Vraag mensen om de grootste gevaren van klimaatafbraak te noemen, en de meesten zullen beginnen met het opsommen van extreme weersomstandigheden. Verwoestende orkanen, torenhoge stormvloeden, dodelijke hittegolven, plotselinge overstromingen en bosbranden. Dat is niet verwonderlijk, gezien de manier waarop ons beeldgerichte mediasysteem de klimaatcrisis heeft behandeld. Extreme weersomstandigheden geven ons iets concreets om naar te wijzen. We kunnen ze in real time zien gebeuren, en iedereen die ook maar een beetje oplet, kan zien dat ze erger worden.

Maar terwijl extreem weer een reële bedreiging vormt voor menselijke samenlevingen (denk aan wat orkaan Maria heeft aangericht in Puerto Rico), zijn sommige van de meest verontrustende aspecten van klimaatverandering veel minder voor de hand liggend en bijna zelfs onzichtbaar. Een nieuw rapport van 1400 bladzijden van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) is daar een goed voorbeeld van. Het onderzoekt de gevolgen van klimaatverandering voor het meest fundamentele, zelfs intieme kenmerk van de menselijke beschaving – ons voedselsysteem.

Kijk eens naar de machtige gletsjers van de Himalaya. Als we denken aan smeltende gletsjers, rouwen we om het verlies van een natuurwonder en maken we ons zorgen over de stijging van de zeespiegel. We denken niet veel na over wat gletsjers met voedsel te maken hebben. Maar daar komt het echte probleem.

De helft van de Aziatische bevolking is afhankelijk van het water dat uit de gletsjers van de Himalaya stroomt – niet alleen om te drinken en voor andere huishoudelijke behoeften, maar, nog belangrijker, voor de landbouw. Duizenden jaren lang is de afvloeiing van deze gletsjers elk jaar aangevuld door ijsafzetting in de bergen. Maar op dit moment smelten ze in een veel sneller tempo dan ze worden vervangen. Als onze regeringen er niet in slagen de uitstoot drastisch te verminderen, zullen de meeste van deze gletsjers binnen een mensenleven verdwenen zijn. Dit zal het hart uit het voedselsysteem van de regio rukken, en 800 miljoen mensen in een crisis achterlaten.

En dat is alleen Azië. In Irak, Syrië, en een groot deel van de rest van het Midden-Oosten, zullen droogtes en woestijnvorming hele regio’s onherbergzaam maken voor de landbouw. Zuid Europa zal verdorren tot een uitbreiding van de Sahara. Grote voedselproducerende gebieden in China en de Verenigde Staten zullen ook een klap krijgen. Volgens waarschuwingen van de NASA zouden de Amerikaanse vlakten en het zuidwesten door intense droogte kunnen veranderen in een gigantische stofkom. Vandaag zijn al deze regio’s betrouwbare voedselbronnen. Zonder dringende klimaatmaatregelen zal dat veranderen. Zoals David Wallace-Wells in The Uninhabitable Earth rapporteert, schatten wetenschappers dat voor elke graad dat de aarde opwarmt, de opbrengst van de voornaamste graangewassen met gemiddeld 10% zal dalen. Als we op de oude voet doorgaan, zullen de belangrijkste basisvoedingsmiddelen in de loop van de eeuw waarschijnlijk met zo’n 40% instorten.

Onder normale omstandigheden kunnen regionale voedseltekorten worden opgevangen door overschotten van elders op de planeet. Maar modellen suggereren dat er een reëel gevaar bestaat dat klimaatafbraak tekorten kan veroorzaken op meerdere continenten tegelijk. Volgens het IPCC-rapport zal een opwarming van meer dan 2 graden Celsius waarschijnlijk leiden tot “aanhoudende verstoringen van de voedselvoorziening wereldwijd”. Zoals een van de hoofdauteurs van het rapport het formuleerde: “Het potentiële risico van een mislukking van meerdere broodmandjes neemt toe.”

Voorspeld wordt dat de klimaatverandering honger, ondervoeding en kinderarmoede zal doen toenemen. Maar we houden onszelf voor de gek als we denken dat dit alleen een kwestie is van niet genoeg te eten hebben. Het heeft ook ernstige gevolgen voor de politieke stabiliteit in de wereld. Regio’s die getroffen worden door voedseltekorten zullen te maken krijgen met massale volksverhuizingen wanneer mensen migreren naar meer vruchtbare delen van de planeet of op zoek gaan naar stabiele voedselvoorraden. In feite gebeurt dat nu al. Veel van de mensen die nu plaatsen als Guatemala en Somalië ontvluchten, doen dat omdat hun boerderijen niet langer levensvatbaar zijn.

Politieke systemen lijden nu al onder het gewicht van een vluchtelingencrisis: Fascistische bewegingen zijn in opmars, en internationale allianties beginnen te wankelen. Tel daarbij op een verlies van 40 procent van de wereldwijde landbouwopbrengst en een mislukking van de multi-broodmand, en je kunt niet voorspellen welke conflicten er kunnen ontstaan.

Er is hier sprake van een verontrustende ironie. Klimaatverandering ondermijnt mondiale voedselsystemen, maar tegelijkertijd zijn onze voedselsystemen een belangrijke oorzaak van klimaatafbraak. Volgens het IPCC is de landbouw verantwoordelijk voor bijna een kwart van alle antropogene broeikasgasemissies.

Natuurlijk is het niet zomaar elke vorm van landbouw die hier het probleem is – het is specifiek het industriële model dat de landbouw in de afgelopen halve eeuw is gaan domineren. Deze aanpak berust niet alleen op agressieve ontbossing om plaats te maken voor grootschalige monocultuur, die alleen al 10% van de broeikasgassen in de wereld produceert; hij is ook afhankelijk van intensief ploegen en zwaar gebruik van kunstmest, waardoor de bodem van de planeet in hoog tempo wordt aangetast en er enorme kooldioxidepluimen in de atmosfeer terechtkomen.

Op het eerste gezicht lijkt dit misschien een onoverkomelijk probleem. We moeten immers de wereldbevolking voeden, en intensieve landbouw lijkt de meest efficiënte manier om dat te doen. Aangezien ongeveer een miljard mensen momenteel niet genoeg te eten hebben, zouden we er waarschijnlijk meer van moeten doen. En als dat het geval is, lijkt het vrijwel onmogelijk om onze klimaatdoelstellingen te halen en tegelijkertijd genoeg voedsel te produceren om de wereld te voeden.

Gelukkig is er een gemakkelijke oplossing. Die is gebaseerd op de erkenning dat een aanzienlijk deel van de industriële landbouw in feite onnodig is voor de menselijke behoeften.

Denk hier eens aan: Volgens het IPCC wordt elk jaar ongeveer 30 procent van de wereldwijde voedselproductie verspild, vooral in landen met hoge inkomens. Door een einde te maken aan voedselverspilling en voedseloverschotten eerlijker te verdelen, kunnen we een einde maken aan de honger en tegelijkertijd de mondiale landbouwproductie verminderen. Wetenschappers schatten dat hierdoor enkele miljoenen vierkante kilometers land kunnen vrijkomen en de mondiale uitstoot met 8-10 procent kan worden teruggedrongen, waardoor het klimaat aanzienlijk minder onder druk komt te staan. Dit is niet moeilijk te bereiken. In Zuid-Korea moeten huishoudens een vergoeding betalen voor elke kilo voedsel die zij weggooien. Frankrijk en Italië hebben voedselverspilling door supermarkten verboden. Hetzelfde zou kunnen worden gedaan voor boerderijen, verder stroomopwaarts naar het punt van productie.

Het aanpakken van voedselverspilling is een cruciale eerste stap in de richting van het klimaatvriendelijker maken van landbouwsystemen. Maar er is een andere, misschien nog eenvoudiger interventie die op tafel moet komen.

Bijna 60 procent van de landbouwgrond in de wereld wordt gebruikt voor één enkel voedselproduct: rundvlees. Toch, verre van essentieel te zijn voor de menselijke voeding, rundvlees is goed voor slechts 2 procent van de calorieën die mensen consumeren. Calorie voor calorie, nutriënt voor nutriënt, het is een van de meest inefficiënte en ecologisch destructieve voedingsmiddelen op de planeet, en de druk om nieuwe grond te vinden voor weiland en voedergewassen is de grootste aanjager van ontbossing. In termen van totale impact op het klimaat, elke kilo rundvlees brengt een netto uitstoot met zich mee die gelijk staat aan een trans-Atlantische rondvlucht.

Volgens onderzoek gepubliceerd in het tijdschrift Climatic Change, zou het verminderen van de rundvleesconsumptie ten gunste van niet-herkauwend vlees of plantaardige eiwitten zoals bonen en peulvruchten bijna 11 miljoen vierkante mijl land kunnen vrijmaken – de grootte van de Verenigde Staten, Canada, en China samen. Deze eenvoudige verschuiving in dieet zou ons in staat stellen uitgestrekte delen van de planeet terug te geven aan bossen en leefgebieden voor wilde dieren, nieuwe koolstofputten te creëren en de netto-uitstoot te verminderen met maximaal 8 gigaton koolstofdioxide per jaar, volgens het IPCC. Dat is ongeveer 20 procent van de huidige jaarlijkse uitstoot.

Keer op keer komen wetenschappers tot de conclusie dat het terugdringen van de rundvleesconsumptie – met name in landen met hoge inkomens – een van de meest transformerende beleidsmaatregelen is die we kunnen uitvoeren en van essentieel belang is om gevaarlijke klimaatverandering te voorkomen. Wat onze klimaatdoelstellingen betreft, zou het wel eens het verschil kunnen betekenen tussen slagen of falen.

Hoe zou dit bereikt kunnen worden? Een eerste stap zou zijn een einde te maken aan de aanzienlijke subsidies die de meeste hoge-inkomenslanden aan rundveehouders geven. Onderzoekers testen ook voorstellen voor een belasting op rood vlees, waarvan zij vinden dat die niet alleen de uitstoot zou beperken, maar ook een breed scala aan voordelen voor de volksgezondheid zou opleveren en tegelijkertijd de medische kosten zou drukken. Een ambitieuzere aanpak zou zijn om rundvleesproducten helemaal uit te bannen, net zoals we steenkool en andere fossiele brandstoffen geleidelijk proberen uit te bannen. Er is een precedent voor een dergelijke stap: Walvis- en haaienvinnen zijn om milieuredenen van het menu gehaald. De meeste landen hebben strenge regels voor gevaarlijke producten als drugs en wapens – het ligt voor de hand dat we deze ethiek ook zouden moeten toepassen op ecologisch destructieve producten.

Naast dieetveranderingen en het terugdringen van voedselverspilling stelt het IPCC dat een snelle verschuiving van conventionele industriële landbouwmethoden naar regeneratieve technieken – agroforestry, polycultuur, no-till farming, en biologische benaderingen – al een heel eind zou helpen om de bodem te herstellen, koolstof uit de atmosfeer vast te leggen, de opbrengst op lange termijn te verbeteren, en gewassen weerbaarder te maken tegen klimaatverandering.

Veel van deze ideeën zijn naar voren gebracht in het voorstel voor een Green New Deal. En U.S. presidentskandidaat Tim Ryan heeft een aantal van hen centraal gesteld in zijn verkiezingsprogramma. Natuurlijk moeten we alles in het werk stellen om zo snel mogelijk een einde te maken aan het gebruik van fossiele brandstoffen. Maar als we een redelijke kans willen hebben om een catastrofale klimaatverandering af te wenden, moet een heroverweging van de voedingsindustrie deel uitmaken van het plan.