Van alle vreemde schepsels die onze oceanen bevolken, zijn zeepaardjes een van de meest unieke en mysterieuze. Deze kleine vissen behoren tot de weinige soorten die rechtop zwemmen en hun gekrulde staarten om planten heen winden om ze tegen de stroming te beschermen. In plaats van schubben hebben ze benige plaatjes onder hun huid, en met hun lange snuit voeden ze zich met plankton. Het meest merkwaardige van alles? Bij deze geslachtsneutrale dieren worden de mannetjes zwanger: ze dragen bevruchte eieren in hun buikzak en verzorgen en beschermen hun opgroeiende jongen.

Vissen op zeepaardjes

Helaas is er bij de mens een enorme honger naar deze schattige dieren. Je vraagt je misschien af hoe iemand deze benige wezens lekker kan vinden. In feite worden ze in China, Japan en Korea vooral gebruikt voor medicinale doeleinden, omdat men gelooft dat ze astma, seksuele disfuncties, pijn en andere kwalen behandelen. De vraag naar zeepaardjes is de laatste decennia explosief gestegen, parallel met de economische groei van China.

Visserijen over de hele wereld voorzien in deze vraag, met zeepaardjes die ofwel rechtstreeks als doelwit dienen, ofwel onbedoeld worden gevangen (als bijvangst) in de bodem-trawlvisserij. De bijvangst maakt het leeuwendeel uit van de internationale handel. In 2001 werden ten minste 25 miljoen zeepaardjes verhandeld door 77 landen – meer dan 70 ton! Zeepaardjes zijn ook populair in aquaria en worden als souvenir (en soms zelfs als snack) over de hele wereld verkocht.

Zeepaardjes worden door meer dan alleen de visserij bedreigd. Ze leven gewoonlijk in zeegrasvelden, mangroves en koraalriffen in ondiepe kustwateren, die allemaal zeer gevoelig zijn voor vervuiling, klimaatverandering en andere menselijke invloeden. De olieramp met de Deepwater Horizon in de Golf van Mexico in 2010 heeft bijvoorbeeld zeegrasvelden vernietigd, waardoor de populaties van een reeds bedreigde dwergzeepaardjessoort, die in dit gebied leeft, zijn gedaald. Zeepaardjes zijn bijzonder kwetsbaar voor verstoringen, omdat ze traag zwemmen, dunbevolkt zijn in de oceanen en monogaam zijn en trouw blijven aan hun partner. Al deze factoren hebben tot gevolg dat wanneer één van een paar verdwijnt, zijn partner zeer traag een nieuwe partner vindt.

Internationale handel

In de Overeenkomst inzake de internationale handel in bedreigde in het wild levende dier- en plantensoorten (CITES) zijn alle zeepaardachtigen opgenomen in bijlage II, waarin wordt erkend dat zij met uitsterven bedreigd kunnen worden, tenzij de handel streng wordt gecontroleerd. Om zeepaardjes internationaal te mogen verhandelen, moeten landen die de CITES-overeenkomst hebben ondertekend, de uitvoer controleren en toezicht houden en alleen uitvoervergunningen afgeven wanneer duidelijk is dat de handel geen bedreiging vormt voor de populaties wilde zeepaardjes. Niettemin komen illegale oogst en handel voor, en verschillende landen hebben ervoor gekozen de CITES-overeenkomst niet te ondertekenen. In januari 2010 werden 25.000 zeepaardjes in beslag genomen uit een opslagplaats in Peru, die toebehoorde aan een Chinees die van plan was ze via Hongkong naar Japan uit te voeren. Slechts een maand later werden in Panama 20.000 zeepaardjes ontdekt, verborgen in de maag van een vis uit Peru.

Een raadselachtige soort

Huidig onderzoek, gecombineerd met douane- en handelsgegevens, toont aan dat de zeepaardpopulaties snel zijn afgenomen. Ook vissers en duikers hebben de verdwijning van zeepaardjes uit kustgebieden gemeld. Er zijn echter nog veel onbeantwoorde vragen, aangezien zeepaardjes in het wild zeer moeilijk te bestuderen zijn. Hoeveel zijn er in de oceanen? Hoeveel soorten moeten er nog worden ontdekt? Hoe werkt hun ongewone paringssysteem?

Door onze oceanen verstandiger te beheren, kunnen we misschien de antwoorden op deze vragen vinden. Eén ding is duidelijk: sterke en bloeiende populaties zeepaardjes zijn waarschijnlijk goede indicatoren voor gezonde oceanen en leefgebieden voor een veelheid van andere zeedieren. Als bekend is dat zeepaardjespopulaties zijn afgenomen, moeten we goed letten op de redenen daarvoor – en alles in het werk stellen om de bedreigingen voor deze intrigerende schepsels te verminderen.

Fascinerende feiten over zeepaardjes

Zeenpaardjes hebben geen tanden of maag, maar ze gebruiken hun lange snuit om schaaldieren en ander zoöplankton op te zuigen.

Het kleinste zeepaardje is een dwergzeepaardje (Hippocampus denise), en is met 16 mm lengte kleiner dan de meeste vingernagels! Andere volwassen zeepaardjes kunnen een lengte van 35 cm bereiken.

Zeepaardjes zijn niet goed in zwemmen. Net als kameleons vertrouwen ze op hun camouflage om zich voor roofdieren te verbergen. De bladzeedraak, een nauwe verwant van de zeepaardjes, heeft een van de meest indrukwekkende camouflagecapaciteiten.

Ook net als kameleons kunnen de ogen van zeepaardjes onafhankelijk van elkaar bewegen.

De volwassen dieren leven één tot drie jaar, en slechts enkele eieren van een broedsel van maximaal 2000 overleven wanneer ze uit de buidel van hun vader worden vrijgelaten