Richard Fuller is voorzitter van Pure Earth, dat fungeert als secretariaat voor de Global Alliance on Health and Pollution (GAHP). De non-profit organisatie Pure Earth werkt aan de sanering van vervuilde locaties in de armste gemeenschappen in lage- en middeninkomenslanden, waar hoge concentraties van giftige stoffen verwoestende gevolgen hebben voor de gezondheid. De GAHP is een samenwerkingsverband dat de verstrekking van technische en financiële middelen aan regeringen en gemeenschappen vergemakkelijkt om de gevolgen van vervuiling voor de gezondheid in lage- en middeninkomenslanden te verminderen, en heeft tot taak het begrip van alle soorten toxische vervuiling te verspreiden.

1) Wat is toxische vervuiling?

Richard Fuller (RF): Giftige vervuiling is verontreinigd water, bodem, en lucht die schadelijk of giftig is. Het omvat industrieel afval zoals giftige zware metalen uit de mijnbouw of chemicaliën uit fabrieken, en ook rioolwater en deeltjes uit elektriciteitscentrales. De term “giftig” wordt gebruikt om het te onderscheiden van verontreiniging die afkomstig is van verhoogde niveaus van kooldioxide, die klimaatverandering veroorzaken maar geen directe gevolgen voor de gezondheid hebben.

Toxische verontreinigende stoffen kunnen het drinkwater vergiftigen, de vis in rivieren en vijvers, voedsel dat op verontreinigde landbouwgrond wordt verbouwd, maar ook speelplaatsen, huizen en de lucht die we inademen. Dus als je op een vervuilde plek woont, kun je elke keer dat je eet, drinkt, wast, speelt of ademt aan deze giftige stoffen worden blootgesteld.

In feite is toxische vervuiling de grootste doodsoorzaak in de wereld. Toch is het een van de meest ondergerapporteerde en ondergefinancierde mondiale problemen.

2) Hoe beïnvloedt toxische vervuiling de volksgezondheid?

RF: Vervuiling komt in vele vormen, en het beïnvloedt mensen op verschillende manieren, soms op manieren die misschien niet onmiddellijk merkbaar zijn. Daarom noemen sommige mensen toxische vervuiling “de onzichtbare moordenaar.”

Vaak wordt gedacht dat ziekten die door blootstelling aan toxische vervuiling worden veroorzaakt, door iets anders worden veroorzaakt. En in veel gevallen hoopt het gif zich op en beschadigt het lichamen jarenlang voordat het wordt opgemerkt. Vooral vrouwen en kinderen lopen risico’s.

Verontreiniging kan geboorteafwijkingen en onomkeerbare ontwikkelingsstoornissen en neurologische handicaps veroorzaken, en het immuunsysteem aantasten. Vervuiling veroorzaakt diverse vormen van kanker, hart- en longziekten, om er maar een paar te noemen. Verhoudingsgewijs is de sterfte door vervuiling groter dan door welke andere belangrijke oorzaak ook. Vaak worden hele gemeenschappen getroffen en wordt ook de economische groei belemmerd door de aantasting van de menselijke en natuurlijke hulpbronnen.

3) Hoeveel mensen worden getroffen door toxische vervuiling? Welke delen van de wereld worden het meest getroffen?

RF: Meer dan een op de zeven sterfgevallen in de wereld heeft te maken met vervuiling. Alleen al door verontreinigde locaties tast toxische vervuiling de gezondheid aan van meer dan 200 miljoen mensen wereldwijd. Stedelijke luchtverontreiniging treft een nog groter aantal mensen. Over het geheel genomen doodt vervuiling drie keer (pdf) meer mensen dan HIV, malaria en tuberculose samen.

Het grootste deel van deze impact vindt plaats in lage- en middeninkomenslanden. Blootstelling aan vervuilde grond, water en lucht (zowel binnen als buiten) leidde in 2012 tot 8,4 miljoen sterfgevallen in deze landen. Zij vertegenwoordigen 94% van de ziektelast die door vervuiling wordt veroorzaakt. Landen met een laag of gemiddeld inkomen zijn het minst goed toegerust om het probleem aan te pakken, terwijl zij het zwaarst getroffen zijn. De vergiftigde armen (pdf) kunnen het zich niet veroorloven om te verhuizen of hun giftige gemeenschappen op te ruimen, dus de gevolgen voor de gezondheid zijn groot.

4) Waar komt de meeste vervuiling vandaan en waar gaat ze naartoe?

RF: Het merendeel van de acuut toxische verontreinigde locaties wordt veroorzaakt door kleine lokale bedrijven, waarvan velen zonder de technologie, kennis of stimulansen werken om vervuiling te voorkomen. Verlaten terreinen, zoals vervuilende fabrieken die hun activiteiten hebben gestaakt, komen ook vrij vaak voor. De bronnen van de verontreiniging zijn dan wel verdwenen, maar de verontreiniging blijft. We noemen dit erfenisvervuiling.

Een van de ergste oorzaken van toxische vervuiling is het recyclen van gebruikte lood-zuur batterijen. Dit gebeurt in bijna elke stad in lage- en midden-inkomenslanden. Het is een cruciale bron van inkomsten voor gezinnen, die de batterijen met de hand recyclen, door ze in stukken te breken en ze in hun huis, keuken of achtertuin te verwerken. Dit is zo gebruikelijk dat we geloven dat giftig lood wereldwijd de #1 bedreiging voor de gezondheid van kinderen is.

Een andere grote bron van giftige vervuiling is de artisanale goudwinning, waarbij giftig kwik wordt gebruikt. Bij ambachtelijke goudwinning komt naar schatting 1.000 ton giftig kwik per jaar vrij, wat neerkomt op ongeveer 30 procent van de kwikuitstoot in de wereld. Ten minste een kwart van het totale goudaanbod in de wereld is afkomstig van ambachtelijke goudwinning. Zo’n 15 miljoen gouddelvers, waaronder 4,5 miljoen vrouwen en 600.000 kinderen, worden vergiftigd door direct contact met kwik. Bovendien verplaatst kwik zich via rivieren en de lucht, bioaccumuleert het in de voedselketen en besmet het tot ver in de omtrek zeevis en schaal- en schelpdieren.