“Mexico is een land voor de vrijen en een graf voor tronen, kronen en verraders,” schreef de Mexicaanse revolutionaire leider Francisco “Pancho” Villa vlak voor zijn aanval op de Verenigde Staten op 9 maart 1916. Villa’s troepen vielen Columbus, New Mexico aan en werden teruggeslagen met een verlies van 90-100 man. Bijna twee dozijn Amerikanen, militairen en burgers, stierven in de confrontatie. Bij alle militaire invasies van de V.S. in Latijns Amerikaanse landen in de afgelopen decennia, was dit de enige Latijns Amerikaanse militaire interventie in de V.S.

Dus wat was Villa van plan? Frederick Katz verwerpt het ooit onder Amerikanen populaire idee dat Villa irrationeel was of gewoon loco. Integendeel: Villa had een zeer goede reden, althans in zijn eigen geest. Hij geloofde dat er een geheime overeenkomst bestond tussen zijn vijand, Venustiano Carranza, en president Woodrow Wilson die de Mexicaanse soevereiniteit in de uitverkoop deed.

Er waren inderdaad complotten van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken, Mexicaanse conservatieven en Amerikaanse zakenlieden om de Mexicaanse revolutie te verslaan, maar dat was deze keer niet het geval. Villa, aldus Katz, had “gelijk in zijn algemene vermoedens, maar ongelijk in zijn specifieke veronderstellingen.” Door de V.S. aan te vallen en vrijwel zeker “mogelijke represailles uit te lokken, hoopte Villa een onoplosbaar dilemma voor Carranza te creëren.” Villa wilde een reactie van de V.S. die zou aantonen dat Carranza een werktuig van de Amerikanen was, en zo de verschillende andere Mexicaanse groeperingen zou verenigen tegen zowel Carranza als de V.S.

De militaire represaille van de V.S. kwam zeker snel: binnen een week na de Columbus aanval, een eeuw geleden, was het Amerikaanse leger in Mexico. Tot tienduizend Amerikaanse troepen probeerden zes maanden lang Villa te pakken te krijgen. Door aan hen te ontsnappen werd Villa een symbool van verzet, maar Katz betoogt dat hij “in feite de werkelijke dreiging voor de onafhankelijkheid van zijn land enorm vergrootte.” Toch slaagde de Amerikaanse missie er niet in Villa gevangen te nemen – Katz noemt het een militaire ramp – en overtuigde de VS ervan dat de optie Mexico te bezetten eenvoudigweg uitgesloten was.

Houd het jaar nog eens voor ogen: 1916. De VS waren nog steeds officieel neutraal in de Eerste Wereldoorlog, maar leverden munitie aan de geallieerden. De Duitsers zagen de VS maar al te graag afgeleid in Mexico, hoewel Katz niet denkt dat er directe Duitse betrokkenheid was bij Villa’s overval.

Het is niet makkelijk om naast een kolos van een land te wonen. Porfirio Díaz riep ooit uit: Arm Mexico. Zo ver van God, zo dicht bij de Verenigde Staten!” In Mexico wordt Villa, die in 1923 werd vermoord, nog steeds erkend als de man die de VS aanviel en er mee wegkwam.