Wersy 22-31

5) Mądrość była z Bogiem przy stwarzaniu i cieszy się z tego, co stworzył (Prz 8:22-31).

Abyśmy nie mieli wątpliwości, o jakiej mądrości mówi Salomon, wyjaśnia on to teraz bardzo jasno (tak jak to rzeczywiście uczynił w Przypowieściach 3:19-20, porównaj Przypowieści 2:5-11). Jest to mądrość i zrozumienie, którymi posłużył się Bóg, kiedy stworzył i ukształtował niebo i ziemię (Prz 3, 19-20). Jest to mądrość Boża. A ta Mądrość, która z konieczności była obecna od wieczności (Bóg nigdy nie mógł być bez mądrości), i która brała udział w tworzeniu wszystkiego, co jest, jest teraz aktywna wśród ludzi (Prz 8,31).

Ten fragment był często nadużywany przez tych, którzy interpretowali Mądrość jako reprezentującą naszego Pana, Jezusa Chrystusa, ale w całym tym prologu było całkiem oczywiste, że ta Mądrość jest atrybutem Boga, a nie osobową istotą. Salomon może ją nazywać „moją mądrością” (Prz 5,1), ponieważ Bóg obdarzył go swoją własną mądrością, a jej ciągłe paralele z „rozumem”, „wiedzą”, „bystrością”, „nauczaniem dyscyplinarnym” i „rozeznaniem”, z których niektóre są również uosobione (Prz 2,11), występujące od samego początku (Prz 1,2-4), bardzo silnie przemawiają przeciwko temu, by odnosiła się ona do kogokolwiek innego niż mądrość, aczkolwiek mądrość Boża. Ponadto fakt, że Mądrość jest zawsze przedstawiana jako „ona”, a nie jako „on”, powinien całkowicie rozstrzygnąć tę kwestię.

W tym względzie powinniśmy zauważyć, że nie ma żadnej sugestii, że Mądrość tworzy lub wymyśla cokolwiek. To YHWH jest tym, który tworzy i wymyśla. Mądrość jest tam jako swego rodzaju pomocnik. Natomiast o Jezusie Chrystusie jako Słowie powiedziane jest, że „wszystko przez Niego się stało, a bez Niego nic się nie stało, co się stało” (J 1,3). On był Stwórcą, a nie pomocnikiem.

Podsekcja jest przedstawiona chiastycznie:

A YHWH posiadł mnie na początku swojej drogi, przed swoimi dziełami z dawnych czasów, zostałem ustanowiony (wylany, utkany) od wieczności, od początku, zanim ziemia była (Prz 8:22-23).

B Gdy nie było głębin, zostałem wywiedziony, gdy nie było źródeł obfitujących w wodę, zanim góry zostały osadzone (lub zaplanowane), zanim wzgórza zostały wywiedzione, gdy jeszcze nie uczynił ziemi, ani pól, ani początku prochu świata (Prz 8:24-26).

C Gdy ustanowił niebiosa, byłem tam, gdy wytyczył krąg na obliczu głębin, gdy utwierdził niebo nad nimi (Prz 8, 27-28 a).

B Gdy źródła głębin stały się mocne, gdy dał morzu jego granice, aby wody nie przekroczyły jego przykazania, gdy wytyczył fundamenty ziemi (Prz 8, 28-29).

A wtedy byłem przy nim stale (lub „jako mistrz rzemieślniczy”), i codziennie się nim rozkoszowałem, radując się zawsze przed nim, ciesząc się z jego ziemi zamieszkałej, a rozkosz moja była z synami ludzkimi (Prz 8, 30-31).

Zauważ, że w A YHWH posiadał mądrość od początku, zanim rozpoczął swoje dzieło stworzenia, a w paraleli mądrość była z Nim nieustannie (lub była Jego mistrzem pracy), radując się w tym dziele stworzenia. W B jej wyprowadzenie było zanim wody zostały wyprowadzone lub ziemia została zaplanowana i stworzona, a w paraleli wody zostały wyprowadzone i On wyznaczył fundamenty ziemi. Centralne w C jest ustanowienie niebios.

Przysłów 8:22-23

„YHWH posiadł mnie na początku swojej drogi,

Przed swoimi dziełami z dawnych czasów,

Zostałem ustanowiony (wylany, utkany) od wieczności, od początku,

Zanim była ziemia.”

Mądrość przedstawia siebie jako 'posiadaną przez YHWH na początku Jego drogi, przed Jego dawnymi dziełami’. Jego 'dawne dzieła’, o których tu mowa, są przedstawione w Księdze Przysłów 8,27-30 a. Tak więc od samego początku, zanim jeszcze nastąpiło stworzenie, YHWH posiadał mądrość. Było to konieczne, gdyż nie można sobie wyobrazić YHWH bez mądrości. Ale celem tego fragmentu nie jest poinformowanie nas o atrybutach YHWH. Ma on na celu ustalenie statusu mądrości (a w świetle paralelnego fragmentu z Księgi Przysłów 3,19-20, statusu zrozumienia i wiedzy). Wraz z Bogiem są one wieczne, gdyż Bóg jest wszechmądry, wszechwiedzący i wszechwiedzący.

Ale nawet ustanawiając swój własny status jako związany z YHWH od początku, Mądrość podkreśla pierwszeństwo YHWH. YHWH jest bowiem pierwszym słowem w tekście, podkreślającym Jego znaczenie, i jest nadrzędny w całym tekście. Dlatego z szacunkiem mówi: „YHWH mnie opanował”. On był najważniejszy. Ona nalega, aby to, czym ona jest, w żaden sposób nie odrywało naszych oczu od YHWH.

Tak więc podrozdział rozpoczyna się tutaj imieniem YHWH, który jest postrzegany jako Stwórca i Twórca nieba i ziemi (Prz 8,26-30 a). Kończy się zaś odniesieniem do „synów ludzkich” (Prz 8,31), punktu kulminacyjnego i celu stwórczego dzieła YHWH, z którymi Boża mądrość ma być postrzegana jako bezpośrednio zaangażowana (jak to zostało wyraźnie zaznaczone w całym prologu). Jednym z celów Salomona jest bowiem ukazanie, że mądrość, która jest tak stara jak sam Bóg i była z Nim obecna w odniesieniu do każdego aspektu stworzenia, teraz działa w człowieku, doprowadzając go do zgodności z Bożymi drogami.

W tym fragmencie to Mądrość jest przedstawiona jako mówiąca i opisuje siebie jako „posiadaną” przez YHWH „przed Jego dawnymi dziełami” (przedstawionymi w Prz 8,27-30 a) i „od początku Jego dróg”. Było to konieczne, gdyż Bóg nigdy nie mógł być, ani działać bez mądrości. Dlatego Jego mądrość była „posiadana”, „wylewana” i „przynoszona” od dawien dawna, od początku”. W naszej terminologii mądrość jest wieczna (podobnie jak zrozumienie) i wychodzi od Boga w Jego stwórczym dziele.

Próby wskazania, że mądrość musiała być stworzona, muszą być stanowczo odrzucone. Należy zauważyć, że żaden z czasowników użytych w Rdz 1 nie jest użyty w odniesieniu do mądrości i z pewnością nie jest to pierwotne znaczenie użytych tu czasowników. Co więcej, sugerowanie, że Bóg był kiedykolwiek pozbawiony mądrości byłoby nielogiczne (jeśli mądrość została stworzona, Bóg potrzebowałby mądrości, aby ją stworzyć). Salomonowi chodzi o to, że mądrość pochodzi od Boga, starszego niż samo stworzenie. Jest to Jego mądrość.

Czasownik „posiadać” oznacza również „kupić, zdobyć” (takie jest jego stałe znaczenie w Księdze Przysłów – Prz 1:5; Prz 4:5; Prz 4:7; Prz 16:16; Prz 17:16; Prz 18:15; Prz 23:23). To w konsekwencji tego ostatniego przyszło do znaczenia „posiadał”, ale ponieważ jest całkiem jasne, że Bóg ani nie potrzebował kupować ani uzyskiwać mądrości, znaczenie jest wyraźnie „posiadał”. Używając naszych terminów, „Bóg był mądry od wieczności”. Jest to potwierdzone w Księdze Hioba 28:20-28. 'Skąd pochodzi mądrość i gdzie jest miejsce zrozumienia? — wtedy (przy stwarzaniu) zobaczył ją i ogłosił, ustanowił ją, tak, i szukał jej. I rzekł do człowieka: Oto bojaźń Pańska, która jest mądrością, i odstępstwo od zła, które jest zrozumieniem. Hiob ukazuje tu Boga jako widzącego i poszukującego już istniejącej mądrości podczas swojej działalności w dziele stworzenia. Następnie w znaczący sposób odnosi tę mądrość do bojaźni Pańskiej, łącząc mądrość i zrozumienie Boga w stworzeniu z Jego mądrością i zrozumieniem udzielonym człowiekowi, co jest również zamysłem Salomona.

Korzeniowym znaczeniem czasownika oddanego jako „postawić” jest „wylać” i to ostatnie lepiej pasuje do paraleli „przynieść” (Prz 8,24-25). Jest to żywy sposób powiedzenia, że mądrość wyszła od Boga, to znaczy, że Bóg działał w mądrości.

Przysłów 8:24-26

„Gdy nie było głębin, zostałem wyprowadzony,

Gdy nie było źródeł obfitujących w wodę.

Przed osiedleniem gór,

Przed wzgórzami zostałem wyprowadzony,

Póki jeszcze nie uczynił ziemi, ani pól,

Ani początku prochu świata.”

Solomon nie mówi tutaj, że mądrość została stworzona przed czymkolwiek innym, w rzeczy samej sam czasownik „wyprowadzony”, wskazujący na narodziny, a nie stworzenie, przemawia przeciwko temu. Chodzi o to, że Bóg „wyprowadził” mądrość z samego siebie, mądrość, którą już posiadał. Była ona istotną częścią tego, czym Bóg jest. Następnie skorzystał z tej mądrości w stworzeniu świata. Tak ważna jest mądrość, że istniała przed wszystkimi rzeczami.

Znaczenie wody dla ludzkości ujawnia się w tym, że jest ona Jego pierwszym wspomnianym stworzeniem. On stworzył głębiny (Prz 3,20; Rdz 1,2) i źródła, które obfitują w wodę i umożliwiają wzrost roślinności i zaspokojenie pragnienia człowieka. Są one niezbędne dla samej egzystencji człowieka. Stworzył również góry i pagórki, ziemię i pola (krajobraz), przy czym to ostatnie jest źródłem zaopatrzenia człowieka.

„Ani początku prochu świata” Proch świata był ważny, ponieważ z niego Bóg ukształtował człowieka (Rdz 2,7; Rdz 3,19). Wiąże się to z późniejszym porządkiem: wody, fundamenty ziemi, człowiek (Prz 8,29-30 a).

Przysłów 8:27-28

„Gdy ustanowił niebiosa, byłam tam,

Gdy wyznaczył okrąg na obliczu głębin,

Gdy utwierdził niebo nad nimi,

Gdy źródła głębin stały się mocne,

Mądrość zwraca teraz swą myśl ku niebiosom. Była tam, a zatem była w użyciu, kiedy YHWH ustanowił niebiosa i kiedy uczynił mocnym niebo nad nimi. Dzięki Jego mądrości niebiosa zostały ustanowione, a zatem stały się bezpieczne na swoim miejscu. Dzięki Jego mądrości niebo stało się mocne w górze. Człowiek nie ma więc strach przed niebo spada w na niego. Rzeczywiście, gdy tak się stanie, będzie to znak końca czasów (Obj. 6:13). Oto znak Bożej mądrości.

Krąg na powierzchni głębin odnosi się prawdopodobnie do tego, co człowiek widzi, gdy spogląda na horyzont, do lądu otoczonego wodą. Powstał on, gdy morza zostały odepchnięte i pojawił się suchy ląd (Rdz 1,9-10; Job 26,10; Iz 40,22). Że to jest znaczenie wychodzi w tym, że jest w przeciwieństwie do ustanowienia niebios, i paralelnie fontanny głębin staje się silny. YHWH odsunął głębiny, aby zapewnić miejsce do zamieszkania dla człowieka, co jest kolejnym znakiem Jego mądrości. To przemawia przeciwko tezie, że krąg odnosi się do 'sklepienia nieba’, jak sugerują niektórzy, gdyż nie pasowałoby to do paraleli ani do kontrastów. Gdy źródła głębin stały się mocne” kontrastuje z „utwierdzeniem nieba nad nimi”, a to sugeruje, że oznacza to, że głębiny zostały przydzielone i mocno osadzone w ich własnym stałym miejscu, tak jak niebo nad nimi. To było wtedy, gdy „dał morzu (i wodom) jego granice” (Przysłów 8:29). Tylko raz naruszyły te granice, a było to podczas potopu (Rdz 7,11), co do którego Bóg obiecał, że nigdy się nie powtórzy (Rdz 8,21).

Przysłów 8:29-30

Gdy zadekretował morzu jego granicę,

Żeby wody nie przekroczyły jego przykazania,

Gdy wyznaczył fundamenty ziemi,

Wtedy byłem przy nim stale (lub 'jako mistrz rzemiosła’,

Suwerenność i mądrość YHWH była zaangażowana w Jego dekret, dający morzu jego granice, aby wody „nie przekraczały Jego przykazań” (dosłownie „nie wychodziły poza Jego usta”). Mogą one być czasami niesforne i zadziorne, ale są powstrzymywane dla dobra człowieka i ograniczone w tym, co mogą zrobić. Jak zauważa Hiob, Bóg mówi do nich: „tu przyjdźcie, a nie dalej” (Hiob 38:11). Oto kolejny przykład Jego mądrości.

Jak wcześniej YHWH „zakreślił okrąg na obliczu głębin” (Prz 8,27b), tak teraz „wyznacza fundamenty ziemi”. Wszystko zostało określone przez Jego mądrość, która była tam z nim, albo „stale” (porównaj „codziennie”, „zawsze przed Nim” w Prz 8:30 b, c), albo „jako swego rodzaju mistrz rzemiosła” (czy raczej powinniśmy powiedzieć: rzemieślniczka). O tych alternatywach patrz uwaga poniżej. Jeśli przyjmiemy tę ostatnią za poprawną (zob. niżej), to nie należy z nią przesadzać. Jest to bardzo obrazowa przenośnia. W narracji nie ma żadnej wskazówki, że mądrość rzeczywiście bezpośrednio uczestniczyła w stworzeniu. Była ona raczej z Bogiem jako Jego atrybut, gdy On sam tworzył. Innymi słowy wszystko było zaplanowane i uporządkowane przez Bożą mądrość.

„Fundamenty ziemi” to niejasny termin wskazujący na to, co człowiek widział pod sobą. Wiedział, że ziemia jest mocno osadzona na „fundamentach”, ponieważ widział pod sobą twardą ziemię, ale nie spekulował, z czego te fundamenty się składały (porównaj Pwt 32,22; 2 Samuela 22,16) Zauważmy też, że w 2 Samuela 22,8 niebo również było postrzegane jako posiadające „fundamenty”, coś jeszcze bardziej obrazowego. Mógłby on zapytać Hioba: „Na czym są umocowane fundamenty ziemi? (Job 38:6), oczekując odpowiedzi: „nie wiemy, tylko Bóg wie”. Mówienie o fundamentach było opisem tego, co widział i czego doświadczył (tak jak mówimy o wschodzie i zachodzie słońca), a nie próbą naukowej rekonstrukcji.

Note on The Translation Of 'amown.

Nie ma zgody co do tego, czy powinniśmy tłumaczyć 'amown jako 'nieustannie’, czy jako 'mistrz pracy/rzemieślnik’ (RV NIV), czy jako 'ten, który się z Nim wychował’ (AV). Słowo to występuje jeszcze tylko w jednym miejscu i to w Księdze Jeremiasza 52:15, gdzie jego znaczenie jest również wątpliwe (ale tam jest z rodzajnikiem określonym).

W tym względzie powinniśmy zauważyć, że opis Mądrości jako mistrza rzemiosła lub robotnika byłby w rzeczywistości niespodziewany w tym miejscu, ponieważ przez cały ten fragment stworzenie było postrzegane jako dzieło YHWH (Prz 8:26-30 a), a nie Mądrości. Mądrość była raczej postrzegana obok Niego jako atrybut, jako coś „posiadanego”, „wylanego”, „przyniesionego”. Była ona uosobionym atrybutem, który istniał od początku. Rzeczywiście, w Księdze Przysłów 3:19-20, gdzie ta sama idea jest w umyśle, Mądrość jest konkretnie porównana z Rozumem i Wiedzą w tworzeniu stworzenia, a zatem jest jednym z atrybutów YHWH używanych w dziele tworzenia Jego stworzenia.

Prawdą jest zatem, że znaczenie 'amown (’mwn) jest wątpliwe. Jak stwierdzono powyżej, występuje ono tylko raz gdzie indziej, w Księdze Jeremiasza 52:15, i tam jest z rodzajnikiem (ha 'amown). Ale jego znaczenie tam jest również wątpliwe. Rzeczywiście, tam spodziewalibyśmy się, że będzie to rzeczownik zbiorowy i AV/RV tłumaczą jako 'multitude’, ponieważ równoległy fragment w 2 Krl 25:11 ma he hamon (’multitude’). Niektórzy zatem widzą ha 'amown w Jeremiaszu 52:15 jako formę uboczną he hamon. Jest tak tym bardziej, że w 2 Krl 24:14; 2 Krl 24:16 znajdujemy 'rzemieślników, rzemieślników’ wspomnianych jako hecharas, więc jeśli 2 Krl 25:11 odnosiłoby się do rzemieślników, oczekiwalibyśmy użycia hecharas.

W Pieśni Salomona 7:1 podobne słowo, 'amman (’mmn), oznacza rzemieślnika, ale jest unikalne (i brakuje mu waw). A possible alternative ha 'omen (’mn) can mean a keeper/nursing-father (Numbers 11:12) or in the plural keepers/bringers up (ha 'omenim – 2 Kings 10:1) of children. (Stąd AV’s 'wtedy byłem przez Niego jako jeden wychowany z Nim’). Ale jeśli to było w umyśle tutaj moglibyśmy oczekiwać żeńskiej formy, ponieważ Mądrość jest żeńska.

Jednakże, gdzie indziej 'amen (’mn) oznacza 'na pewno’, a zatem 'wiernie, nieustannie’ (od czasownika 'mn – 'być pewnym, niezawodnym’), a 'nieustannie’ pasuje dobrze w kontekście tutaj, paralelnie do 'codziennie i 'zawsze’. This translation therefore would tie in well with the context, and must possibly be preferred.

In the end, the truth is that we are not sure of the meaning of 'amown, and the wisest thing therefore is to translate it in such a way that it is not influential on the meaning of the whole passage.

Koniec notatki.

Przysłów 8:30-31

A ja codziennie całkowicie się rozkoszowałem,

Rozkoszując się zawsze przed nim,

Rozkoszując się jego ziemią zamieszkałą,

A moja rozkosz była z synami ludzkimi.”

’Codziennie całkowicie się rozkoszowałem’. Jest to dosłownie: 'codziennie byłam rozkoszami’. Tak więc Mądrość oświadcza, że codziennie 'była rozkoszna’, to znaczy, że dzień po dniu była 'całkowicie rozkoszna’, gdy YHWH kontynuował swoje dzieło stwarzania (dzień po dniu, być może odzwierciedlając Genesis 1). Innymi słowy, w pełni aprobowała i była w pełni zadowolona z tego, co YHWH robił i robi. Była całkowicie w zgodzie z YHWH i Jego działaniami, które właśnie opisano. Jej zdaniem były one zgodne z mądrością.

Cieszyła się 'w Jego obecności’ (’przed Nim’) zawsze. Była z Nim całkowicie zgodna. Mówiąc bardziej prozaicznie, mądrość Boża aprobowała to, co Bóg uczynił. A szczególnie i nieustannie „radowała się z Jego ziemi zamieszkałej”, z miejsca, które On uczynił dla ludzi, aby w nim zamieszkali, ponieważ Jej rozkosz dotyczyła przede wszystkim synów ludzkich. Byli oni ostatecznym szczytem Bożej mądrości objawionej w stworzeniu. Był to potężny sposób powiedzenia, że wszystko, co YHWH uczynił, było mądre, a szczególnie Jego stworzenie synów ludzkich, którzy mogli uczestniczyć w Jego mądrości (poprzez słuchanie słów Salomona).

.