Tulpenfeit van vandaag: De beroemdste tulp uit de geschiedenis is zonder twijfel de rode & witte “Semper Augustus” – een ‘Broken Tulip’ die tijdens de Tulpenmanie voor meer dan een huis werd verkocht.

Het lijkt vreemd om één enkele bloem boven de rest uit te roepen. Immers, als schoonheid in het oog van de toeschouwer is, welk recht heeft iemand dan om er één uit te kiezen en die superieur te verklaren (zie ons eerdere bericht over de definitie van de perfecte tulp door het Ottomaanse Rijk hier)?

En toch is de Semper Augustus erin geslaagd om die titel op te eisen. Met diep karmozijnrode vlammen tegen een melkwitte basis is hij al honderden jaren een bron van ontzag en bewondering – de ‘Koning der Tulpen’.

Het verhaal van de Semper Augustus speelt zich af in de eerste decennia van de zeventiende eeuw. De Nederlanders gingen hun gouden eeuw in, toen nieuwe onafhankelijkheid, mercantilisme en handel een nooit eerder vertoonde welvaart genereerden. Met een toevloed aan besteedbaar inkomen zochten kooplieden een manier om hun rijkdom te tonen, en de pas geïntroduceerde Tulpen vormden een perfecte optie.

Kopers gingen op zoek naar zeldzame en mooie rassen, in de hoop op te vallen tussen hun vrienden en buren. En de zeldzaamste en mooiste van de rassen waren “Gebroken Tulpen”, waarbij de bloemblaadjes twee verschillende kleuren vertoonden in sterk contrasterende, vlam-achtige patronen.

De aandoening werd voor het eerst ontdekt in 1576 door de beroemde botanicus en vader van de Nederlandse Tulpenindustrie – Carolus Clusius (lees hier meer over de prachtige aandoening). Niemand begreep in die tijd echter wat de oorzaak van de ‘pauzes’ kon zijn, en wanhopige kwekers moesten min of meer op geluk vertrouwen om er een in hun eigen lapje te vinden (lees hier meer over hoe kwekers pauzes probeerden te ‘induceren’).

De Semper Augustus is waarschijnlijk op deze manier begonnen – een kwestie van toeval voor een gelukkige kweker. We weten niet wie deze eerste teler was, maar we weten wel welke impact zijn bloem zou hebben.

Zelfs tussen de gebroken tulpen, viel de Semper Augustus op. Subtiele details zoals de dikte van de lijnen en de sterke contrasten van de kleuren grepen de ogen van iedereen die er zijn blik op wierp. De prachtige plant werd door deskundige schilders in stillevens vastgelegd, maar ook in catalogi met nieuwe, zeer gedetailleerde druktechnieken.

De schaarste van de bloem maakte haar allure alleen maar groter. In 1624 schreef iemand dat er zelfs maar 12 exemplaren bestonden, alle in het bezit van één enkele persoon, naar men aanneemt Adrianus Pauw – een directeur van de Nederlandse Oost-Indische Compagnie en een vooraanstaand ambtenaar in Amsterdam. Hij was al fabelachtig rijk en weigerde zijn kostbare bloem te verkopen, waardoor de vraag naar de bollen alleen maar toenam.

Betrouwbare historische gegevens zijn moeilijk te vinden, maar in 1633 zou één bol zijn verkocht voor 5.500 gulden, meer dan drie keer het jaarinkomen van een doorsnee koopman. Op het hoogtepunt van de Tulpenmanie in 1636-1637 werd naar verluidt 10.000 gulden geboden, genoeg om een groot huis aan de mooiste gracht in Amsterdam te kopen – een van de duurste steden ter wereld. Hoewel exacte cijfers en details niet kunnen worden bevestigd, zullen weinigen ontkennen dat de Semper Augustus in deze tijd boven alle anderen werd verheven.

Helaas wordt het verhaal van de Semper Augustus vanaf hier stil. Het is waarschijnlijk dat, na het uiteenspatten van de Tulpenmanie, de kwekers zijn doorgegaan met het kweken en verkopen van de bollen. Hun werk zou echter steeds moeilijker worden.

Onderzoek in de jaren 1920 zou uiteindelijk onthullen dat de bron van de schoonheid van de Semper Augustus ook een vloek was – een virus dat tegenwoordig bekend staat als het TBV of ‘Tulip Breaking Virus’. Hoewel het verbazingwekkende kleurpatronen veroorzaakte, verzwakte het ook de bol, inclusief de uitlopers die werden geproduceerd. Met elke volgende generatie werden de bollen meer en meer aangetast, totdat ze op een dag te zwak zouden zijn om te bloeien en de genetische lijn zou afsterven (lees hier meer over de gevaren van het breekvirus).

Heden ten dage kunnen we alleen maar speculeren, maar dit lijkt het waarschijnlijke einde te zijn van ’s werelds beroemdste tulp. Ondanks al haar schoonheid en prestige is zij met zachte jammerklachten ten onder gegaan, en nu hebben we alleen nog schilderijen.

Maar hoewel verdwenen, is hij niet vergeten. Kwekers, op zoek naar een oplossing vrij van het virus, hebben door de eeuwen heen rassen ontwikkeld die proberen de rode & witte fakkels te evenaren, waaronder “World Expression”, “Happy Generation”, en “Sorbet”.

Velen vinden deze net zo prachtig als de Semper Augustus zelf, en planten ze graag in tuinen over de hele wereld. Maar anderen vinden dat ze op zijn best een schaduw zijn van het origineel, niet in staat om zijn felle contrasten en felle vlammen te evenaren. Uiteindelijk moet iedereen, zoals bij alle schoonheid, zijn of haar eigen ogen erop richten en zelf de uiteindelijke beslissing nemen :).

Voor meer feiten en artikelen zoals deze, kunt u zich hieronder op onze e-maillijst abonneren of ons op sociale media volgen: