Podróże w czasie i zasady logiki często nie zgadzają się ze sobą, mając swój udział w splątanych liniach czasowych, niekończących się pętlach, równoległych wszechświatach i paradoksach. W tym tygodniu post, patrzymy na jeden z takich interesujących i dużo zbadanych paradoksów.

Więc, jest ten człowiek. Podróżuje on w czasie do przyszłości i jest świadkiem końca świata, wywołanego przez metalowego człowieka. Chcąc ostrzec rasę ludzką, podróżuje w czasie. Niestety dla niego, w drodze powrotnej, zostaje uwięziony w polu magnetycznym i zostaje zamieniony w stal. Po dotarciu do właściwego przedziału czasowego próbuje ostrzec ludzi. Nikt mu jednak nie wierzy. Zamiast tego jest wyśmiewany. Dopóki nie wpada w gniew, i w swoim szale zaczyna siać spustoszenie w ludzkiej rasie, mszcząc się na świecie za ignorowanie go – jego ciężkie buty z ołowiu, napełniają jego ofiary strachem, gdy biegną tak szybko, jak tylko mogą – w ten sposób sam doprowadzając do końca świata, który widział, gdy podróżował w czasie do przyszłości.

Pytanie brzmi, czy koniec świata nastąpiłby, gdyby nie podróżował do przyszłości w pierwszej kolejności? Był świadkiem zniszczenia – sam, jak się okazało – i cofnął się w czasie, aby ostrzec ludzi? Co jest przyczyną, a co skutkiem? Witamy w Paradoksie Bootstrapa.

Strzałka czasu, widzisz, nie jest prosta lub liniowa i nie idzie tylko w jednym kierunku. Jak ten najbardziej doświadczony podróżnik w czasie, Doktor Who, z długodystansowego serialu sci-fi BBC, tak elokwentnie wyartykułował naturę Czasu…

Podróż w czasie jest powracającym tematem i urządzeniem fabularnym w science fiction, z jego sprawiedliwym udziałem paradoksów i splątanych linii czasowych. W tym poście przyjrzymy się tylko jednemu z nich, Paradoksowi Bootstrapa. Bootstrapping to termin, który słyszeliśmy tak często, zwłaszcza w kontekście start-upów, aby odnieść się do firm, które „bootstrap”, tj. korzystać z własnych zasobów wewnętrznych i bez zewnętrznego wsparcia finansowego, samowystarczalny. Termin ten wywodzi się od wyrażenia „przeciągnąć się przez płot na własnych barkach”. Tak, zadanie pozornie niemożliwe do wykonania. Wyobraź sobie, że próbuje się podnieść, ciągnąc za sznurowadła.

W science fiction chociaż, Bootstrap Paradox – znany również jako przyczynowej pętli – mówi się, że istnieje lub wystąpić, gdy sekwencja zdarzeń, w którym zdarzenie jest wśród przyczyn innego zdarzenia, które z kolei jest wśród przyczyn pierwszego wspomnianego zdarzenia. Mówiąc prościej, skutek jest swoją własną przyczyną, tam i z powrotem w czasie, w pętli. Jeśli brzmi to trochę zagmatwanie, to dlatego, że tak właśnie jest. Do tego dochodzi fakt, że zasady podróżowania w czasie nie bardzo współgrają z zasadami zwykłej logiki. Ale wszystko układa się w całość, gdy spojrzymy na rzeczywiste przypadki. Jak pytanie: „Kto naprawdę skomponował piątą część Beethovena?”

Oto jak grający na gitarze, podróżujący w czasie Doktor Who wyjaśnia Paradoks Bootstrapa. „Więc jest ten człowiek. Ma wehikuł czasu. Inną rzeczą, którą ma, jest pasja do dzieł Ludwiga van Beethovena. Pewnego dnia myśli: jaki jest sens posiadania wehikułu czasu, jeśli nie możesz spotkać swoich bohaterów? Wyrusza więc do osiemnastowiecznych Niemiec. Ale nigdzie nie może znaleźć Beethovena. Nikt o nim nie słyszał, nawet jego rodzina nie ma pojęcia, o kim mówi podróżnik w czasie. Beethoven dosłownie nie istnieje! Podróżnik w czasie wpada w panikę!!! Nie może znieść myśli o świecie bez muzyki Beethovena. Na szczęście przyniósł wszystkie swoje nuty Beethovena, aby Ludwig mógł je podpisać. Kopiuje więc wszystkie koncerty i symfonie i publikuje je w kolejności. Staje się „Beethovenem”. I historia toczy się dalej, z ledwie poruszonym piórem. Ale moje pytanie brzmi następująco. Kto złożył te nuty i frazy w całość? Kto tak naprawdę skomponował Piątą część Beethovena?”

Da da da DAH!
Da da da DAH!!

Po tym bardzo krótkim muzycznym interludium, przejdźmy do niesamowitej serii Terminator, którą wszyscy znamy (nie wliczając w to mętnego bałaganu, jakim był Genisys). Istnieją dwa wielkie splątane przypadki Paradoksu Bootstrap, które zdarzają się tylko w pierwszych dwóch filmach.

1. Skynet wysyła T-800 Model 101 (zły Arnie) z powrotem w czasie, aby zabić Sarę Connor, aby zapobiec narodzinom Johna Connora. Ale to właśnie ten czyn prowadzi do stworzenia samego Skynetu. Ponieważ uszkodzony procesor i prawe ramię Terminatora zostaje odzyskane przez Cyberdyne Systems i staje się podstawą do ich pracy nad Skynetem, który w przyszłości wysyła T-800 Model 101 (zły Arnie) w czasie, aby zabić Sarę Connor….

2. John Connor wysyła Kyle’a Reese’a w przeszłość, aby chronić swoją matkę, Sarę Connor przed Terminatorem. Kyle Reese i Sarah Connor zakochują się w sobie i mają dziecko, które dorasta i staje się Johnem Connorem, który w przyszłości wysyła Kyle’a Reese’a w przeszłość, aby chronić….

Teraz, gdy już poznaliście Paradoks Bootstrapa, nadszedł czas (zły kalambur zamierzony), aby przyjrzeć się krótkiej historii, która miała bezpośredni wpływ na nazewnictwo tego paradoksu. By His Bootstraps Roberta Heinleina (piszącego jako Anson MacDonald), pierwszy przypadek tego paradoksu w fikcji. Student college’u, Joe, zostaje przetransportowany do przyszłości przez podróżujące w czasie wersje swojego przyszłego ja. W pewnym momencie spotyka o wiele starszą wersję siebie z przyszłości, która odsyła Joe w czasie, co rozpoczyna cały proces od nowa. Kluczową rolę w tej historii odgrywa notatnik. Książka, którą Joe znajduje, a którą później uświadamia sobie, że sam napisał, kopiując swoją własną kopię linijka po linijce.

Tak jak w przypadku piątej części Beethovena, pojawia się pytanie: 'ale kto napisał oryginał? Gdzie leżą początki tego zeszytu?”. Cóż, w tym szczególnym paradoksie, w którym mamy do czynienia z sytuacją „kury i jajka” i w którym zapętlona sekwencja zdarzeń nie ma wyraźnego początku, próżno szukać „początków”. Sensowne jest więc spojrzenie na Czas nie jak na linię prostą, ale jak na koło, bez początku i końca, z wydarzeniami rozgrywającymi się w niekończącej się pętli. Pętla przyczynowo-skutkowa, którą jest Paradoks Bootstrapa, nie „wyjaśnia” się sama, ona po prostu jest. Cokolwiek się wydarzyło, miało się wydarzyć. I wydarzy się ponownie. Wszystko jest predestynowane. Que sera sera. So much for free will.

Apart from By His Bootstraps, Robert Heinlein – jeden z wielkiej trójki Złotego Wieku Science Fiction, wraz z Arthurem C Clarke i Isaac Asimov – również napisał inną klasyczną historię, która typizuje ten paradoks, All you Zombies. Nie, nie ma w niej zombie, jakie znamy dzisiaj. Ale to, co ma, to zdumiewające wyobrażenie Paradoksu Bootstrapa, które można obejrzeć – zamiast czytać – dzięki bardzo wiernej adaptacji w filmie Predestination z 2014 roku, z Ethanem Hawke w roli agenta podróżującego w czasie. Podanie streszczenia byłoby zdradzeniem najlepszej części filmu. Ci z Was, którzy go oglądali, będą wiedzieli, o czym mówię. Dla tych, którzy nie oglądali, sugeruję umieścić go na szczycie swojej listy Must-Watch, nie będziecie zawiedzeni.

Innym niedawnym filmem sci-fi, który sprytnie bada ten paradoks jest Time Lapse, o trzech przyjaciołach, którzy odkrywają tajemniczą maszynę, która robi zdjęcia rzeczy dokładnie 24 godziny w przyszłość, powodując kilka poważnie interesujących sytuacji i równie interesujących pętli przyczynowo-skutkowych. Ale największym ojcem złożonych pętli, który wiele mówi o paradoksie Bootstrapa i który uzupełnia w tym tygodniu listę trzech świetnych filmów, które trzeba obejrzeć, jest Primer. Niezwykle dobrze napisany, ale niskobudżetowy film indie, zrealizowany w granicach 7000 dolarów, o dwóch inżynierach, którzy przypadkowo odkrywają sposób na podróżowanie w czasie. Potem sprawy zaczynają się naprawdę bardzo komplikować.

Interstellar Christophera Nolana. Komedia sci-fi, Bill & Ted’s Excellent Adventure. Powrót do przyszłości. Żona podróżnika w czasie. Romantyczny dramat sci-fi z 1971 roku, Somewhere in Time, zaadaptowany na podstawie powieści Bid Time Return Richarda Mathesona. 12 małp Terry’ego Gilliama z Brucem Willisem w roli głównej. Wszystkie one w taki czy inny sposób ukazują Paradoks Bootstrapa. Sprawdź je i zobacz, czy potrafisz dostrzec paradoks!

Moim osobistym faworytem, który całkowicie opiera się na Paradoksie Bootstrapa, jest „Oto człowiek” Michaela Moorcocka, który w kilku stronach zawiera ogromną ilość informacji. Jest to opowieść o człowieku, który podróżuje z roku 1970 wehikułem czasu do roku 28 n.e., gdzie ma nadzieję spotkać historycznego Jezusa z Nazaretu. Ale skoro już wiemy, czym jest Paradoks Bootstrapa i do czego ostatecznie prowadzi, nietrudno się domyślić, co będzie dalej. Ale jak powiedział Thomas M. Disch, na którego wpadliśmy w pierwszym poście tej serii, o tym dlaczego powinniśmy przeczytać Behold The Man, „…o podróżniku w czasie, który poszukując historycznego Jezusa jest uwikłany w przypadek błędnej tożsamości. Nie chodzi o to, co wydarzy się dalej, ponieważ zakłada się, że czytelnik jest w stanie to przewidzieć. Chodzi raczej o to, jak gładko można sprawić, by współczesna wersja mitu nałożyła się na wersję ewangeliczną (a więc nieuniknioną). W dużej mierze chodzi więc o dowcip autora, jego wdzięk i głębię. Jednym słowem, styl.”

Jeszcze jedna rzecz, zanim pożegnam się z wami do następnego tygodnia. Paradoksu Bootstrapa, czyli pętli przyczynowej, nie należy mylić z Pętlą Czasu. Podczas gdy ta pierwsza jest niezmienna i samorozwijająca się, pętle czasowe, z drugiej strony, ciągle się resetują. Ale to jest historia na inny dzień.

W międzyczasie, daj nam znać co myślisz o tym poście, oraz o New Worlds Weekly. Powiedzcie nam o dobrych i złych rzeczach, a także o tych brzydkich. Zostawcie swoje sugestie, pomysły, pytania – a nawet jeśli jest jakiś temat sci-fi lub książka, którą chcielibyście zobaczyć przedstawioną w NWW – jako komentarze poniżej, lub możecie tweetnąć do nas z hashtagiem #NWWonFD lub po prostu zostawić notatkę dla nas na stronie FactorDaily na Facebooku.
Czekam na przeczytanie wszystkiego, co macie do powiedzenia.
Żyj długo i prosperuj!

P.S.: Historia, od której zaczęliśmy ten wpis, brzmi jak fabuła powieści science fiction, prawda? Cóż. Science fiction, tak. Powieść, nie. To jest historia/plot klasycznej piosenki Black Sabbath, Iron Man (która jak widać nie ma nic wspólnego z Tonym Starkiem).