Hoeveel controle hebben we over ons leven?

Hebben we zeggenschap over wat er met ons gebeurt, of zijn we gebonden aan het lot dat in de sterren is vastgelegd?

De meeste religies verkondigen dat het lot deel uitmaakt van een goddelijk plan dat we in geloof moeten aanvaarden, zonder de onderliggende redenen in twijfel te trekken. Toch moeten we verantwoording afleggen voor onze daden en keuzes.

Oorzaak en gevolg, daden en gevolgen, het lot en de vrije wil. Waar begint het ene en eindigt het andere?

Van oude beschavingen tot moderne filosofen en denkers, we zijn niet dichter bij het vinden van een sluitend antwoord op de vraag hoeveel controle we hebben over ons lot.

We maken allemaal keuzes, maar toch voelen we ons beperkt door omstandigheden buiten onze controle. Niemand kan succes en mislukking voorspellen, vreugde en verdriet, gezondheid en ziekte, en alle grijze gebieden daartussen.

Ik dacht, laat ik me eens in de wetenschap verdiepen. Is er wetenschappelijk bewijs dat het lot bewijst of weerlegt?

Hieronder volgt mijn zwakke poging de vraag te beantwoorden.

Wat de wetenschap ons over het lot vertelt

Let u er bij het lezen van deze aantekeningen op dat ze zeer elementair zijn. Ik heb weinig verstand van natuurkunde en neurowetenschappen.

Buiten het bewustzijn

Onderzoekers ontdekten dat de meeste processen (bijvoorbeeld ademhalen, bewegen, eten) automatisch verlopen, en zonder veel bewustzijn worden uitgevoerd.

Moderne hersenscans laten zien dat onbewuste activiteit een paar seconden voordat de bewuste activiteit ontstaat in andere gebieden van de hersenen plaatsvindt. Het lijkt erop dat het onderbewustzijn als eerste beslist, zelfs als we denken dat we een bewuste keuze maken.

Ligt het lot in onze onbewuste programmering?

Het lijkt erop, totdat we wat dieper graven.

Kwantumonzekerheid

De bewegingen van sterrenstelsels, sterren en planeten volgen strikte kosmische wetten van oorzaak en gevolg. Maar op een subatomaire laag van het bestaan liggen de zaken anders. Op quantum-niveau is niets bepaald tot je ernaar kijkt.

Volgens het onzekerheidsprincipe is het onmogelijk om ooit de exacte plaats van een deeltje en zijn beweging tegelijk te kennen. Onze waarnemingen, of de geringste acties of interferenties, kunnen de ongelooflijk kleine deeltjes ertoe brengen zich anders te gedragen. Dat wil zeggen: onze keuzes veranderen de uitkomst.

Maar als we nog een stap verder gaan, begint er orde te ontstaan op een veel onpeilbaar kleinere schaal.

De schaal van Planck

Nobelprijswinnend natuurkundige Gerard’t Hooft gelooft dat ondanks de onvoorspelbaarheid van quantumdeeltjes, het hele bestaan volgens strikte regels verloopt.

Op de schaal van Planck (de onderste laag van het bestaan) zijn de bewegingen in het universum binair, waarbij het ene frame alleen interacteert met het aangrenzende frame.

Op ons niveau van waargenomen werkelijkheid kunnen we de extreem snelle berekeningen niet zien, of begrijpen, en de minuscule schaal die triljoenen en triljoenen keren kleiner is dan de breedte van een atoom.

Wat willekeurig of chaotisch lijkt, kan gecodeerd zijn in het meest fundamentele niveau van het bestaan. Dit laat weinig ruimte voor toeval en keuze. Wie weet of we deze theorie ooit zullen kunnen testen.

Waar vrije wil en keuze liggen

Alle gebeurtenissen, zelfs kwantumgebeurtenissen, hebben een duidelijk begin- en eindpunt. Maar er is onzekerheid over wat daartussen gebeurt.

Je zou kunnen zeggen dat de kwantumfysica flexibiliteit creëert in het midden, waar we misschien een kans hebben om sommige aspecten van ons leven te beheersen, maar niet op een significant niveau.

Het lijkt erop dat we weinig controle hebben over ons leven. Maar dat betekent niet dat we niet nog steeds gewillige deelnemers aan onze eigen ervaringen kunnen zijn.

Leven met het lot: Als we niet kunnen veranderen wat ons overkomt, hoe kunnen we er dan mee leven?

Het meest wonderlijke en vreselijke van het lot is dat we het nooit zullen weten, totdat de toekomst als het heden arriveert.

De eindpunten liggen misschien vast, maar we weten niet precies hoe we ze zullen bereiken. De kwaliteit van ons leven hangt af van hoe we met deze onzekerheid omgaan. Hier zijn een paar gedachten.

Het onvermijdelijke kan niet worden vermeden

We maken elk moment keuzes. Van alledaagse tot de meest levensveranderende beslissingen, en we hebben het gevoel dat we er enige controle over hebben. Maar er zijn gebeurtenissen die we niet kunnen veranderen, of zelfs maar begrijpen – hoe hard we het ook proberen.

Gebeurtenissen als ernstige ziekte, verlies van dierbaren, macro-economische neergang, financiële crises, hongersnood, oorlog, en alle oorzaken die tot dood of lijden kunnen leiden, vallen niet onder onze directe controle. We kunnen proberen sommige risico’s te minimaliseren, maar er zijn gebeurtenissen die zullen plaatsvinden.

Hoe eerder we dit accepteren, hoe beter we kunnen omgaan, en leven, met het onbekende onvermijdelijke.

Zelfs de positieve uitkomsten en prestaties die we _denken_ te hebben verdiend, zijn misschien al voorgeschreven in ons boek van het lot.

Accepteer de dingen waaraan het lot je bindt en heb de mensen lief met wie het lot je samenbrengt, en doe dat met heel je hart. ~Marcus Aurelius

De dualiteit van het leven: Wat het lot wel en niet is

De gebeurtenissen in het leven ontvouwen zich binnen twee contrasterende kanten, en alle mogelijke tussenzijden.

Wij zijn, net als andere aspecten van het leven, voorbestemd om sommige van deze contrasten en een tint of meer van de tussenzijden te ervaren.

Een deterministisch lot kan deprimerend of opwindend aanvoelen… beperkend of bevrijdend – afhankelijk van hoe je het bekijkt.

Hier volgen een paar gedachten over hoe we het lot zouden kunnen zien.

Het lot is:

• Onkenbaar: We kunnen niet weten, met nauwkeurigheid, wat er zal gebeuren het volgende moment, laat staan een jaar, of een mensenleven vanaf nu.
• Onvoorspelbaar: Gebeurtenissen kunnen zich ontvouwen op manieren die het gezond verstand en al onze statistieken en voorspellingen tarten.
• Gematigd en extreem: Het lot kan worden gezien als een vriend die ons geluk schenkt dat onze stoutste dromen te boven gaat, of als een vijand die ons de pijnlijkste en schokkendste ervaringen overhandigt. Het kan ook onopgemerkt blijven omdat het ons dagelijks leven op milde wijze stuurt.

Het lot is geen:

• excuus om op te geven: Wat er ook gebeurt, het ligt in onze macht om goedheid te kiezen, ons best te doen, of het juiste te doen. Onze kleine daden doen er misschien niet veel toe vanuit kosmisch perspectief, maar we zullen vrede hebben met onze keuzes.
• Een wapen om tegen anderen te gebruiken: Het lot werkt op zijn eigen voorwaarden. En misschien, heel misschien, worden de keuzes van andere mensen die wij verwerpelijk vinden beheerst door een universeel lot dat wij niet kunnen begrijpen. In dat geval kunnen we kiezen voor mededogen in plaats van voor een hard oordeel en vervreemding.
• Begrijpelijk of verklaarbaar: We zullen misschien nooit weten waarom bepaalde dingen gebeuren en hoe het lot werkt.

Hoe meer we accepteren dat we misschien geen controle hebben, hoe graag we dat ook zouden willen, hoe meer we ons openstellen voor het leven … en vertrouwen.

De dans van overgave

Het leven bepaalt de toon, wij dansen. ~ John Galsworthy

Het heeft geen zin om weerstand te bieden, ruzie te maken of te proberen de onveranderlijke en oncontroleerbare melodie van dit leven te veranderen.

De onbekende toekomst kan net zo goed belangrijke delen van ons leven bepalen, zelfs op dit moment. Het hoeft ons er echter niet van te weerhouden te zijn wie we zijn – levend, ademend, en unieke contrasten van de schepping.

Het lot mag het laatste woord hebben. Maar totdat het lot zijn hand laat zien, doen we ons best, accepteren we de gevolgen van onze keuzes… en vertrouwen we op wat zal zijn.

We weten niet – en misschien zullen we het nooit weten – wat het doel van dit leven is, of hoe het lot werkt.

We worden misschien geregeerd door onze biologie en kosmische wetten die buiten onze macht liggen. Maar tussen begin en einde, hebben we wel wat speelruimte. En dit is waar de vrije wil huist, en waar we bewuste keuzes kunnen maken.

Het leven is als een kaartspel. De hand die je krijgt is determinisme; de manier waarop je het speelt is vrije wil. ~Jawaharlal Nehru