Als het gaat om ’s werelds dodelijkste wezens, krijgen grote roofdieren als haaien en leeuwen vaak alle eer. Maar in feite, als we de meest voorkomende moordenaar van het dierenrijk zouden moeten aanwijzen, zou het eigenlijk de mug zijn.

Een ander schepsel dat behoort tot de categorie “klein maar dodelijk” is de zoetwaterslak, die verantwoordelijk is voor meer dan 200.000 doden per jaar – meer doden dan haaien, leeuwen en wolven samen.

Zoetwaterslakken dragen een parasitaire ziekte genaamd schistosomiasis, die bijna 250 miljoen mensen infecteert, voornamelijk in Azië, Afrika en Zuid-Amerika.

“Het is een van ’s werelds dodelijkste parasieten,” zegt Susanne Sokolow, een ziekte-ecologe van Stanford University’s Hopkins Marine Station.

“Je loopt het op door gewoon te waden, zwemmen, het water in te gaan op wat voor manier dan ook, en de parasieten verlaten in principe de slakken in het water en zoeken jou op. En ze dringen dwars door je huid heen, migreren door je lichaam, belanden in je bloedvaten waar ze vele jaren tot tientallen jaren kunnen leven. Het zijn niet de wormen die ziektes bij mensen veroorzaken, het zijn de eitjes. En die eitjes hebben scherpe weerhaakjes omdat ze uiteindelijk uit het menselijk lichaam terug het water in moeten en daar slakken moeten vinden die ze nodig hebben om hun voortplantingscyclus te voltooien. En dus kunnen die eitjes zich in verschillende weefsels nestelen en ernstige symptomen veroorzaken, variërend van bloedarmoede en vermoeidheid, helemaal tot diverse ernstige symptomen, zelfs de dood in ongeveer 10 procent van de chronische gevallen.”

In de jaren zeventig werd het geneesmiddel praziquantel een betaalbare optie voor de bestrijding van schistosomiasis over de hele wereld, en landen verlieten alternatieve methoden van “slakkenbestrijding” ten gunste van moderne medische behandelingen.

Maar vandaag beginnen onderzoekers opnieuw na te denken over een uitsluitend medicamenteuze aanpak van de bestrijding van schistosomiasis. In een nieuwe studie ontdekten onderzoekers van de Stanford University dat landen die een creatieve ecologische benadering van slakkenbestrijding gebruikten – zoals het introduceren van een roofdier in het milieu – de infectiecijfers in die gemeenschappen sterk verminderden.

“Een soort creatieve weg die we nu onderzoeken is het herintroduceren van slakkenroofdieren,” zegt Sokolow. “Het is niet veel gebruikt in het verleden, maar in het bijzonder in een gebied in Senegal in West-Afrika werken we samen met een lokale non-profitorganisatie … proberen te onderzoeken hoe het milieu door menselijke activiteiten is veranderd en een roofdier – deze inheemse garnalen – heeft verdreven, waarvan je weet dat het echte vraatzuchtige roofdieren van de slakken zijn, en hoe we ze kunnen terugbrengen door middel van creatieve engineering – het bouwen van ladders over dammen, zodat garnalen toegang kunnen krijgen tot deze plekken waar ze nu zijn uitgeroeid of zelfs met behulp van aquacultuur.”

Sokolow zegt dat andere landen ook succes hebben gehad bij het verminderen van de slakkenpopulatie door middel van een geïntegreerde aanpak.

“Japan elimineerde de ziekte aan het eind van de jaren zeventig vrijwel uitsluitend door zich te richten op creatieve technische oplossingen om de habitat van slakken te verminderen,” zegt Sokolow. “De slakken zijn zelfs vandaag de dag nog niet verdwenen uit Japan, maar de parasiet wel omdat we medische zorg voor de mensen hebben aangepakt in combinatie met creatieve strategieën om de slakken te verminderen. Het is die geïntegreerde strategie … die echt heeft gewerkt.”

Sommigen maken zich zorgen over de milieu-impact van het terugdringen van een slakkenpopulatie, maar Sokolow zegt dat een geïntegreerde aanpak van het probleem tot gunstige resultaten zou moeten leiden.

“Als een team van ecologen en epidemiologen en artsen, weet je, kijken we naar elke hoek,” zegt Sokolow.

“Maar we hebben het hier over echte mensenlevens. We hebben het over een hoop lijden. In feite is de overgrote meerderheid van de mensen die lijden aan schistosomiasis kinderen – jonge kinderen en jonge volwassenen, en, weet je, we moeten al die risico’s afwegen tegen de voordelen. En hier hebben we het echt over het herstellen van een systeem, het bestuderen van dat systeem, het vinden van die ecologische hefbomen, zoals we ze graag noemen, die door menselijke activiteit zijn geduwd en ze terug te duwen zodat ze weer in balans komen. En echt, weet je, alle menselijke activiteit heeft een zeker risico, maar ik denk dat als we dingen goed doen en dingen slim doen, we de vruchten kunnen plukken.”

Dit artikel is gebaseerd op een interview dat werd uitgezonden op PRI’s Science Friday.