Demosthenes: Famed Orator of Ancient Greece

On This Site

An Introduction to Ancient Greece
Ancient Greece Glossary
Timeline of Ancient Greece
Maps of Ancient Greece
Ancient Greece Links

Share This Page

.

Follow This Site

.

Najbardziej znanym i czczonym oratorem z czasów starożytnej Grecji był Demostenes, który żył w Złotym Wieku Grecji, a jego domem i miejscem sławy były Ateny.

Urodził się w zamożnej rodzinie w 384 r. p.n.e.; miał 7 lat, gdy zmarł jego ojciec, a spadek nie był duży, ponieważ jego opiekunowie – dwaj bracia (Afobus i Demofon) oraz przyjaciel o imieniu Therippides – roztrwonili większość fortuny, zanim Demostenes osiągnął pełnoletność. To nieszczęście zrodziło w chłopcu silne pragnienie, aby jego opiekunowie zapłacili, zgodnie z prawem, i tak pobudziło go do studiowania prawa.

Demostenes miał drobną budowę ciała i doszedł do wniosku, że nie ma zbyt wiele przyszłości w atletyce lub wojsku. Miał również, według greckiego biografa Plutarcha, wadę wymowy, z powodu której zamknął się w sobie, aby ją przezwyciężyć. Z tego powodu powstała znana, ale być może fantazyjna opowieść, że nauczył się mówić wyraźnie i głośno, wkładając do ust kamyki i ćwicząc przed lustrem lub próbując przemawiać wśród szumu fal. Inna opowieść mówi o tym, jak zbudował swoją wytrzymałość na mówienie, recytując wiersze podczas biegu.

Demostenes z powodzeniem wniósł pozew przeciwko Afobosowi, swojemu bratu, i wygrał decyzję w sądzie; to, co zostało z dziedzictwa do tego czasu, jednak nie było dużo. Wygrał też z dwoma innymi opiekunami, ale i w tym przypadku wypłata była minimalna. To, co zyskał dzięki tym procesom, to doświadczenie w przemawianiu przed publicznością.

Przekształcił to doświadczenie w pracę polegającą na pisaniu przemówień dla innych ludzi, którzy musieli stawać przed sądem. W tamtych czasach każdy, kto wniósł pozew lub został pozwany, musiał sam przemawiać przed sędziami lub zgromadzeniem. Demostenes stał się znany zarówno jako potężny orator, jak i utalentowany autor przemówień. (Grecki termin to logograf.)

W 354 roku, kiedy miał 30 lat, Demostenes wygłosił swoją pierwszą ważną mowę przed Zgromadzeniem. Eklezja, jak ją również nazywano, zebrała się, by zdecydować, co zrobić w obliczu możliwego zagrożenia ze strony imperium perskiego. Mowa Demostenesa, zatytułowana „O zarządzie marynarki wojennej”, pomogła przekonać Zgromadzenie, by zezwoliło na rozbudowę sił morskich, a także podało sposób jej opłacenia – opodatkowanie bogatych.

Było to ponad 120 lat po zwycięstwie Greków w wojnach grecko-perskich i 50 lat po klęsce Aten w wojnach peloponeskich. Persja znów zaznaczała swoją dominację w basenie Morza Śródziemnego. Zaledwie rok przed wygłoszeniem przez Demostenesa mowy morskiej Ateny zawarły pokój z perskim cesarzem Artakserksesem III; porozumienie wymagało od Aten usunięcia sił z Azji Mniejszej.

Ateny walczyły również, od 359 roku p.n.e., z Macedonią. Nowy król tego obszaru, Filip II, był nastawiony na ekspansję i zbudował dużą armię, która miała to ułatwić. Przeczuwając, że Filip chce wchłonąć coraz więcej greckiego terytorium, Demostenes postanowił mu się przeciwstawić, zabierając głos na forum zgromadzenia. W serii potężnych przemówień, które historycy nazwali później „Filipikami”, Demostenes ostrzegał przed jakimkolwiek sojuszem z Filipem lub ustępstwami wobec niego.

Macedon przejął kontrolę nad miastem Olynthus, które zwróciło się do Aten o pomoc; Zgromadzenie, mimo trzech mocnych przemówień Demostenesa, odmówiło. Ateny i Macedonia podpisały porozumienie pokojowe (pokój Filokratesa) w 346 roku p.n.e., a Demostenes był jednym z negocjatorów. Ateny reprezentował też niejaki Ajschines. Podczas negocjacji Filip zignorował Demostenesa i skupił swoją uwagę na Ajschinesie; był to początek trwającej dziesiątki lat wrogości między tymi dwoma Ateńczykami.

Demostenes wrócił do Aten i zwrócił się do zgromadzenia w mowie zatytułowanej „O pokoju”, ostrzegając, że Filipowi nie można ufać, niezależnie od tego, ile traktatów pokojowych podpisał. W 344 r. p.n.e. Demostenes wygłosił drugą filipikę, w której zwrócił uwagę na ostatnie działania wojenne Macedonii przeciwko Sparcie i Tebom. Trzecia filipika została wydana w 341 r. p.n.e. i zaowocowała przyznaniem Demostenesowi kontroli nad marynarką wojenną oraz stworzeniem wielkiego sojuszu przeciwko Filipowi.

Koalicja ta nie mogła się jednak równać z Filipem i jego osławioną falangą macedońską, czego rezultatem było ogromne zwycięstwo Macedończyków w 338 r. p.n.e. w bitwie pod Chaeroneą. Gdy Filip zmarł w tajemniczych okolicznościach w 336 r. p.n.e., Aleksander przejął rządy w Macedonii i kontynuował dzieło ojca, zarówno w podporządkowywaniu sobie greckich miast-państw, jak i w przygotowaniach do wojny z Persją. Raz po raz Macedonia odnosiła zwycięstwa. W pewnym momencie Aleksander zażądał poddania się Demostenesa i innych słynnych Ateńczyków, którzy okazali się nieprzejednani; specjalnemu negocjatorowi z Aten udało się odwołać ten rozkaz, a Demostenes, Ajschines i inni doczekali kolejnego dnia.

Najsłynniejszą mową Demostenesa jest prawdopodobnie „O koronie”, którą wygłosił w 330 r. p.n.e. W końcu udało mu się wytoczyć proces w sprawie korony.W końcu udało mu się oskarżyć swojego długoletniego antagonistę Ajschinesa, który został skazany za przestępstwa przeciwko państwu i zmuszony do wygnania.

Ironicznie Demostenes sam został uznany za winnego przestępstwa przeciwko państwu sześć lat później i wtrącony do więzienia. Kiedy Aleksander Wielki zmarł w 323 roku p.n.e., Ateny przywołały Demostenesa z wygnania. Jego powrót do domu trwał jednak krótko, gdy następca Aleksandra, Antypater, przybył z armią okupacyjną i wezwał mieszkańców Aten, by skazali Demostenesa na śmierć. Zamiast stawić czoła perspektywie takiego wyroku, Demostenes uciekł i w obliczu schwytania w Kalurii sam zadał sobie śmierć, za pomocą trucizny, w 322 roku p.n.e.

Uważa się, że Demostenes ożenił się i miał dziecko, córkę. Historycy nie zgadzają się co do obu tych punktów.

Wpływ Demostenesa i jego oratorstwa i logografii jest długi i szeroki. Kilkaset lat później, kiedy rzymski orator Cyceron wstał w senacie i wygłosił serię przemówień przeciwstawiających się Antoniuszowi, Rzymianie nazwali przemówienia Cycerona filipikami. Rzymianie uczący się oratorstwa studiowali mowy Demostenesa. Częściowo dzięki wysiłkom Biblioteki Aleksandryjskiej oraz późniejszych skrybów i uczonych przetrwało ponad 60 mów wygłoszonych i/lub napisanych przez Demostenesa.