Agonista to posłaniec chemiczny, który wiąże się z miejscami receptorowymi neuronów i aktywuje je w celu wywołania odpowiedzi. W tym poście przyjrzymy się, w jaki sposób lek pramipeksol jest agonistą miejsc receptorowych dla dopaminy. Ponieważ dopamina została powiązana z depresją, możemy również zrozumieć, dlaczego może to być kolejna opcja leczenia.

Depresja jest jednym z najczęstszych zaburzeń psychicznych. Według magazynu TIME, około 16 milionów Amerykanów ma depresję (źródło). Od dziesięcioleci psycholodzy starają się zrozumieć przyczyny depresji, aby móc opracować skuteczniejsze metody zapobiegania i leczenia.

Ale nie tylko psycholodzy są zainteresowani – firmy produkujące leki (aka „big pharma”) są również zainteresowane, ponieważ jest to przemysł wart wiele miliardów dolarów. Jak dotąd najczęstszymi lekami przepisywanymi na depresję są selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), takie jak prozac i zoloft. Leki te zwiększają ilość serotoniny, która wiąże się z miejscami receptorowymi w neuronach. To jest długo stała przekonanie, że niski poziom serotoniny jest kluczową przyczyną depresji, dlatego SSRI są tak powszechnie prescribed.

• Read more: Ketamina: Antagonista stosowany w leczeniu depresji
• Czytaj więcej: Clinical Drug Trials, PTSD and SSRIs

Depresja i dopamina

Faktem jest, że serotonina może nie być jedynym neuroprzekaźnikiem, który jest dysfunkcyjny w depresji. W innym poście przyjrzeliśmy się, w jaki sposób glutaminian może być powiązany z depresją (czytaj więcej tutaj), a tutaj zbadamy powiązania dopaminy.

Instynktownie, ma sens myślenie, że dopamina może mieć jakiś związek z depresją. W końcu dopamina została nazwana „substancją chemiczną przyjemności”, ponieważ jest uwalniana, gdy robimy rzeczy, które aktywują układ nagrody w naszym mózgu i czujemy się dobrze. Jednym z głównych objawów depresji jest anhedonia*, którą DSM definiuje jako „…zmniejszone zainteresowanie lub przyjemność w odpowiedzi na bodźce, które przed rozwojem zaburzenia były wcześniej postrzegane jako nagradzające” (American Psychiatric Association, 2013, cytowane w linku Belujon et al. 2017). Na przykład, jeśli kiedyś uwielbiałeś spacery z psem i sprawiało Ci to radość, jeśli doświadczałeś anhedonii oznaczałoby to, że nie czerpałeś już przyjemności ze spacerów z psem.

*Są dwa główne objawy depresji: anhedonia i obniżony nastrój (Belujon i wsp. 2017) Być może SSRI mogą pomóc w leczeniu depresyjnego nastroju (ponieważ serotonina jest neuroprzekaźnikiem regulującym nastrój), a pramipeksol może pomóc w anhedonii, ponieważ naśladuje odpowiedź dopaminy.

Co to jest agonista?

Agoniści i antagoniści to substancje chemiczne, które wiążą się z miejscami receptorowymi określonych neuroprzekaźników. Antagonista wiąże się z receptorem, a następnie zatrzymuje ten neuroprzekaźnik przed wiązaniem i wysyłaniem sygnału. Z drugiej strony agonista wiąże się z miejscem receptorowym i naśladuje działanie neuroprzekaźnika, z którego miejscem receptorowym się wiąże. Pamiętaj, że proces neurotransmisji jest trochę jak zamek z kluczem: właściwe neuroprzekaźniki mogą wiązać się tylko z właściwymi miejscami receptorowymi na neuronie postsynaptycznym (patrz obrazek). Zatem agonista dopaminy (np. pramipeksol) zwiąże się z miejscami receptorowymi dopaminy i będzie naśladował działanie dopaminy.¹

Pramipeksol: A Dopamine Agonist

Pramipeksol jest lekiem, który jest powszechnie przepisywany dla osób z chorobą Parkinsona. Może on być skuteczny w przypadku choroby Parkinsona, ponieważ niski poziom dopaminy może wpływać na koordynację i funkcje motoryczne (kluczowy objaw choroby Parkinsona). Jednak przerażającym skutkiem ubocznym u niektórych osób przyjmujących piramipeksol było rozwinięcie się poważnych uzależnień, których wcześniej nie mieli, w tym od hazardu, narkotyków, a nawet masturbacji (źródło). Ponieważ dopamina jest związana z przyjemnością i nagrodą, może nie być zaskakujące, że stymulowanie układów dopaminergicznych może zwiększyć szanse na uzależnienie.

Ale bardziej pozytywnym i nieoczekiwanym efektem ubocznym pramipeksolu było to, że ludzie z chorobą Parkinsona doświadczali niższych poziomów depresji. Fakt ten wraz z rosnącym zrozumieniem roli dopaminy w depresji skłonił niektórych psychologów do rozpoczęcia prób stosowania pramipeksolu w leczeniu dużych zaburzeń depresyjnych (MDD).

Pamiętajmy, że pramipeksol jest agonistą dopaminy, więc będzie wiązał się z receptorami dopaminy i naśladował jej działanie. Jeśli niski poziom dopaminy jest kluczową przyczyną depresji, powinno to pomóc, ponieważ zwiększy aktywność systemów dopaminowych w mózgu. Ludzie mogą wtedy być w stanie cieszyć się przyjemnymi doświadczeniami ponownie, a ich anhedonia może zniknąć.

Key Study: Pramipexole and MDD (Cusin et al. 2013)

Cel: Zbadanie skuteczności pramipeksolu w leczeniu MDD.

Metody: Jak każde dobre kliniczne badanie leków, było to badanie randomizowane, podwójnie zaślepione, kontrolowane placebo. Oznacza to, że 60 uczestników zostało losowo przydzielonych do przyjmowania albo pramipeksolu, albo placebo przez 8 tygodni. Zarówno uczestnik, jak i badacz mierzący działanie leków nie wiedzieli, w jakim stanie znajdują się pacjenci.² Ponadto uczestnicy byli „oporni na leczenie”, co oznacza, że w przeszłości próbowali przyjmować inne formy leczenia (np. SSRI) i nie przyniosły one rezultatu. Objawy depresji były mierzone za pomocą kwestionariusza MADRS (Montgomery-Asberg Depression Rating Scale). (Przykładowy test można zobaczyć tutaj).

Wyniki: Wyniki wykazały, że nastąpiło znaczące zmniejszenie objawów MDD w grupie pramipeksolu. Warto jednak zauważyć, że efekty te były „skromne.”

Wyniki te są podobne do innych badań dotyczących wpływu pramipeksolu i depresji. Na przykład w Japonii Hori i Kunigi (2012 link) oraz Fawcett i wsp. (2016 link) stwierdzili, że pramipeksol był skuteczny w zmniejszaniu objawów MDD u wielu osób, które próbowały innych terapii, które nie zadziałały.

Wnioski: Pramipeksol może być możliwym leczeniem dla osób z MDD, u których inne leki pierwszego rzutu (np. SSRI) nie przyniosły rezultatów.

Testuj siebie

Jak dobrze przeczytałeś ten post?

1. Co to jest agonista?
2. Dlaczego u osób z niskim poziomem dopaminy może występować anhedonia?
3. Jak pramipeksol wpływa na dopaminę?
4. Dlaczego pramipeksol może być skutecznym lekiem w leczeniu depresji?
5. Jakie były wyniki badania Cusin i wsp, & Łaski, A. A. (2017). Dysregulacja układu dopaminergicznego w dużych zaburzeniach depresyjnych. The international journal of neuropsychopharmacology, 20(12), 1036-1046. doi:10.1093/ijnp/pyx056

   Chernoloz, O., El Mansari, M., & Blier, P. (2012). Long-term administration of the dopamine D3/2 receptor agonist pramipexole increases dopamine and serotonin neurotransmission in the male rat forebrain. Journal of psychiatry & neuroscience : JPN, 37(2), 113-121. doi:10.1503/jpn.110038

   Cusin, Cristina & Iovieno, Nadia & Iosifescu, Dan & Nierenberg, Andrew & Fava, Maurizio & Rush, Augustus & Perlis, Roy. (2013). A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Trial of Pramipexole Augmentation in Treatment-Resistant Major Depressive Disorder. The Journal of clinical psychiatry. 74. e636-41. 10.4088/JCP.12m08093.

   Hiroaki Hori and Hiroshi Kunugi, „The Efficacy of Pramipexole, a Dopamine Receptor Agonist, as an Adjunctive Treatment in Treatment-Resistant Depression: An Open-Label Trial,” The Scientific World Journal, vol. 2012, Article ID 372474, 8 pages, 2012. https://doi.org/10.1100/2012/372474.

   ¹To, czy dopamina jest neuroprzekaźnikiem pobudzającym, czy hamującym, zależy od tego, z którym z receptorów D się wiąże (D1, D2, D3 lub D4).

   ²Pamiętaj, że osoba dokonująca pomiaru efektu w klinicznym badaniu leku nie wie, kto jest w której grupie, ale główny badacz (badacze) będzie wiedział (inaczej eksperyment nie byłby mierzalny). Ten klip z programu telewizyjnego „Fresh Meat” jest komediowym ujęciem klinicznej próby lekowej (uwaga: ocena M – link).

   

   Travis Dixon jest nauczycielem psychologii IB, autorem, prowadzącym warsztaty, egzaminatorem i moderatorem IA.

   .