Znana z ekstrawaganckich sukni, niebotycznie wysokich fryzur i królewskiego statusu, Maria Antonina jest jedną z najsłynniejszych królowych Francji. Jej wyczucie mody i osobowość wciąż wpływają na trendy i inspirują twórców. Na przykład w filmie Sofii Coppoli Maria Antonina przedstawiona jest jako frywolna, naiwna młoda dziewczyna, która bardziej interesuje się sukniami, ciastkami i imprezami niż politycznymi intrygami. To jedno z powszechnych przedstawień królowej: głupiutka kobieta z obsesją na punkcie swojego wyglądu i dobrej zabawy. Ale jest też druga strona tej historycznej postaci: buntownicza, niezależna kobieta. Nienawidzona czy podziwiana, Maria Antonina zawsze wzbudzała silne emocje, podobnie jak jej ekscentryczny sposób ubierania się. Ubiór może być środkiem komunikacji i przekazu, rzadko kiedy jest tak daremny, jak się wydaje. Czy Maria Antonina była samolubną ofiarą mody, która kazała głodującym jeść brioszki, czy też jej ubiór był dla niej sposobem na wyrażenie śmiałego i wolnego ducha?

W wieku 14 lat Maria Antonina została wrzucona na jeden z najokrutniejszych dworów w Europie. Wybrana ze względu na swoje fizyczne piękno i z powodów politycznych, miała urodzić przyszłego króla Francji. Każdy jej ruch był śledzony i dyskutowany. Nie podobało jej się, że przez pierwsze siedem lat małżeństwa z królem nigdy nie mieli ze sobą intymnych kontaktów. W tamtych czasach, gdy jej jedynym celem było spłodzenie dziedzica, jej niepowodzenie było niezwykle upokarzające i stało się obiektem publicznej krytyki.

Królowa szybko dała do zrozumienia, że zamierza żyć według własnych zasad. Nie doceniała surowego kodeksu postępowania i etykiety dworu i wkrótce znalazła swoją własną bezpieczną przestrzeń w Trianon: mniejszym pałacu niedaleko Wersalu, otoczonym działającą farmą, gdzie chowała się sama lub z przyjaciółmi, aby odpocząć i wydać okazjonalne luksusowe przyjęcie. Z wyjątkiem tego, że zgodnie z protokołem królowa miała sypiać z królem – jej brak był uznawany za skandal.

Skandal pozostał związany z Marią Antoniną przez całe jej życie. Decydując się na nieprzestrzeganie zasad związanych z jej rangą, Maria Antonina narobiła sobie wielu wrogów. Plotki i pomówienia stały się niezwykle powszechne, nawet po tym, jak wreszcie urodziła pierwsze dziecko. Jej wybór sukni, bynajmniej nie niepozorny, był kolejną formą buntu z jej strony.

Dzięki swoim wyborom sartorialnym Maria Antonina przekroczyła tradycyjny porządek społeczny. Znudzona swoim mężem i pozbawiona realnej roli politycznej, królowa postanowiła zagrać ostatnią kartą: wykorzystać modę jako środek autoekspresji na dworze, na którym wszystko zależało od wyglądu. Maria Antonina, prawdziwa modystka, wymyślała wraz ze swoimi stylistami skandaliczne, wymyślne suknie i fryzury. Odmawiała noszenia tradycyjnego w tamtych czasach gorsetu, uważając go za przedmiot tortur. Jako królowej Francji wolno jej było podążać za modą, ale bez prowokacji. Marie-Antoinette lekceważyła etykiety i preferowała ekstrawaganckie stroje. Przez pewien czas lud podążał za przykładem królowej, przyjmując fryzury zaprzeczające grawitacji i suknie przepełnione materiałem.

Tak było do czasu, gdy królowa posunęła się za daleko. Najpierw zdecydowała, że chce nosić długie białe suknie z bawełny, tak jak robili to chłopi. Taki surdut pozwalał jej na swobodę ruchów i poczucie bliskości z naturą. Marie-Antoinette wyglądała mniej jak królowa, a bardziej jak mleczarka, co zostało odebrane przez lud Francji jako zdrada. Co więcej, królowa była oskarżana o wydawanie ogromnych sum pieniędzy na swoje stroje, zamiast stawiać na pierwszym miejscu dobro swojego ludu. Jej buntownicze wyczucie mody sprawiło, że królestwo nie ufało obcej królowej.

Aczkolwiek Maria Antonina nie jest jedynym powodem, który wywołał rewolucję francuską – a jej ekstrawagancka garderoba nie jest jedynym powodem, dla którego jej nie lubiano – jej osobliwa natura z pewnością pomogła żywić nieufność do francuskiej monarchii, ponieważ stała się symbolem ekscesów królewskich. Do ostatniego tchnienia Maria Antonina używała ubioru jako środka wyrazu. Po egzekucji męża poprosiła o czarną suknię, w której mogłaby nosić żałobę. Gdy zabrano ją na gilotynę, odmówiono jej prawa do ubrania się jak wdowa. Marie-Antoinette wybrała białą suknię. Gdy prowadzono ją na wozie przez ulice Paryża na egzekucję, wszyscy zamilkli, patrząc, jak królowa przejeżdża.

Do końca i do dziś ikona Marii Antoniny fascynuje swoją niejednoznaczną, kontrowersyjną i paradoksalną postacią.

Artykuł autorstwa Inès Huet

.