomocy, ale których nigdy nie wprowadził w życie. W końcu, pod naciskiem Rzymu, Konstantyn pozwolił na proklamowanie unii w Hagia Sophia 12 grudnia 1452 roku. Akt ten bardzo zantagonizował większość jego poddanych, podczas gdy w rzeczywistości przyniósł mu mało skuteczną pomoc ze strony łacińskiego Zachodu.

Z jedynie symboliczną pomocą z zewnątrz, Konstantyn musiał stawić czoła ostatniej agonii imperium, gdy turecki sułtan Mohammed II rozpoczął wielkie oblężenie Konstantynopola na początku kwietnia 1453 roku. Turcy ostatecznie wdarli się do miasta 29 maja 1453 roku. Konstantyn zginął mężnie podczas następującego po tym pogromu.

Dalsza lektura

Jedyną biografią Konstantyna jest Chedomil Mijatovich, Constantine: The Last Emperor of the Greeks (1892), która jest nieaktualna. Materiał na temat Konstantyna w Peloponezie zob. William Miller, The Latins in the Levant: A History of Frankish Greece, 1204-1566 (1908). Jego centralną rolę w ostatecznym oblężeniu omawia stara, ale wciąż godna podziwu The Destruction of the Greek Empire and the Story of the Capture of Constantinople by the Turks (1903) Edwina Pearsa; nowsza, ale mniej zadowalająca The Fall of Constantinople, 1453 (1965) Stevena Runcimana; oraz David Dereksen, The Crescent and the Cross: The Fall of Byzantium, May 1453 (1964).

.