Hier is een klein feitje. Burberry had onlangs voor 35 miljoen dollar aan onverkochte kleding – en dus verbrandde het die. Gewoon in brand gestoken. Als je denkt dat er iets vreemds, woedend en pervers aan is, heb je het niet mis. Het bevat het hele verhaal van hoe roofkapitalisme werkt – en waarom het een mislukt systeem is om het menselijk leven te organiseren en vorm te geven.

Waarom verbrandde Burberry precies die goederen waarvoor mensen zo hard hadden gewerkt om ze te bedenken, te maken, te fabriceren, en te proberen te verkopen? Het katoen, de zijde en de wol die erin zitten? Het is een manier om kunstmatige schaarste te creëren. Burberry moet zijn prijzen hoog houden – althans, dat denkt het – omdat mensen een spel van statusconcurrentie spelen door zijn spullen te kopen. “Oh, die vieze arme persoon draagt mijn Burberry sjaal!!! Nu is hij waardeloos voor mij!” De enige manier waarop dat waar kan zijn, is als wat je echt koopt niet de sjaal is, maar uitsluiting, sociale status, voorrang en dominantie.

Predatoir kapitalisme werkt nu, door dit gruwelijke en vreemde idee van kunstmatige schaarste op te leggen. Het is een manier om markten te manipuleren, die slechts instrumenten zijn zodat het aanbod vrijelijk aan de vraag kan voldoen, tegen een prijs waarbij ieders resultaten worden gemaximaliseerd. Maar kunstmatige schaarste sluit dat efficiënt functioneren van markten helemaal uit – het is een manier om het aanbod te beperken, en dus de prijs te verhogen. Burberry verbrandt jassen, zodat het sommige mensen $1k kan blijven vragen om de status, de benijdenswaardigheid, te kopen waarmee het gat in hun ziel moet worden opgevuld. Maar dat is het topje van de ijsberg.

Kunstmatige schaarste is nu de regel volgens welke roofkapitalisme – “laatkapitalisme”, zo u wilt – nu bijna overal opereert. Wanneer hedgefondsen levensreddende medicijnen opkopen en vervolgens de prijs met 5000% opdrijven, is dat ook kunstmatige schaarste. Wanneer studieschulden meer kosten dan een hypotheek, dan is dat ook kunstmatige schaarste, alleen op een andere manier. En wanneer 75% van een “gezondheidszorgsysteem” een systeem is om de behandeling te beperken tot de “verzekerden”, de rijken of de anderszins winstgevenden, dan is dat ook kunstmatige schaarste.

De verborgen kosten van kunstmatige schaarste is deze: samenlevingen die erdoor worden geregeerd investeren nooit, in plaats daarvan, in het overvloedig maken van juist die dingen. Je kunt immers niet beide doen -je kunt medicijnen kunstmatig schaars maken, of je kunt fabrieken bouwen om er meer van te maken, artsen om er meer voor te schrijven, en klinieken om er meer van te verstrekken. En toch is het probleem van Amerika dat het blijft kiezen voor de eerste optie, die een ruïneuze is – en dat betekent dat het de tweede niet kan doen. Wat gebeurt er met zo’n samenleving – en met de mensen in die samenleving?

Het effect van een economisch systeem dat uitgaat van kunstmatige schaarste is dat het inkomen uit kapitaal omhoog schiet, en het inkomen uit arbeid stagneert en implodeert. Dat is precies wat er in Amerika is gebeurd – de gemiddelde inkomens zijn decennia lang gestagneerd, maar de mensen betalen nu absurde prijzen voor de basis van het leven, $5000 voor een ritje met de ambulance, $30k voor een bevalling, wat betekent dat zelfs die stagnerende inkomens in werkelijkheid krimpen, in reële termen. Het leven is een wanhopige daad geworden om elke dag op het randje van de afgrond te leven.

Dat komt omdat wat schaars is in de economie niet alleen luxegoederen zijn, om statusconcurrentie aan te wakkeren – maar de basis van het leven, om mensen vastgepind te houden. Gezondheidszorg, onderwijs, financiën, inkomens, sparen, kansen, veiligheid, het gevoel dat het leven in rust en stabiliteit geleefd kan worden. Aan al deze zaken is onder het kapitalisme een chronisch, constant en alomtegenwoordig tekort. Een maatschappij als Amerika heeft er gewoon niet genoeg van – juist omdat het veel verspilt van wat het heeft, en niet investeert in meer. Waarom niet? Juist omdat het kapitalisme er niet genoeg van kan en wil leveren – van voldoende hoge kwaliteit en tegen voldoende lage kosten. Het zal altijd proberen de beschikbare hoeveelheid te beperken, en zelfs daarop bezuinigen, zodat het de mensen zoveel mogelijk in rekening kan brengen en de winst kan maximaliseren. Waarom kost insuline anders honderden in Amerika – maar pennies zelfs in arme landen?

Wat is het ultieme instrument van het kapitalisme om deze basics van een fatsoenlijk leven kunstmatig schaars te maken? Het koppelt ze allemaal aan “banen”. Dus in Amerika krijg je alleen gezondheidszorg, een pensioen, een vangnet, een inkomen, enzovoort, als je een “baan” hebt. Maar het probleem is dat “banen” een instituut zijn dat gebouwd is voor een industriële economie – je gaat naar de fabriek, je besteedt acht, misschien twaalf uur, aan het doen van hetzelfde, elke dag, voor altijd, omdat je precies hetzelfde maakt. Een moderne economie is geen industriële, die massaal geproduceerde consumptiegoederen produceert. Het is een economie die creatievere, intellectueel veeleisender, menselijker en gesofisticeerder dingen doet – en om die reden heeft zij natuurlijk geen “banen” maar projecten, inspanningen, programma’s, inspanningen, bewegingen. Om de basis van het leven aan een baan te verbinden is om een fatsoenlijk leven zelf kunstmatig schaars te maken in een moderne economie.

Waarom voelt zoveel werk tegenwoordig zo zinloos? Zo zinloos? Omdat het zo is. Als u al het bovenstaande begrijpt, dan zult u ook begrijpen dat veel van het werk dat in de roofzuchtige kapitalistische economie wordt gedaan in feite het maximaliseren van kunstmatige schaarste is tot een precies en exact breekpunt. Dat wat overvloedig zou moeten zijn voor iedereen, beperkt houden tot de meest winstgevende enkeling. Dat is wat hedgefondsen doen. Dat is wat die facturering managers in ziekenhuizen doen. Dat is wat verzekeringsagenten bij HMO’s doen. Ik zeg dat niet om ze te veroordelen, maar juist om met ze mee te leven. Als je je leven wijdt aan het maximaliseren van kunstmatige schaarste, kan het alleen maar betekenen zoiets als: “Ik verarm mensen.” Zo’n leven zal zin, geluk en doel missen, nietwaar? Dat zijn dingen die we winnen als we de levens die we aanraken werkelijk verbeteren, omdat menselijke wezens worden beheerst door empathische resonanties in het hart, hoe graag we dat ook niet willen toegeven.

Maar wat als dat alles is wat er is? Wat gebeurt er als het hele menselijk leven, op sociale schaal, wordt georganiseerd volgens de wet van kunstmatige schaarste van het roofkapitalisme? Op meerdere niveaus? Ten eerste, het idee van een “baan” creëert kunstmatige schaarste voor de meest fundamentele goederen – inkomen, spaargeld, gezondheidszorg, enzovoort. Vervolgens worden basisgoederen als medicijnen, onderwijs en boeken ook toegewezen volgens kunstmatige schaarste. En ten slotte heerst kunstmatige schaarste in de arena van luxegoederen, wat intense statusconcurrentie veroorzaakt. Hoe voelt het om in zo’n maatschappij te leven? Nou, het leven voelt als een eindeloze, constante, meedogenloze strijd. Een soort oorlog om het bestaan zelf. Economisch bestaan, sociaal bestaan, financieel bestaan, institutioneel bestaan. De menselijke geest wordt verteerd door gevoelens van angst, vrees, woede, hebzucht en afgunst. Maar dit alles zijn de tegenpolen van betekenis, geluk en doel.

Ik denk dat het niet overdreven is om te zeggen dat de geest van mensen begint te versplinteren en te breken met trauma, depressie, eenzaamheid, en een soort diepgeworteld verdriet, waar we nog geen naam voor hebben. De innerlijke logica gaat als volgt: “Had ik maar die medicijnen gehad, die opleiding, dat noodspaargeld, dat vangnet – dan had ik een beter leven kunnen leiden. En er was geen goede reden voor mij om het niet te hebben. Had ik het niet verdiend? Ben ik waardeloos?” Barst. Een geest breekt, want elke dag geconfronteerd worden met zulke dingen is ook je meest primaire angsten, van verlating, vernietiging en isolement, voelen uitkomen. Zien we dat niet in het Amerika van vandaag?

Dus zo’n samenleving lijdt onder verschrikkelijke en destructieve gevolgen. De kwaliteit van leven kraters, in harde termen – mensen sterven jong en worden zieker. Kunstmatige schaarste voor sociale betekenaars is wat de mensen hun hele leven achterna jagen – en dus kijken ze op alle anderen neer, maar krijgen nooit een gevoel van nederigheid, van gelijkheid, van waardigheid. Een samenleving die wordt geregeerd door kunstmatige schaarste, met andere woorden, zal er een zijn waarin mensen nare, wrede, gemene, ongelukkige en korte levens leiden.

Maar van al deze negatieve effecten, denk ik dat het meest verwoestende is voor de geest. Mensen worden niet alleen ongelukkig, wanhopig, bang voor elkaar, achterdochtig, koud, wantrouwend – ze beginnen echt, wanhopig te breken van binnen, met het verbrijzelende trauma, het schuldgevoel en de schaamte, van verlaten en verwaarloosd te zijn. “Ben ik waardeloos? Dat moet wel.” Maar wat gebeurt er als mensen de les internaliseren dat mensen alleen kunstmatige schaarste verdienen – of dat waardeloze mensen helemaal niets verdienen, wat precies hetzelfde is? Dan krijgen we zoiets als een Stockholm-syndroom van het kapitalisme. Zulke mensen zullen hun buren, gelijken en collega’s alles ontzeggen, nietwaar? Gezondheidszorg, onderwijs, financiën, vervoer, media, vangnetten, enzovoort. “Waardeloze mensen verdienen niets!” Zo iemand is een agent geworden van de wet van kunstmatige schaarste – maar de wet van kunstmatige schaarste is wat hen tot een heeft gemaakt. Zie je de perversiteit? Laat me het duidelijker maken.

Als de logica van het verdriet van het roofkapitalisme zegt: “Had ik die dingen maar gehad! Dan had ik een beter leven gehad! Had ik ze niet verdiend? Was ik niet ook een mens?”, dan is de verdediging daartegen iets als: “Niemand verdient zulke dingen. Als ik ze niet kan krijgen, krijgt niemand anders ze.” Uit het verdriet komt een soort wraak voort, die tot doel heeft de wereld weer gelijk en rechtvaardig te maken. Alleen zijn mensen nu gelijk in het hebben van niets, en gerechtigheid is de daad van het ontnemen van mensen van hun waardigheid. Ik denk dat mensen die te lang in systemen van kunstmatige schaarste hebben geleefd, er uiteindelijk zo diep door getraumatiseerd raken, dat zij, net als slachtoffers van misbruik, zelf misbruikers worden, om de harmonie en de rechtvaardigheid te herstellen, en zichzelf een soort perverse macht te geven. Is dat niet precies wat we vandaag de dag in Amerika zien?

Dit is wat ik denk. Kunstmatige schaarste is de wet aan het eind van het roofkapitalisme, het principe volgens welke het werkt. Maar de prijs is dat het mensen ook uit hun volwassen verstand drijft – of in ieder geval uit hun betere ik, zo u wilt. Wanneer mensen zelf de handhavers worden van kunstmatige schaarste, als een manier om het verdriet te verminderen dat ze voelen om het verlies van menselijk potentieel dat het heeft voortgebracht, dan breken ze uit elkaar. Dus hoe nominaal “rijk” zo’n samenleving ook wordt, zulke mensen zullen het moeilijk vinden om een democratie, een republiek, of zelfs maar minimaal vrij te blijven – ze zullen doorgaan met het afdwingen van de regel van kunstmatige schaarste.

Wat de wet van kunstmatige schaarste die aan het eind van het roofkapitalisme werkt in feite zegt is: “je kunt alleen hebben wat je nodig hebt als je de onmogelijke prijs kunt betalen die wij eisen, of anders branden we het allemaal af.” Het is precies de logica van een misbruiker, als je erover nadenkt. En wanneer mensen, genoeg in ieder geval, beginnen te geloven dat dit de enige manier is om een samenleving te leiden, wat is dan het resultaat? Precies de autoritaire ineenstorting waar Amerika nu voor staat – omdat de logica van de misbruiker en de autoritair één en dezelfde is.

Umair
juli 2018