De traditionele geneeskunde en haar praktijken werden in Zuid-Afrika door de Britten en later door de apartheidsregering verboden onder het voorwendsel van hekserij. Dit leidde tot geheimhouding in de praktijk en een gebrek aan infrastructurele planning om deze te ondersteunen.

Als gevolg hiervan zijn traditionele gezondheidszorgpraktijken grotendeels informeel en ongereguleerd. Dit doet vragen rijzen over de toegankelijkheid en de veiligheid van de patiënten, alsook over de verantwoordingsplicht van de genezers. Traditionele gezondheidspraktijken maken gebruik van symbolische rituelen en natuurlijke producten, waaronder plaatselijke planten. Zij volgen ook bepaalde culturele regels inzake privacy. En ze vereisen specifieke ruimtelijke kwaliteiten in termen van schaal, volgorde, licht en materialen.

In 2007 vaardigde de Zuid-Afrikaanse regering de Traditional Health Practitioners Act uit om de beoefening van traditionele geneeskunde officieel te erkennen. Maar er is weinig gedaan om formele ruimten voor traditionele geneeswijzen te ontwikkelen – vooral in een stedelijke context. De meeste genezers praktiseren nog steeds in hun huizen, waar er weinig privacy is voor de patiënten en hun families worden blootgesteld aan zieke mensen. Anderen gebruiken meer besloten achterkamertjes. Maar deze ruimten zijn niet ontworpen voor de beoefening van traditionele geneeskunde.

De ruimten waar traditionele geneeskunde wordt beoefend zijn belangrijk omdat zij helpen bij het genezingsproces. Deze ruimten spelen een onmisbare rol in het helpen van patiënten om beter te worden. Anders dan de biogeneeskunde is de Afrikaanse traditionele geneeskunde holistisch: naast de symptomen van de patiënt wordt ook de persoon in zijn geheel en zijn sociale relaties in beschouwing genomen. Tijdens het consult krijgen landschappen, gebouwen en hun elementen, zoals materialen en planten, een symbolische betekenis voor de patiënt, door het gebruik ervan door de genezer. De omgeving, de kruidencomponent en de dialoog met de genezer zorgen voor een lichamelijk comfort en een gevoel van culturele verbondenheid voor de patiënt en al deze componenten samen zijn verantwoordelijk voor de genezing.

Om deze reden is er een grote behoefte aan architectonisch ontwerp inzicht in de beste kwaliteiten voor ruimten die deze culturele rituelen van genezing kunnen huisvesten. Er zijn richtlijnen nodig voor het geschikte ontwerp en de bouw van landschappen en gebouwen voor traditionele gezondheidsbeoefenaars in Zuid-Afrika – op dezelfde manier als het land richtlijnen heeft voor klinieken en ziekenhuizen.

Geschikte faciliteiten, ondersteund door goed onderzochte culturele principes voor inrichting en ontwerp, zullen een lange weg gaan om het imago en de perceptie van de beoefening van de traditionele geneeskunde te verbeteren. Door de perspectieven van architectonisch ontwerp en het cultureel gebruik van medicinale planten samen te brengen, werken wij aan een onderzoek dat tot doel heeft richtlijnen te ontwikkelen voor het ontwerp en de bouw van landschappen en ruimten voor traditionele gezondheidswerkers in Zuid-Afrika

Traditionele genezing in Zuid-Afrika

Tachtig procent van de Zuid-Afrikanen consulteert traditionele genezers en er zijn meer dan 200.000 traditionele genezers. De meesten van hen zijn gevestigd op het platteland. Veel Zuidafrikanen gebruiken nog steeds de traditionele geneeskunde voor hun primaire gezondheidszorgbehoeften. De reden hiervoor is dat traditionele gezondheidszorgbeoefenaars vaak toegankelijker en betaalbaarder zijn. Zij zijn vertrouwd met de gemeenschap en hun culturele praktijken en overtuigingen.

De meeste dorpen op het platteland van Zuid-Afrika hebben nog steeds traditionele genezers in huis. Sommige van deze dorpen hebben zelfs grote traditionele markten die blijven functioneren, zoals de Mona Market in Nongoma, KwaZulu-Natal.

Maar de traditionele gezondheidspraktijk is niet alleen voorbehouden aan het platteland.

Het wordt op grote schaal beoefend in grote steden zoals Durban en Johannesburg. Vanwege de vraag hebben sommige gemeenten infrastructuur geschonken zodat de genezers hun traditionele geneeswijzen kunnen uitoefenen en verkopen. Voorbeelden van door de staat gefinancierde infrastructuur zijn de Mai-Mai en Faraday markten in Johannesburg en Warwick Junction in Ethekwini, Durban. In de hoofdstad van het land, Pretoria, handelen en consulteren genezers vrijelijk op informele markten en in enkele kleine particuliere bedrijven, zoals in Marabastad, nabij het stadscentrum.

Deze markten zijn goed gevestigd en trekken een aanzienlijke handel aan.

Ze zijn echter niet ideaal, aangezien zij oorspronkelijk voor andere doeleinden waren ontworpen, zoals paardenstallen in het geval van de Mai-Mai-markt. Ze missen de basisvoorzieningen die nodig zijn voor handel en hygiëne, zoals water, goede verlichting en wasgelegenheden. Bovendien weerspiegelen de ruimten niet de Afrikaanse culturele identiteit door hun ontwerp en materiële kwaliteiten. Deze kwaliteiten, waaronder elementen als hiërarchie, schaal, orde, gebruik van licht, kleur en artefacten, zijn essentiële ontwerpoverwegingen voor de genezingservaring in traditionele gezondheidspraktijken.

De stedelijke openbare ruimten in Zuid-Afrika waren, en zijn dat vaak nog steeds, ofwel Eurocentrisch van ontwerp, ofwel ontworpen in een modernistische internationale stijl. Deze ruimten waren niet ontworpen voor Afrikaanse levensstijlen en behoeften. Dit kan worden toegeschreven aan de erfenis van apartheidsidealen en ruimtelijke ordening: mensen gescheiden houden op basis van ras en etniciteit en de permanente aanwezigheid van zwarte mensen in steden ontmoedigen.

Oproep tot inzet van de overheid

Door een sterke inzet voor financiering en onderzoek hebben de regeringen van China, India en Japan hun respectieve traditionele gezondheidszorgsystemen ontwikkeld en geïnstitutionaliseerd. In deze landen zijn de beoefening van en handel in traditionele geneeskunde en de inrichting van de gebouwen en ruimten grotendeels gereguleerd.

Dit staat in schril contrast met Zuid-Afrika en Afrika ten zuiden van de Sahara in het algemeen, waar een gebrek is aan financiering van en onderzoek naar traditionele geneeskunde. Sinds de goedkeuring van de Traditional Health Practitioners Act in 2007 heeft de Zuid-Afrikaanse regering geen middelen geïnvesteerd in financiering en onderzoek om richtlijnen te ontwikkelen voor de ruimtes van traditionele genezers.

Men moet niet vergeten dat de biogeneeskunde vroeger de traditionele geneeskunde was. Maar ze ontwikkelde zich door voortdurend onderzoek en financiering. De ontwerp-richtlijnen van biomedische faciliteiten, met inbegrip van klinieken en ziekenhuizen, zijn in Zuid-Afrika goed ondersteund. Maar de traditionele gezondheidswerkers zijn slecht gereguleerd en dus ondermijnd door de biomedische beoefenaars.

Goed ontworpen faciliteiten zouden een comfortabele toegang tot traditionele geneeskunde kunnen bieden aan alle leden van de samenleving. Genezers die voorheen werden gemarginaliseerd verdienen het om hun beroep uit te oefenen in faciliteiten die hun wereldbeeld en identiteit belichamen. Om zich het rechtmatige eigendom van het proces toe te eigenen, is het belangrijk dat zij worden gehoord en betrokken bij de ontwikkeling van ontwerprichtlijnen.

John Molebatsi, PhD kandidaat, Universiteit van Pretoria; Christina Breed, Senior Lecturer, Universiteit van Pretoria, en Gary Ivan Stafford, Lecturer/onderzoeker, Universiteit van Pretoria

Dit artikel is heruitgegeven uit The Conversation onder een Creative Commons licentie. Lees het oorspronkelijke artikel.