Mycenaeïsche oorbel

Zoals een oorbel van goud, en een sieraad van fijn goud, zo is een wijs vermaner aan een gehoorzaam oor.

~Proverbs 25:12

De geschiedenis van oorbellen is interessant omdat ze al millennia door beide seksen worden gedragen. De ontdekking van een 5.000 jaar oud lichaam in de Italiaanse Alpen heeft ons laten zien dat mannen al in de Bronstijd oorbellen droegen. Ötzi de IJsman, zoals Europa’s oudste mummie nu bekend is, had een boorgat van 7-11 mm diameter in zijn oorlel.

Gevulde voorwerpen uit het graf van de Egyptische farao Toetanchamon (1341-1323 v.Chr.), waaronder zijn dodenmasker, hebben ook boorgaatjes voor oorbellen.

De asceet en wijze Siddhārtha Gautama (ca. 563-483 v. Chr.) werd geboren in rijkdom en macht. Als teken van status droeg hij zware oorringen die zijn oorlellen uitrekten. Op het moment van zijn verlichting deed de stichter van het boeddhisme echter afstand van alle materiële bezittingen, inclusief zijn sieraden. Om zijn daad van zelfopoffering te vieren, worden afbeeldingen van de Boeddha afgebeeld met uitgespreide oorlellen.

Friezen uit Persepolis, de hoofdstad van het Perzische Rijk tijdens de Achaemenidische dynastie (550-330 v.C.), tonen krijgers die oorbellen dragen. En in een traditie die eeuwen overspant, worden de oorlellen van mannelijke en vrouwelijke baby’s in India kort na hun geboorte doorboord.

De ouden geloofden dat ziekte en boze geesten het lichaam binnendrongen via de lichaamsopeningen. Iemand kon worden beschermd door amuletten te dragen bij deze ingangen, waaronder de oren. Vroege artsen geloofden ook dat oorringen – of de edelstenen die ze bevatten – hoofdpijn genazen en het gezichtsvermogen verbeterden. Toch is het duidelijk dat het voornaamste doel was het lichaam te versieren.

Pliny de Oudere (AD 23-79) bekritiseerde vaak zijn mede-Romeinen om hun opvallende consumptie. In zijn Naturalis Historia (Trans. Bostock and Riley, 1855), klaagde hij bitter over de losbandige levensstijl van zijn landgenoten. Hij minacht de nieuwe smaak van vrouwen voor pareloorbellen:

“Onze dames zijn er nogal trots op dat ze deze aan hun vingers hebben hangen, of dat er twee of drie aan hun oren bungelen. Om aan deze luxueuze smaak tegemoet te komen, zijn er verschillende namen en vermoeiende verfijningen bedacht door overvloed en buitensporigheid; want nadat ze deze oorbellen hadden uitgevonden, hebben ze ze de naam ‘crotalia’ gegeven, of castagnettenhangers, alsof ze zelfs opgetogen waren over het gerammel van de parels als ze tegen elkaar klopten; En nu, op de dag van vandaag, worden ze zelfs door de armere klassen aangetast, omdat men de gewoonte heeft te zeggen, dat ‘een parel gedragen door een vrouw in het openbaar, even goed is als een lictor die voor haar uit loopt’.”

Earringen worden op verschillende plaatsen in de Bijbel genoemd, maar de verwijzingen zijn meestal weinig vleiend. Bijvoorbeeld, Hosea 2:13 zegt: Israël “tooide zich met haar oorringen en sieraden, en zij ging haar minnaars achterna, en vergat Mij, spreekt de Here.”

Oorhangers werden ontworpen om gemakkelijk te worden verwijderd, zodat ze naar believen konden worden verwisseld. Oorbellen waren echter ook ontworpen om meer permanent in het oor te worden bevestigd – en een teken van slavernij. Volgens Exodus 21:2-6:

“Indien gij een Hebreeuwse knecht koopt, zes jaren zal hij dienen; en in het zevende zal hij voor niets vrij uitgaan. Indien hij alleen ingekomen is, zo zal hij alleen uitgaan; indien hij gehuwd is, zo zal zijn vrouw met hem uitgaan. Indien zijn heer hem een vrouw gegeven heeft, en zij heeft hem zonen of dochters gebaard; de vrouw en haar kinderen zullen van haar heer zijn, en hij zal alleen uitgaan. En als de knecht duidelijk zal zeggen: Ik heb mijn meester, mijn vrouw en mijn kinderen lief; ik wil niet vrij uit gaan: Dan zal zijn meester hem tot de rechters brengen; hij zal hem ook tot aan de deur brengen, of tot aan de deurpost; en zijn meester zal zijn oor doorboren met een aul; en hij zal hem tot in eeuwigheid dienen.”

Earringen bleven door de eeuwen heen populair in Oosterse sieraden, maar de Westerse smaak bleek wisselvalliger. Hoewel oorringen nooit als onmodieus werden beschouwd, waren ze soms niet zo populair als andere juwelen. Tijdens de Middeleeuwen droegen vrouwen bijvoorbeeld met juwelen versierde hoofddeksels en hun kapsels bedekten vaak de oren, zodat oorbellen overbodig werden.

De populariteit van oorbellen keerde terug in de 16e eeuw. Vrouwen droegen allerlei soorten oorbellen, maar vooral pareloorbellen waren populair. Mannen – waaronder Shakespeare, Sir Walter Raleigh en Francis Drake – droegen ook gouden ringen en andere versieringen in hun oren. Onder zeelui betekende een oorlel met gaatjes een reis rond de wereld of over de evenaar. Overlevenden van schipbreuk droegen een oorbel in de linker oorlel.

In het begin van de 20ste eeuw werd het als ongepast beschouwd om de oorlellen te doorboren. In plaats van het gebruik van oorbellen helemaal af te schaffen, werden oorbellen met een schroefdraad uitgevonden. Screw-back en clip-back oorbellen bleven populair bij vrouwen totdat piercing weer in de mode kwam in de jaren 1960.

Tijdens de jaren 1980, mannen weer omarmd deze oude mode. Tegenwoordig is het niet meer schokkend om ze oorbellen te zien dragen. Misschien verklaart dit waarom piercings steeds uitgebreider zijn geworden. Het behoeft geen betoog dat de technieken en apparatuur voor het zetten van oorpiercings vandaag de dag heel anders zijn dan wanneer je met een priem door het oor tot een deur gaat. Maar in andere opzichten is de cirkel weer rond: de afmetingen van de gaatjes benaderen weer die van Ötzi zo’n 5000 jaar geleden.