Artikel door Dr Zac Lewis – Osteopaat

Weleens afgevraagd waarom je linkerarm pijn kan doen tijdens een hartaanval? Het is een viscerosomatische reflex.

Het concept van ‘viscerosomatische reflex’ is dat van een interrelatie tussen een orgaan (viscera) en een nauw verwant deel van de lichaamsstructuur (soma).

Anecdotisch hebben osteopaten deze bron van pijn al meer dan honderd jaar aangepakt, maar pas recent is er reproduceerbaar wetenschappelijk bewijs van het bestaan ervan.

Gemeenschappelijke tekenen en symptomen van pijn uit een viscerale bron zijn onder andere:

• moeilijk te lokaliseren, gegeneraliseerde pijn
• Verandering in huidtextuur (zweterig, droog, rood of geblancheerd), overgevoeligheid en parasthesie (gevoelloosheid, verandering in gevoel)
• Spierstijfheid en spasmen
• Diepe, doffe, pijnlijke pijn die moeilijk te reproduceren is
• Pijn die geen duidelijk patroon heeft (beter/slechter ’s morgens of ’s avonds, beter/slechter na activiteit of rust)
• Chroniciteit (3 maanden + duur met weinig verandering)
• Vorige medische voorgeschiedenis van maag-darm-, lever- en longaandoeningen/infecties
• Pijn ook bekend als ‘referred pain’, afhankelijk van de structuur

Mechanica

Pijn – samen met vele andere gewaarwordingen – reizen van hun bron langs ’traktaten’ in het ruggenmerg naar hun eindbestemming in de hersenen. Zoals u zich kunt voorstellen, liggen deze kanalen dicht opeengepakt in het ruggenmerg.

Een viscerosomatische reflex wordt gevormd wanneer een pijnsignaal van een orgaan de achterhoorn van het ruggenmerg binnendringt, waar zich ook interconnecterende neuronen bevinden die betrekking hebben op perifere motorische structuren (spieren, bloedvaten, huid).

De theoretische mogelijkheid is aanwezig dat het pijnsignaal wordt doorgegeven tussen deze nauw verwante viscerale en somatische cellen binnen het ruggenmerg, met als gevolg een verscheidenheid aan pijnsymptomen op een veel bredere schaal dan alleen binnen het orgaan van oorsprong zelf.

Figuur 1 hieronder is een schematische weergave van de reflex zelf.

Specifieke bronnen zijn ook niet beperkt tot de traditioneel klinkende ‘organen’. Van structuren als bloedvaten, maagdarmwand (peritoneum), weefselanoxie/hypoxie en zelfs bepaalde bijproductmetabolieten is aangetoond dat zij bijdragen aan deze neurale stimulatie1.

Er zijn ontelbare mogelijke bronnen wanneer we de dagelijkse werking van de ingewikkelde systemen van ons lichaam in ogenschouw nemen.

Fig 1.

Evidence

Experimenteel onderzoek heeft een direct effect op de paravertebrale (ruggengraat) musculatuur aangetoond bij elektrische stimulatie van de nier, de urineleider, de dunne darm of de dikke darm en de eileider bij konijnen, waarbij de spierreacties varieerden naargelang welk orgaan gestimuleerd werd. Verder toonde Schoen een gelokaliseerde spierrespons aan in de bovenste thoracale wervelkolom van katten die geassocieerd was met acute perioden van coronaire ischemie, een reproduceerbaar fenomeen dat bij mensen gezien werd. In een iets ander experiment toonde Hix een significante vergroting van de gevoeligheid van de huid specifiek voor die van overeenkomstige orgaanstimulatie, wat suggereert dat in al deze experimenten het sterkste bewijs ligt in zowel abnormale spiersamentrekking als een verandering in huidgevoeligheid als gemeenschappelijke symptomen.

In een 5-jarig, dubbelblind onderzoek werden 5000 gehospitaliseerde patiënten onderzocht op musculoskeletale disfunctie (of tekenen daarvan – spierspasmen, gevoeligheid, verminderd bewegingsbereik) waarbij de resultaten werden vergeleken met hun oorspronkelijke diagnose. Kelso concludeerde dat de meerderheid van de viscerale aandoeningen meer dan één regio bleken te beïnvloeden, dat de pijn meestal werd aangetroffen aan de kant van het aangetaste orgaan en dat het aantal aangetaste musculoskeletale structuren leek samen te hangen met de duur van de viscerale disfunctie of ziekte.

Daarnaast ontdekte hij dat bij patiënten met sinusitis, tonsillitis, aandoeningen van de slokdarm of lever disfunctie in de cervicale wervelkolom (nek) werd gevonden, en dat die met bronchitis, coronaire hartziekte of chronische hartziekte, maagzweren en galblaasproblemen significante disfunctie vertoonden in het onderste deel van de thoracale wervelkolom (boven- tot middenrug).

Nadat dit verband is vastgesteld, wordt verondersteld dat sommige musculoskeletale pijn in feite een vroeg waarschuwingssignaal kan zijn van een onderliggende viscerale ziekte, hoewel dit nog moet worden getest.

Behandeling

Hoewel de meeste gevallen van pijn gemakkelijk kunnen worden gereproduceerd bij onderzoek, wanneer er bewijs is van een mogelijk onderliggende viscerosomatische reflex kan verder onderzoek nuttig zijn.

Technieken kunnen worden gebruikt om beperkte en disfunctionele organen te mobiliseren en vrij te maken en pijn te verlichten die in het verleden misschien niet reageerde op musculoskeletale manipulatie.

Als u chronische, onregelmatige en aspecifieke pijn heeft ervaren, kan een viscerosomatische behandelingsbenadering effectief zijn in het verlichten van die symptomen.