Waarom is urine-incontinentie een gezondheidsprobleem?

Urinaire incontinentie is een veel voorkomend probleem bij vrouwen op leeftijd (1). Wanneer vrouwen urine lekken tijdens het sporten, niezen of hoesten, noemen artsen deze vorm van incontinentie stressgerelateerd (2). Als vrouwen een sterke aandrang voelen om te plassen en moeite hebben om hun plas op te houden totdat ze naar het toilet kunnen, kunnen ze last hebben van zogenaamde aandrangincontinentie (2). Hoewel de meeste vrouwen de ene of de andere vorm van incontinentie hebben, hebben oudere vrouwen vaak beide vormen. Incontinentie tast het zelfvertrouwen van vrouwen aan, belemmert hen in hun mogelijkheden om van hun favoriete bezigheden te genieten en vermindert de kwaliteit van hun leven (1).

Wat is het bewijs voor effectieve behandelingen voor urine-incontinentie?

Vrouwen hebben verschillende mogelijkheden om hun urine-incontinentie onder controle te krijgen, waaronder al dan niet medicamenteuze behandelingen. Uit vele onderzoeken is gebleken dat de meeste vrouwen hun klachten verbeteren met niet-medicamenteuze conservatieve interventies, waaronder:

1. gespecialiseerde bekkenbodemspieroefeningen,
2. normalisering van het gewicht (vermindering van overgewicht),
3. schema’s voor wanneer zij drinken (vochtinname) en wanneer zij naar het toilet gaan (urinelozing)(3).

Intra-vaginale elektrische of magnetische stimulatie kan sommige vrouwen met incontinentie helpen(3). Sommige vrouwen hebben echter geen baat bij deze niet-medicamenteuze behandelingen, of zijn niet in staat om toegang te krijgen tot deze behandelingen, of om de noodzakelijke veranderingen in levensstijl door te voeren. In dat geval kunnen artsen voorstellen om geneesmiddelen te gebruiken om incontinentieproblemen te verhelpen. We bespreken de huidige wetenschappelijke bewijzen voor de werkzaamheid van deze geneesmiddelen bij incontinentieproblemen.

Geneesmiddelen tegen urgency-incontinentie

In de Verenigde Staten hebben Health Canada en de Food and Drug Administration verschillende geneesmiddelen uit twee klassen goedgekeurd voor volwassen vrouwen met frequente aandrang tot urineren (overactieve blaas met of zonder urgency-incontinentie).

Geneesmiddelen die plotselinge samentrekkingen van de blaasspieren stoppen (antimuscarinische geneesmiddelen)

Zes goedgekeurde antimuscarinische geneesmiddelen werken omdat ze zenuwsignalen blokkeren die de samentrekkingen van de blaasspieren reguleren; de geneesmiddelen helpen de blaasspier te ontspannen en de aandrang om te plassen te verminderen. Verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat deze geneesmiddelen urine-incontinentie oplossen bij één vrouw op elke acht of negen die worden behandeld (3). Deze geneesmiddelen omvatten:

• Darifenacine (Enablex™) (4;5),
• Fesoterodine (Toviaz™) (6-10),
• Oxybutynine(Ditropan™) (11),
• Solifenacine (VESIcare™) (5.;12),
• Tolterodine (Detrol™) (6;10;11;13-16),
• Trospium (Sanctura™) (11;17).

Deze geneesmiddelen, in het bijzonder oxybutynine, kunnen echter bijwerkingen veroorzaken die kunnen bestaan uit:

1. droge mond en ogen,
2. constipatie,
3. wazig zien of hoofdpijn, en
4. andere minder vaak voorkomende nadelige effecten (of bijwerkingen).

Voor oxybutynine stopte een op de 16 vrouwen met het gebruik vanwege ondraaglijke bijwerkingen.

Toen onderzoekers de voordelen en nadelen van deze zes verschillende antimuscarinica vergeleken, ontdekten ze dat hoewel deze geneesmiddelen vergelijkbare voordelen vertonen, het potentieel voor bijwerkingen niet hetzelfde was (3). Vrouwen moeten met hun arts bespreken welke bijwerkingen voor hen het meest zorgwekkend zijn. Ze kunnen dan de medicatie kiezen met het minste risico op die specifieke bijwerkingen.

Helaas evalueerde geen van de klinische studies de veiligheid van deze antimuscarinica op de lange termijn. Alle geneesmiddelen werden getest bij oudere vrouwen (+65) (3;18). We kennen echter de veiligheid op lange termijn van deze geneesmiddelen niet in een real-life geriatrische omgeving. Toekomstig onderzoek moet kijken naar de veiligheid op lange termijn bij oudere vrouwen die ook verschillende medicijnen gebruiken vanwege andere chronische ziekten.

Limited evidence shows that pelvic floor exercises or bladder training have similar effectiveness but less harms when compared with drug treatments for women with urgency incontinence (3).

Drug increasing bladder capacity to hold urine (beta-three adrenergic agonist drugs)

Two medications, in the beta-three adrenergic agonist class of drugs, have been studied in women with urgency incontinence. Deze geneesmiddelen verbeteren het vermogen van de blaas om urine vast te houden en verlengen daardoor de tijd tussen “dringende” toiletbezoeken.

Mirabegron (Myrbetriq®) (13-16;19;20) en solabegron (21) zijn nieuwere geneesmiddelen en zijn ontwikkeld om dringende urine-incontinentie te verhelpen zonder hinderlijke nadelen te veroorzaken. Deze geneesmiddelen zijn echter in minder klinische studies onderzocht. Toekomstig onderzoek zal ons helpen meer te weten te komen over de veiligheid op lange termijn van mirabegron en solabegron.

Geneesmiddelen voor inspanningsincontinentie

Gezond Canada en de FDA hebben nog geen geneesmiddelen goedgekeurd die specifiek bedoeld zijn voor inspanningsincontinentie (2). Tot op heden is het onderzoek naar geneesmiddelen of hormonen die gebruikt worden bij vrouwen met inspanningsincontinentie beperkt (weinig studies met kleine aantallen patiënten) en blijkt dat ze niet heilzaam zijn.

In Europa en de Verenigde Staten gebruikten sommige specialisten duloxetine (een antidepressivum) om vrouwen met inspanningsincontinentie te behandelen. Deze praktijk moet stoppen vanwege de mogelijke bijwerkingen en de studies hebben zeer weinig voordeel aangetoond. In verschillende klinische onderzoeken verbeterde duloxetine de symptomen van incontinentie bij slechts 1 op de 13 vrouwen. Bovendien bleek uit deze onderzoeken dat 1 op de 8 vrouwen stopte met het innemen van dit middel vanwege onverdraaglijke bijwerkingen (3). Momenteel wordt in klinische richtlijnen het gebruik van duloxetine bij vrouwen met stressincontinentie niet aanbevolen (22;23).

Er zijn enkele onderzoeken waarin hormonen, met name oestrogenen in de vorm van een crème of tablet, zijn gebruikt om stressincontinentie te behandelen. Op dit moment is er niet voldoende wetenschappelijk bewijs om met zekerheid te kunnen concluderen dat oestrogeen van buitenaf effectief en veilig is voor de meeste vrouwen(3). Momenteel bevelen klinische richtlijnen het gebruik van topisch oestrogeen voor de behandeling van stressincontinentie niet aan.

Wat zijn belangrijke dingen om te weten over urine-incontinentie en geneesmiddelen?

We moeten niet vergeten dat geneesmiddelen niet vrij zijn van gevolgen en dat ze altijd ons risico op ongewenste bijwerkingen vergroten. Ten eerste moeten vrouwen die hulp willen bij hun incontinentieproblemen proberen hun levensstijl te veranderen, bijvoorbeeld door meer te bewegen en overgewicht te verliezen. Hoe vroeger in ons leven we zulke gezonde gewoonten aannemen, hoe beter we er aan toe zijn als we ouder worden (1). Het volhouden van dit gezonde gedrag is een sleutel tot succes bij het omgaan met incontinentie. Voor sommige vrouwen kan verandering van levensstijl echter onvoldoende zijn en willen ze misschien praten over het gebruik van geneesmiddelen om hun incontinentie onder controle te houden. Als u overweegt uw arts te vragen of het gebruik van geneesmiddelen zinvol is, ga dan voorbereid op weg. Vrouwen moeten zichzelf informeren over de specifieke voordelen, nadelen en kosten van de medicijnen. Samen kunnen vrouwen en hun arts de beste keuze maken en een optimaal evenwicht vinden tussen de voordelen en mogelijke nadelen van geneesmiddelen voor de behandeling van incontinentie.

Wat is de kern van deze gezondheidskwestie?

Als u last heeft van urineverlies, weet dan dat u niet de enige bent; veel vrouwen hebben last van urine-incontinentie. Het is geen schande om dit probleem met uw arts of een incontinentiedeskundige (verpleegkundige, fysiotherapeut) te bespreken. De echte schade zit hem in het negeren van incontinentie. Niet-medicamenteuze behandelingen, zoals het veranderen van uw leefstijl of bekkenbodemoefeningen, zouden de eerste keuze moeten zijn. Als u eenmaal begint met gezond gedrag, zult u op de lange termijn veel baat hebben bij het vasthouden aan deze goede gewoonten.

Er zijn momenteel geen effectieve medicijnen voor vrouwen met stressincontinentie. Voor vrouwen met aandrangincontinentie zijn er daarentegen goede aanwijzingen dat verschillende geneesmiddelen nuttig kunnen zijn. Er zijn acht geneesmiddelen beschikbaar en vrouwen kunnen samen met hun arts een weloverwogen beslissing nemen. Wij “dringen er bij u op aan” om bij elk van de acht beschikbare geneesmiddelen rekening te houden met het evenwicht tussen voordelen en nadelen en om weloverwogen beslissingen over de behandeling te nemen na overleg met incontinentiedeskundigen.