1. Hoe veilig is het pokkenvaccin?

De meeste mensen ervaren normale, meestal milde reacties, waaronder een pijnlijke arm, koorts en lichaamspijn. Bij recente tests voelde een op de drie mensen zich slecht genoeg om werk, school of recreatieve activiteiten te missen of had moeite met slapen na ontvangst van het vaccin. Het vaccin heeft echter wel enkele risico’s. In het verleden hebben ongeveer 1.000 mensen op elke 1 miljoen mensen die voor het eerst werden gevaccineerd, reacties gehad die weliswaar niet levensbedreigend waren, maar wel ernstig. Deze reacties omvatten een heftige (toxische of allergische) reactie op de plaats van de vaccinatie en verspreiding van het vacciniavirus (het levende virus in het pokkenvaccin) naar andere delen van het lichaam en naar andere mensen. Deze reacties vereisen doorgaans geen medische verzorging. In zeldzame gevallen hebben mensen zeer heftige reacties op het vaccin gehad. In het verleden hebben tussen 14 en 52 mensen per 1 miljoen gevaccineerden potentieel levensbedreigende reacties gehad, waaronder eczema vaccinatum, progressieve vaccinia (of vaccinia necrosum), of postvaccinale encefalitis. Op basis van ervaringen uit het verleden wordt geschat dat tussen 1 en 2 mensen op elke 1 miljoen gevaccineerden kunnen overlijden als gevolg van levensbedreigende reacties op het vaccin.

2. Hoe kunnen de risico’s van bijwerkingen worden vermeden?

Een zorgvuldige screening van potentiële ontvangers van het vaccin is van essentieel belang om ervoor te zorgen dat mensen met een verhoogd risico het vaccin niet krijgen. Mensen die het meeste risico lopen op bijwerkingen zijn degenen die huidaandoeningen hebben of zelfs ooit hebben gehad (vooral eczeem of atopische dermatitis), en mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals mensen die een transplantatie hebben ondergaan, HIV-positief zijn, of behandeld worden voor kanker. Iedereen die in deze categorieën valt, of samenleeft met iemand die in een van deze categorieën valt, moet het pokkenvaccin NIET krijgen, tenzij hij of zij aan de ziekte is blootgesteld. Zwangere vrouwen mogen het vaccin niet krijgen vanwege het risico dat het voor de foetus oplevert. Vrouwen die borstvoeding geven, mogen het vaccin niet krijgen. Kinderen jonger dan 12 maanden mogen het vaccin niet krijgen.

3. Hebben personen die in het verleden het pokkenvaccin hebben gehad minder ernstige reacties op het huidige vaccin?

Historisch gezien hebben hervaccineerden minder ernstige bijwerkingen gehad, maar omdat de routinevaccinatie 20 jaar geleden wereldwijd werd stopgezet, mag worden aangenomen dat de meeste mensen een lage tot geen beschermende immuniteit tegen pokken hebben. Daarom is het mogelijk dat herhalingsvaccinanten evenveel bijwerkingen hebben als personen die voor het eerst worden gevaccineerd.

4. Is een geschiedenis van geen bijwerkingen van pokkenvaccin in de kinderjaren een voorspeller van geen of geringe reacties op hervaccinatie in de volwassenheid?

Nee. Het feit dat iemand in zijn jeugd geen bijwerkingen van het vaccin heeft ondervonden, betekent niet dat hij als volwassene geen bijwerkingen zal ondervinden. Veel van de omstandigheden die de kans op ernstige bijwerkingen vergroten, waren in de kindertijd misschien nog niet aanwezig (bijv. huidaandoeningen, gebruik van medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken).

5. Zijn hartproblemen zoals onlangs in de VS gerapporteerde gevallen eerder in verband gebracht met pokkenvaccinatie?

Myocarditis is eerder gemeld na pokkenvaccinatie in Europa, maar was geen algemeen aanvaarde complicatie na vaccinatie met het door de New York City Board of Health in de VS gelicentieerde vaccin. Coronaire voorvallen, waaronder angina of myocardinfarct, zijn niet eerder in verband gebracht met pokkenvaccinatie. Het huidige pokkenvaccinatieprogramma kan verschillen van historische ervaringen omdat een groter aantal oudere patiënten met onderliggende hartaandoeningen en cardiale risicofactoren zoals hypertensie en diabetes mellitus mogelijk gevaccineerd worden. Bovendien, omdat de huidige diagnostische tests, met inbegrip van cardiale enzymen en echocardiografie, gevoeliger zijn voor het diagnosticeren van myocardinfarcten, kunnen meer gebeurtenissen worden gedetecteerd dan in het verleden werden waargenomen.

6. Wat is het risico van overlijden ten gevolge van hartproblemen als gevolg van het ontvangen van de pokkenvaccinatie?

Hart-geassocieerd overlijden na pokkenvaccinatie, hoewel uiterst zeldzaam, is gemeld in Europa en Australië en er werd gedacht dat het in verband werd gebracht met myocarditis. Een studie van overlijdenscertificaten van vaccinia-geassocieerde sterfgevallen in de V.S. over een periode van 20 jaar identificeerde echter geen sterfgevallen geassocieerd met cardiale complicaties. Het Amerikaanse Centres for Disease Control and Prevention (CDC) meldt dat het niet duidelijk is of het aantal voorvallen dat zich onlangs in de VS heeft voorgedaan groter is dan zou worden verwacht. Een bepaald aantal cardiale voorvallen en sterfgevallen na vaccinatie zou alleen al door toeval te verwachten zijn, zowel gezien hoe vaak hartproblemen voorkomen als de aantallen mensen die in het burgerprogramma van de VS zijn gevaccineerd.

7. Wat doet de WHO momenteel om veilige pokkenvaccins van goede kwaliteit op mondiaal niveau te garanderen?

De WHO heeft twee raadplegingen van deskundigen bijeengeroepen om de wetenschappelijke basis voor richtsnoeren inzake de productie en kwaliteitscontrole van pokkenvaccins te herzien. Als gevolg daarvan zijn in 2003 herziene WHO-aanbevelingen voor de productie en controle van pokkenvaccins vastgesteld. Deze technische specificaties zijn bedoeld om ervoor te zorgen dat nieuw geproduceerde pokkenvaccins aan alle huidige normen voor veiligheid en werkzaamheid voldoen. Dergelijke technische specificaties bieden echter geen zekerheid tegen ernstige ongewenste voorvallen bij bekende risicogroepen. Bovendien heeft de Global Advisory Committee on Vaccine Safety historische en recente veiligheidsgegevens voor het pokkenvaccin bestudeerd en geconcludeerd dat er een reëel risico bestaat van ernstige ongewenste voorvallen na immunisatie met pokkenvaccin, waaronder veiligheidskwesties die niet eerder zijn onderkend, en dat de invoering van immunisatie aanzienlijke capaciteit en middelen voor veiligheidsbewaking zou vereisen. Het Comité zal de veiligheid van pokkenvaccins blijven bewaken en de WHO adviseren.

1Enkele van de vragen en antwoorden zijn aangepast van oorspronkelijk materiaal dat is opgesteld door het Amerikaanse Centres for Disease Control.

Pagina laatst herzien: 7 januari 2009