Relatief vreedzame nationale verkiezingen, ontsierd door betwiste resultaten en geweld na de verkiezingen, duidden erop dat er in 2018 weinig was veranderd in Zimbabwe. De uitroeping van Emmerson Mnangagwa als winnaar van de presidentsrace van 30 juli, die voor het eerst in 30 jaar geen voormalige president Robert Mugabe op het stembiljet had, werd gevolgd door een militair hardhandig optreden tegen politieke tegenstanders. Mugabe’s afzetting door het leger in november 2017 maakte de weg vrij voor zijn toenmalige plaatsvervanger, Mnangagwa, om de teugels van de macht over te nemen als interim-president, en vervolgens als regerende ZANU-PF-vlaggendrager in de nationale verkiezingen.

Op 1 augustus schoten soldaten ten minste zes mensen dood tijdens protesten van de oppositie in de hoofdstad, Harare. Mnangagwa stelde later een onderzoekscommissie in naar het geweld na de verkiezingen, voorgezeten door de voormalige Zuid-Afrikaanse president Kgalema Motlanthe. Op het moment van schrijven had de commissie haar bevindingen nog niet gepubliceerd.

In de loop van het jaar hebben Mnangagwa en andere hoge regeringsfunctionarissen talrijke beloften gedaan om bestuurshervormingen door te voeren om het post-Mugabe tijdperk in te luiden, maar zij hebben weinig stappen ondernomen om blijk te geven van hun engagement om verantwoording af te leggen, recht te doen gelden voor mensenrechtenschendingen en de rechtsstaat te eerbiedigen. Mnangagwa, die zelf een lange staat van dienst heeft op het gebied van mensenrechtenschendingen, riep de Zimbabwanen in december 2017 op “bygones be bygones”, waarmee de weg werd vrijgemaakt voor voortdurende wijdverspreide straffeloosheid voor misbruik door het leger en staatsveiligheidsagenten.

De regering heeft ook geworsteld om de economie nieuw leven in te blazen, en om effectief te reageren op de uitbraak van cholera in augustus, die ten minste 50 mensen doodde en duizenden infecteerde in Harare.

Vrijheid van meningsuiting en media

Op 29 oktober hebben staatsveiligheidsagenten journaliste Violet Gonda kort vastgehouden en lastiggevallen in het State House, waar zij officieel was geaccrediteerd om verslag te doen van de bijeenkomst van president Mnangagwa met bedrijfsleiders. Op 21 september heeft de politie Pauline Chateuka, journalist bij Community Radio Harare, kort vastgehouden omdat zij politieagenten had gefilmd bij hun arrestatie van straatverkopers in Harare. Op 19 september hield de politie ook Gilbert Nyambavhu, redacteur van het onlinepublicatieblad New Zimbabwe, en zijn collega Idah Mhetu kort aan.

Op 24 september ontmoette een groep uitgevers, redacteuren en journalisten hoge ambtenaren van de regerende ZANU-PF-partij in de Midlands-stad Kwekwe om klachten te registreren over gevallen van intimidatie en bedreiging van plaatselijke journalisten door sommige partijleden. ZANU-PF-functionarissen drongen er bij journalisten op aan alle gevallen van intimidatie waarbij partijaanhangers betrokken zijn, aan hen te melden.

De regering-Mnangagwa is er niet in geslaagd repressieve wetten zoals de Access to Information and Protection of Privacy Act (AIPPA), de Public Order and Security Act (POSA) en de Criminal Law (Codification and Reform) Act aan te passen of in te trekken. Deze wetten werden onder Mugabe gebruikt om de grondrechten ernstig in te perken door middel van vage smaadclausules en draconische straffen. Partijdige politie en vervolging verergerden het effect van de repressieve bepalingen in de AIPPA- en POSA-wetten.

Rechten van vrouwen en meisjes, seksuele geaardheid en genderidentiteit

Drie jaar nadat het Constitutionele Hof van Zimbabwe het kinderhuwelijk ongrondwettelijk verklaarde en 18 jaar vaststelde als minimum huwelijksleeftijd, heeft de regering geen structuren opgezet om de uitspraak van het hof uit te voeren en ervoor te zorgen dat meisjes onder de 18 niet worden gedwongen om te trouwen. Hoewel de grondwet van Zimbabwe van 2013 bepaalt dat “niemand tegen zijn wil mag worden gedwongen om in het huwelijk te treden” en van de autoriteiten eist dat zij ervoor zorgen dat kinderen niet worden uitgehuwelijkt, moet de regering alle andere bestaande huwelijkswetten die kinderhuwelijken nog steeds toestaan, nog wijzigen of intrekken.

Tijdens zijn State of the Nation-toespraak op 18 september zei Mnangangwa dat het huidige parlement zich naar verwachting zal buigen over de Child Justice Bill en de Marriages Bill, die tot doel hebben te voorzien in een systeem voor kinderrechtspraak en kinderhuwelijken te verbieden. Het parlement moet deze wetsvoorstellen op het moment van schrijven nog behandelen.

Kritische stappen zijn niet genomen om de routinematige uitzetting van weduwen uit hun echtelijke huizen en confiscatie van hun eigendommen door schoonfamilie met weinig beroep op het formele rechtssysteem aan te pakken, die Human Rights Watch in 2017 documenteerde. Veel van de slachtoffers blijven moeite hebben om rechten te claimen om redenen die uniek zijn voor hun status als weduwe. Weinig vrouwen zijn formeel eigenaar van het bezit dat zij tijdens hun huwelijk hadden. Als gevolg daarvan waren ze niet in staat om gezamenlijk bezit te behouden bij het overlijden van hun echtgenoot.

Sectie 73 van de Criminal Law (Codification and Reform) Act, 2004 bestraft consensueel homoseksueel gedrag tussen mannen met maximaal een jaar gevangenisstraf of een boete of beide. Deze restrictieve wetgeving draagt bij tot stigmatisering en discriminatie van lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen en transgenders (LGBT). In september nam een leraar op een school in Harare die uit de kast kwam als homo, ontslag nadat hij doodsbedreigingen had ontvangen van leden van het publiek over zijn seksuele geaardheid.

In de aanloop naar de nationale verkiezingen van juli 2018 hebben vertegenwoordigers van de LGBT-gemeenschap in Zimbabwe een ontmoeting gehad met topfunctionarissen van de regerende ZANU-PF-partij. De belangengroep Gays and Lesbians of Zimbabwe (GALZ) bedankte Mnangagwa voor deze ongekende ontmoeting en voor het “beter begrijpen” van hen dan zijn voorganger Mugabe en de oppositiepartijen.

Right to Health

Het ministerie van Volksgezondheid verklaarde op 6 september een cholera-uitbraak in Harare na bevestiging van 11 gevallen. De regering riep vervolgens de nationale noodtoestand uit nadat tientallen mensen waren overleden en duizenden waren besmet. Tussen augustus 2008 en juli 2009 beleefde Zimbabwe Afrika’s ergste cholera-epidemie in 15 jaar, toen meer dan 4.000 mensen stierven en meer dan 100.000 mensen besmet raakten. De omstandigheden die de verwoestende epidemie in 2008 lieten bloeien, bleven in 2018 bestaan: weinig toegang tot drinkbaar water, ontoereikende sanitaire voorzieningen en beperkte informatie over de waterkwaliteit.

Regel van de wet

Autoriteiten bleven de mensenrechtenbepalingen in de grondwet van het land van 2013 negeren. De regering heeft geen nieuwe wetten uitgevaardigd of bestaande wetgeving gewijzigd om deze in overeenstemming te brengen met de grondwet en de internationale en regionale mensenrechtenverplichtingen van Zimbabwe.

De Zimbabwaanse mensenrechtencommissie veroordeelde op 7 augustus scherp het gebruik van scherpe munitie en excessief geweld tegen ongewapende demonstranten in Harare in augustus, toen het leger ten minste zes mensen dodelijk neerschoot. De veiligheidstroepen hebben het harde optreden tegen aanhangers van de oppositiebeweging Movement for Democratic Change Alliance (MDCA) geïntensiveerd in de nasleep van de protesten na de verkiezingen in Harare. Zij hebben ook tientallen mensen in Harare in elkaar geslagen en lastig gevallen bij hun zoektocht naar functionarissen van de oppositiepartij.

De verblijfplaats van pro-democratie-activist en mensenrechtenverdediger Itai Dzamara blijft onbekend. Hij werd op 9 maart 2015 ontvoerd.

In oktober kreeg de prominente activiste en directeur van Zimbabwe Peace Project, Jestina Mukoko, een slachtoffer van gedwongen verdwijning en marteling gedurende drie weken door staatsagenten in december 2008, eindelijk compensatie nadat een Zimbabwaans Hooggerechtshof de staat had veroordeeld om haar 150.000 dollar te betalen.

Key International Actors

Na de militaire staatsgreep van november 2017 riep de leiding van de Ontwikkelingsgemeenschap van Zuidelijk Afrika (SADC) de Zimbabwanen op om de politieke problemen van de natie vreedzaam op te lossen. De leiders van de SADC verwelkomden het besluit van Mugabe om onder militaire druk af te treden en beloofden toekomstige nationale verkiezingen te steunen. De Afrikaanse Unie veroordeelde aanvankelijk de militaire machtsovername, maar verwelkomde later het aftreden van Mugabe.

De AU en de SADC beoordeelden de verkiezingen van juli 2018 als vreedzaam en in overeenstemming met de SADC-beginselen en -richtsnoeren voor democratische verkiezingen, die zijn vastgesteld om regelmatige vrije en eerlijke, transparante, geloofwaardige en vreedzame democratische verkiezingen in de regio te bevorderen.

Internationale waarnemingsmissies, waaronder die van de Europese Unie, de AU, de SADC en het Gemenebest, hebben op 2 augustus een gezamenlijke verklaring afgelegd waarin zij hun waardering uitspreken voor het over het algemeen vreedzame en ordelijke klimaat voorafgaand aan de verkiezingen en op de verkiezingsdag, maar hun grote bezorgdheid uitspreken over het geweld na de verkiezingen. Zij veroordeelden het vandalisme en de vernieling van eigendommen en deden een beroep op de aanhangers van de politieke partijen om zich aan de wet te houden. Ook veroordeelden zij het buitensporige gebruik van geweld om protesten de kop in te drukken en drongen zij er bij de politie en het leger op aan terughoudendheid te betrachten.

Op 8 augustus heeft president Donald Trump van de Verenigde Staten de gewijzigde Zimbabwe Democracy and Economic Recovery Act ondertekend, waardoor de sancties tegen de regering-Mnangagwa zijn verlengd.