While lymfoedeem kan worden beheerd met massage en compressiekleding of elektronische mouw-achtige pompen, geen behandeling bestaat om de onderliggende oorzaak aan te pakken: de abnormale ophoping van lymfevocht dat weefsel uitzet als een met water gevulde spons.

Nu heeft een muismodelstudie onder leiding van de University of South Florida (USF Health) Morsani College of Medicine nieuwe cellulaire processen geïdentificeerd die de ontwikkeling van de kleine kleppen in lymfevaten controleren, die voorkomen dat lymfevocht de verkeerde kant op terugstroomt in weefsels. De eenrichtingskleppen werken samen met de spieren om het lymfevocht door het lichaam te stuwen en de doorstroming te regelen. De nieuwe bevindingen suggereren dat het richten van signaalwegen die betrokken zijn bij het maken en onderhouden van lymfekleppen op een dag een levensvatbare therapie kan zijn voor patiënten die omgaan met lymfoedeem.

De studie werd online gepubliceerd 27 augustus in Cell Reports.

“We wisten dat lymfestroom nodig was voor de kleppen om zich te vormen en gedurende het hele leven te functioneren, maar we wisten niet hoe de endotheelcellen die de binnenbekleding van lymfevaten vormen de stroom kunnen ‘voelen’,” zei senior auteur Joshua Scallan, PhD, assistent-professor bij de USF Health Department of Molecular Pharmacology and Physiology. “Deze studie is de eerste die signaalwegen identificeert waarmee cellen de stromingsmechanismen aanvoelen en erop reageren om de kleppen effectief te laten werken — zodat de lymfevloeistof vooruit blijft gaan.”

De lymfatische bloedsomloop — een parallel systeem aan de bloedvaten — is een uitgebreid drainagenetwerk dat fungeert als een doorgeefluik voor immuuncellen (zoals lymfocyten) en helpt het lichaam te beschermen tegen infecties. Een van de belangrijkste taken is het verwijderen van extra vocht (meestal water met eiwitten, vetten en andere stoffen) dat voortdurend lekt uit kleine bloedvaten in de omliggende weefsels net onder de huid, aldus Dr. Scallan.

De lymfevaten, die lymfe door het lichaam vervoeren, verzamelen het gelekte vocht (tot wel 12 liter per dag) en transporteren het weg van de weefsels. Dit lymfevocht wordt gecontroleerd en gefilterd op bacteriën, virussen en andere schadelijke stoffen door lymfeklieren die op verschillende plaatsen in het lichaam zijn geclusterd, en wordt uiteindelijk via aders in de hals teruggeleid naar de bloedsomloop. Als de voorwaartse lymfestroom geblokkeerd of belemmerd is, kan de vloeistof niet uit de weefsels worden afgevoerd en resulteert dit in de ziekte die bekend staat als lymfoedeem.

In een reeks experimenten gebruikten de onderzoekers een “voorwaardelijk knock-out” muismodel, ontwikkeld in het laboratorium van Dr. Scallan, waarin de productie van het verbindingseiwit VE-cadherine in lymfevaten werd geïnactiveerd. Het gen voor VE-cadherine, dat zich bevindt waar de aangrenzende cellen die de lymfevaten bekleden met elkaar verbinden, werd zowel voor als na de geboorte bij de muizen verwijderd.

Tot de belangrijkste bevindingen van de preklinische studie, gedetailleerd in Cell Reports:

• Deletie van VE-cadherine verhinderde de vorming van lymfekleppen bij de embryonale muizen en veroorzaakte desintegratie van reeds ontwikkelde kleppen bij de postnatale muizen. Dit wijst erop dat het eiwit vereist is voor lymfekleppen om zich te vormen, te rijpen en de normale beweging van lymfevloeistof weg van weefsels te handhaven.
• Stimulering van twee verschillende signaalwegen die afhankelijk zijn van VE-cadherine activering — ?-catenine en AKT — herstelde gedeeltelijk het verlies van kleppen.
• De AKT signaalroute bleek de groei van nieuwe kleppen in normale, gezonde muizen te bevorderen.

“Onze gegevens verklaren hoe vloeistofkrachten op het lymfatische endotheelcelmembraan genen reguleren om klepvorming en -onderhoud te regelen,” concludeerden Dr. Scallan en zijn medestudieauteurs. “Toekomstige studies zijn nodig om de AKT-signaleringsroute te onderzoeken om therapeutische doelen te identificeren die de klepvorming bij lymfoedeempatiënten veilig kunnen verbeteren.”

Miljoenen mensen wereldwijd lijden aan lymfoedeem, voornamelijk in tropische en subtropische gebieden waar filariasis (een parasitaire infectie) veel voorkomt. In de V.S. en de meeste andere ontwikkelde landen wordt verworven (secundair) lymfoedeem meestal veroorzaakt door de behandeling van borstkanker: chirurgische verwijdering van lymfeklieren of bestralingstherapie. Erfelijk (primair) lymfoedeem, veroorzaakt door defecte lymfevaten bij de geboorte, is zeldzaam.