Inleiding

Tests waarbij straling wordt gebruikt, zoals röntgenstralen en computertomografie, moeten bij zwangere vrouwen worden vermeden vanwege de duidelijke risico’s die ze voor de baby meebrengen. Echografie is dus de meest gekozen beeldvormende test voor prenatale follow-up. Echografie is een goedkope test, zonder risico voor de foetus, die geen bijwerkingen veroorzaakt en geen contra-indicaties heeft.

In dit artikel zullen wij de rol van obstetrische echografie kort bespreken. We zullen onderwerpen behandelen als nuchal translucency, morfologische echografie, zwangerschapsleeftijd schatting en 3D en 4D echografie.

Wanneer moet obstetrische echografie worden uitgevoerd?

Echografie kan op verschillende momenten tijdens de zwangerschap worden uitgevoerd, maar het is niet nodig bij elk consult. Vele internationale verenigingen voor gynaecologie en verloskunde zijn het erover eens dat, indien de patiënte gezond is, geen klachten of risicofactoren heeft, slechts één of twee echografieën, uitgevoerd tussen de 10e en de 13e week en tussen de 16e en de 20e week van de zwangerschap, echt noodzakelijk zijn tijdens de zwangerschap.

Echter, sinds veel verloskundigen een echo-apparaat in hun praktijk hebben, is het heel gewoon dat het onderzoek deel uitmaakt van veel, zo niet alle prenatale bezoeken. Het is belangrijk duidelijk te zijn dat, wanneer de zwangere vrouw gezond is, er geen studies zijn die wijzen op voordelen voor de gezondheid van moeder en foetus wanneer we zwangere vrouwen die gedurende hun hele zwangerschap serie-echo’s hebben ondergaan, vergelijken met zwangere vrouwen die tussen de 16e en 20e week van de zwangerschap slechts één echografie hebben ondergaan. Daarom is er in een omgeving met beperkte structuur en toegang tot medische middelen niets mis mee om tijdens de zwangerschap slechts één echografie te bestellen.

In plaatsen met meer middelen voert de verloskundige gewoonlijk ten minste 3 of 4 prenatale echo-onderzoeken uit, verdeeld over de 3 trimesters van de zwangerschap:

1- Bij de eerste of tweede prenatale raadpleging met het oog op de bevestiging van het bestaan van een embryo in de zwangerschapszak en van een intra-uteriene zwangerschap, de visualisatie van de foetale hartslag, de vroegtijdige identificatie van een tweelingzwangerschap, de schatting van de zwangerschapsduur en de beoordeling van eventuele anatomische veranderingen van het gynaecologisch systeem bij de vrouw, zoals cysten in de eierstokken, myomen, misvormingen van de baarmoeder, enz.

2- In het tweede trimester van de zwangerschap moet de echografie bij voorkeur worden verricht tussen de 18e en de 24e week van de zwangerschap om de vorming van de anatomie van de foetus te beoordelen. Dit onderzoek wordt een morfologische echografie (of morfologische echografie) genoemd en is de belangrijkste echografie in de zwangerschap omdat hiermee foetale misvormingen kunnen worden opgespoord.

Later in het vroege 2e trimester, rond de 12e week van de zwangerschap, is het ook heel gebruikelijk een echografie te verrichten om de nuchal translucency te meten, een onderzoek waarbij de hoeveelheid vocht in de nuchal regio van de foetus wordt beoordeeld. Een verhoogde nuchal translucency suggereert de mogelijkheid van een chromosomale afwijking, zoals het syndroom van Down.

3- In het derde trimester wordt echografie gebruikt om de groeisnelheid van de foetus, de plaats van de placenta in de baarmoeder, de hoeveelheid vruchtwater, de vitaliteit van de foetus, zijn positie in de baarmoeder en de positie van de navelstreng in de gaten te houden.

Eerste echo van de baby

Obstetrische echo’s die in de eerste 12 weken van de zwangerschap worden gemaakt, worden meestal transvaginaal gedaan. Vanaf de 12e week is het abdominale traject meer aangewezen.

De eerste zwangerschapsecho kan worden uitgevoerd vanaf de 5e week van de zwangerschap, wanneer het mogelijk is de zwangerschapszak, de eerste identificeerbare structuur van een zwangerschap, zichtbaar te maken. De zwangerschapszak is meestal zichtbaar vanaf de 4e of 5e week van de zwangerschap. Vóór de 4e week heeft het geen zin een echografie te maken, omdat daarmee geen tekenen van zwangerschap kunnen worden vastgesteld.

Enkele dagen na het begin van de 5e week van de zwangerschap is het mogelijk in de zwangerschapszak het dooierzakje te identificeren, een structuur die het embryo van voedingsstoffen voorziet. De aanwezigheid van de zwangerschapszak en het dooierzakje in de baarmoeder bevestigt het bestaan van een intra-uteriene zwangerschap, waardoor de mogelijkheid van een buitenbaarmoederlijke zwangerschap wordt uitgesloten, hoewel het embryo nog niet kan worden gezien.

Het embryo zelf is over het algemeen zichtbaar vanaf de zesde week en de hartslag kan worden vastgesteld tussen de zesde en de zevende week.

In het algemeen stellen wij voor de eerste echografie te verrichten in de 7e week van de zwangerschap, wanneer de verloskundige reeds over alle bovengenoemde gegevens beschikt.

Gestationele leeftijdsschatting door middel van echografie

In het eerste trimester van de zwangerschap vertoont het menselijke embryo een min of meer stabiel en voorspelbaar groei- en ontwikkelingstempo, zodat het mogelijk is de zwangerschapsduur te schatten aan de hand van zijn echografische kenmerken. Vanaf het tweede trimester beginnen baby’s te groeien in een verschillend tempo, afhankelijk van hun genetische kenmerken en de omstandigheden tijdens de zwangerschap, waardoor het moeilijker wordt de zwangerschapsleeftijd te schatten met een echografie.

De schatting van de zwangerschapsduur en de waarschijnlijke datum van de bevalling (EDD) worden nauwkeuriger geschat door middel van obstetrische echografie in het eerste trimester dan door middel van de datum van de laatste menstruatie (LMP), voornamelijk bij vrouwen die een onregelmatige menstruatiecyclus hebben of die zich de dag van het begin van de laatste menstruatie niet met zekerheid herinneren. Als de met LMP berekende LMP verschilt van de met echografie berekende LMP, moet deze laatste door de verloskundige worden gebruikt om de zwangerschapsduur nauwkeuriger te bepalen.

De grootte van de zwangerschapszak en, hoofdzakelijk, een meting die kop-billengte (HLB) wordt genoemd, zijn de meest gebruikte maten voor het schatten van de zwangerschapsduur. Gegevens zoals de aanwezigheid van een hartslag, dooierblaasje en een zichtbaar embryo in de baarmoeder, helpen ook bij het schatten van de zwangerschapsduur in zeer vroege zwangerschappen.

Vanaf de 12e week van de zwangerschap zijn er andere metingen waarmee de zwangerschapsduur kan worden geschat, zoals de bipariëtale diameter (BPD), de hoofdomtrek (HC) en de dijbeenlengte (FL).

Nuchale doorschijnendheid

Nuchale doorschijnendheid (NT), door sommigen morfologische echografie van het eerste trimester genoemd, is een test die tussen de 11e en 13e week van de zwangerschap wordt uitgevoerd om de hoeveelheid vocht in de nek van de foetus vast te stellen. Studies tonen aan dat foetussen met chromosomale afwijkingen, misvormingen van de foetus en genetische syndromen de neiging hebben meer vocht in dit gebied te hebben, waardoor de nek breder lijkt.

Aangezien vloeistoffen minder echo maken dan vaste structuren op echografie, lijken ze meer verduisterd, d.w.z. met grotere doorschijnendheid of verhoogde nuchale doorschijnendheid. Nuchal translucency onderzoek is alleen van waarde wanneer het wordt uitgevoerd bij foetussen met een kop-bil lengte tussen 45 en 84 mm en minder dan 14 weken zwangerschap

Nuchal translucency waarden van minder dan 2,5 mm zijn normaal. Deze waarden moeten echter worden beoordeeld naar gelang van de leeftijd van de zwangere vrouw. Een nuchal translucency van meer dan 2,5 mm bij een 22-jarige zwangere vrouw is minder zorgwekkend dan dezelfde waarde bij een 40-jarige zwangere vrouw. Hoe hoger de waarde van de nuchal translucency, hoe groter de kans dat de foetus een genetische aandoening heeft.

Verhoogde nuchal translucency kan een indicator zijn van verschillende genetische ziekten of misvormingen, waarvan het syndroom van Down de belangrijkste is. Ongeveer 75% van de baby’s met het syndroom van Down heeft een verhoogde nuchal translucency.

Het moet worden benadrukt dat nuchal translucency slechts een screeningstest is, en niet als definitieve diagnose dient. Het percentage vals-positieven is relatief hoog, ongeveer 5%. Ook een normale NT, minder dan 2,5 mm, sluit de mogelijkheid van een chromosoomaandoening niet uit, aangezien ongeveer 20 tot 25% van de foetussen met Down een normale NT heeft.

Wanneer een verhoogde nuchal translucency wordt gevonden, moeten andere ultrasonografische evaluaties worden uitgevoerd om meer gegevens te verkrijgen. In het algemeen zijn de afwezigheid van neusbeen en de veranderde bloedstroom in de ductus venosus (verbinding tussen de navelstrengader en de vena cava inferior van de foetus) veranderingen die de mogelijkheid van genetische problemen versterken.

Wanneer nuchal translucency, nasal bone of venous duct tracking is veranderd, is onderzoek met maternaal bloedonderzoek (beta hCG en Plasma Protein A (PAPP-A)) noodzakelijk.

Met NT-gegevens en bloedtestresultaten kan de verloskundige het risico op chromosomale aandoeningen bij de foetus berekenen. Als de waarde veel hoger is dan verwacht voor de leeftijd, is een vruchtwaterpunctie (afname van vruchtwater) meestal geïndiceerd voor een definitieve diagnose.

Geslacht van de baby bij echografie

Het geslacht van de baby kan vanaf de 11e week van de zwangerschap worden vastgesteld bij een echografie. In dit stadium is het nauwkeurigheidspercentage echter slechts 70%. Het geslacht van de foetus kan met grotere zekerheid worden vastgesteld vanaf de 13e week van de zwangerschap (lees: HOE TE WETEN OF HET BABY EEN BABY OF EEN MEISJE IS).

Morfologische echografie

Morfologische echografie van de foetus is het belangrijkste echografisch onderzoek in de zwangerschap. Het moet abdominaal worden uitgevoerd tussen de 18e en 24e week van de zwangerschap. In dit stadium is de foetus volledig gevormd en kunnen misvormingen relatief gemakkelijk worden vastgesteld.

Morfologische echografie is de langzaamste en meest gedetailleerde echografie bij zwangerschap en kan meer dan een half uur duren, omdat de arts verschillende structuren afzonderlijk moet beoordelen. In veel gevallen is het niet uw verloskundige die dit onderzoek uitvoert, maar een radioloog of een andere verloskundige die gespecialiseerd is in morfologische echografie van de foetus.

Morfologische echografie kan het geslacht van de baby bevestigen, het hart en de kamers van de baby controleren, de vorming van de hersenen, de spijsverteringsorganen, de ledematen, het gezicht en andere systemen van de foetus beoordelen. Met behulp van Doppler wordt de bloedstroom in de placenta en de baarmoeder gecontroleerd. Ook kan de plaats van de placenta worden bepaald om te zien of deze mogelijk de uitgang van de baarmoeder blokkeert, een aandoening die placenta previa wordt genoemd.

Morfologische echografie wordt ook gebruikt om het hoofdje, het dijbeen en de buikomtrek van de baby te meten om te zien of de groei voldoende is.

3D-echografie

3D-echografie heeft de afgelopen jaren aan populariteit gewonnen vanwege de scherpere en mooiere beelden. Voor de ouders is de 3D-echografie veel interessanter, omdat zij het uiterlijk van de foetus in meer detail laat zien. Voor de arts is er in de meeste gevallen echter geen indicatie voor 3D-echografie omdat 3D-echografie weinig informatie toevoegt ten opzichte van gewone 2D-echografie.

In sommige gevallen van vermoedelijke afwijkingen aan het gezicht of neurale buisdefecten die met gewone echografie zijn gezien, lijkt 3D-echografie de afwijkingen iets duidelijker aan te tonen. Behalve in dit soort situaties zijn er maar weinig gevallen waarin 3D echografie werkelijk nuttig is.

4D echografie is slechts een real-time 3-D echografie, die de bewegingen van de foetus en zijn inwendige structuren, zoals het hart, kan tonen. Het kan worden opgenomen als video, wat het nog aantrekkelijker maakt voor ouders.

References

• Ultrasound examination in obstetrics and gynecology – UpToDate.
• Basic principles and safety of diagnostic ultrasound in obstetrics and gynecology – UpToDate.
• Obstetrische echografie – Radiological Society of North America.
• Het routine verloskundig echografisch onderzoek – Obstetrics and gynecology clinics of North America.
• Basic Obstetric Ultrasound – Medscape.

.