Hoewel weinig bezoekers van het museum dit zullen weten, is de schedelcollectie van Samuel George Morton in het Museum of Archaeology and Anthropology van de Universiteit van Pennsylvania een van de beroemdste collecties mensenschedels ter wereld. De aanwezigheid ervan in Philadelphia is het resultaat van de verzamelactiviteiten van Samuel George Morton (1799-1851), een Philadelphiaan die actief deelnam aan de levendige medische en wetenschappelijke gemeenschap die zich in het begin van de 19e eeuw over de Atlantische Oceaan uitstrekte.

Op 17-jarige leeftijd begon Morton met het bijwonen van colleges aan de Medische School van de Universiteit van Pennsylvania. In 1820 behaalde hij zijn artsendiploma en werd hij lid van de Academie voor Natuurwetenschappen van Philadelphia, een organisatie waarmee hij de rest van zijn leven nauw verbonden zou blijven. Na zijn thuiskomst van een reis naar Europa, begon Morton in 1824 zijn medische praktijk in Philadelphia. Hij was een verfijnde en gewaardeerde jonge arts, die al snel een prominente plaats verwierf in de plaatselijke medische gemeenschap en professor in de anatomie werd aan het Pennsylvania Medical College in Philadelphia.

Mortons speciale belangstelling voor crania ontstond wellicht in 1830 tijdens de voorbereiding van een lezing over anatomie getiteld “De verschillende vormen van de schedel zoals die te zien is bij de vijf mensenrassen”. Hij was van plan een lezing te houden geïllustreerd met voorbeelden van de schedels van de vijf rassengroepen die recentelijk waren ontwikkeld door de Duitse anatoom Johann Friedrich Blumenbach (1752-1840), maar hij realiseerde zich al snel dat hij niet voldoende voorbeelden had om elke groep te illustreren. Deze ervaring diende als katalysator voor zijn levenslange verlangen om crania van over de hele wereld te verzamelen om voorbeelden te geven van zoveel mogelijk geografische gebieden en verschillende culturele groepen.

Uit zijn brieven blijkt dat hij in 1832 een van zijn eerste verzoeken stuurde aan een wetenschappelijke collega om crania van verschillende rassen te verkrijgen voor zijn verzameling. Slechts een jaar later merkte Morton in een briefwisseling op dat zijn schedelverzameling de 100 specimens naderde en “volkeren van vele tongen” omvatte. Dankzij zijn geniale persoonlijkheid en zijn status als lid van de Academy of Natural Sciences, was Morton in staat om te corresponderen met vooraanstaande wetenschappers over de hele wereld – een belangrijke factor in de ontwikkeling van zijn verzameling en wetenschappelijke bijdragen.

Amassing the Collection

Morton’s correspondentie – nu ondergebracht in de American Philosophical Society als de Morton Papers – geeft aan dat zijn wereldwijde connecties maar liefst 138 contacten omvatte, van wetenschappelijke collega’s tot kooplieden, militaire figuren en missionarissen. Zoals William Stanton opmerkte: “Zijn brede wetenschappelijke correspondentie, vooral met legerchirurgen gestationeerd in afgelegen buitenposten aan de grens, bracht hem crania uit elke staat, gebied en natie ….”. Zijn medewerkers waren er trots op deel uit te maken van een belangrijke wetenschappelijke onderneming, die in de loop der jaren steeds meer aan bekendheid won. Morton’s collectie werd al snel de grootste in zijn soort ter wereld en kreeg in wetenschappelijke kringen de bijnaam “de Amerikaanse Golgotha”. De onderneming was zelfs zo belangrijk dat legerchirurgen die in afgelegen gebieden van de wereld gestationeerd waren, grote risico’s namen om crania voor Morton te verkrijgen, en ze waren er niet vies van om daarvoor graven te beroven! Morton verkreeg crania van elk door mensen bewoond continent. Aan de hand van informatie uit Mortons correspondentie heeft Jason Lewis (een voormalig student aan het departement Antropologie van Penn) vele uren besteed aan het identificeren van de lengte- en breedtegraad van elk specimen om deze kaart te maken.

Mortons succes bij het verzamelen van crania is vooral opmerkelijk in het licht van zijn zwakke gezondheid en zijn beperkte reizen binnen Europa en West-Indië. Zijn persoonlijkheid bezorgde hem echter trouwe vrienden, wat een belangrijk aspect van zijn verzameling was, aangezien de integriteit van zijn verzameling uiteindelijk berustte op hun verslagen over de context waaruit elke cranium afkomstig was. Zoals Stanton opmerkt, moest Morton “vertrouwen op correspondenten voor de omstandigheden van de ontdekking van een bepaalde schedel, zijn ligging in de aarde, de geologische vorm van de vindplaats, en hun mening over de stam waartoe hij behoorde.”

Elke zending cranio’s had zijn eigen unieke verhaal, vaak verbonden met dramatische historische gebeurtenissen. In haar essay, “The Curious Cabinet of Dr. Morton,” wijst Ann Fabian erop hoe krachten zoals oorlog en ziekte Morton’s medewerkers hielpen crania’s te verkrijgen. Bijvoorbeeld, een man toegewezen aan het U.S. leger in Florida verzamelde de doden van de Seminole oorlog en stuurde Morton twee “mooie” Seminole schedels die onbegraven waren na de slag bij Lake Okee-Chobee, terwijl een andere contact gelukkig Morton de hoofden stuurde van vier van de 630 Mexicaanse soldaten die gedood waren in 1836 tijdens de slag van San Jacinto tussen troepen van de Mexicaanse Generaal Santa Anna en de Texaan Sam Houston.

Morton’s Science

Zoals de meeste van zijn wetenschappelijke tijdgenoten, was Morton een geleerde met uiteenlopende interesses. In zijn relatief korte leven publiceerde hij artikelen op het gebied van anatomie, geneeskunde, gewervelde paleontologie, geologie en craniologie. Zijn eerste wetenschappelijke publicatie in 1834 bijvoorbeeld, Synopsis of the Organic Remains of the Cretaceous Group of the United States, beschreef de fossielen die dertig jaar eerder door Lewis en Clark waren verzameld. Deze studie was de eerste in zijn soort in de Verenigde Staten en verstevigde Mortons aanzien in de wetenschappelijke gemeenschap van Philadelphia.

In 1839 publiceerde Morton zijn eerste craniometrie boek, Crania Americana; or, A Comparative View of the Skulls of Various Aboriginal Nations of North and South America: to which is Prefixed an Essay on the Varieties of the Human Species, dat 71 prachtige litho illustraties bevatte, gemaakt door John Collins uit Philadelphia. Beginnend met een inleidend essay over de verschillende rassen van de mens, besprak Morton vervolgens de schedel en de gewoonten van de Indiaanse volken. Zijn boek besluit met een essay van de beroemde frenoloog George Combe, wat duidelijk aangeeft (zoals Paul A. Erickson heeft opgemerkt) dat Morton in zijn denken sterk werd beïnvloed door de 19e eeuwse praktijk van de frenologie (het nu verlaten studiegebied dat de vorm van de schedel gebruikte om persoonlijkheidskenmerken te bepalen) en de theorieën van het hereditarianisme (een school van denken die zag dat erfelijkheid een belangrijke rol speelde bij het bepalen van eigenschappen zoals intelligentie en persoonlijkheid) en polygenisme (een school van denken die menselijke rassen als afzonderlijk en ongelijk geschapen zag).

De tweede van Morton’s belangrijkste craniometrie publicaties, Crania Aegyptiaca, or, Observations on Egyptian Ethnography, Derived from Anatomy, History, and the Monuments, werd gepubliceerd in 1844. In deze studie breidde Morton zijn analyse van menselijke rassen uit tot het oude Egypte en beweerde dat de duidelijke raciale verschillen die in moderne “Kaukasische” en “Negroïde” crania te zien zijn, in het verleden even discreet waren. Zo verdedigde hij de stelling dat de heersende elite van het oude Egypte “Kaukasisch” was geweest, terwijl de ondergeschikte klasse “Negroïde” was geweest. Zoals Audrey Smedley heeft opgemerkt, vond deze bewering duidelijk weerklank bij tijdgenoten van Morton, die de praktijk van de Amerikaanse slavernij verdedigden. Mortons overtuiging dat slavernij van zwarten door blanken wortels had in de oudheid, voedde het argument voor een natuurlijke orde van raciale hiërarchie. Na Mortons dood in 1851 publiceerde het Charleston Medical Journal een memoires waarin stond: “We kunnen alleen maar zeggen dat wij van het Zuiden hem als onze weldoener moeten beschouwen, omdat hij ons geholpen heeft om de neger zijn ware positie als inferieur ras te geven.”

Hoewel beïnvloed door de frenologie, omarmde Morton deze niet van ganser harte, maar vertrouwde hij in plaats daarvan op de wetenschappelijke metingen van de craniometrie. Bijvoorbeeld, zijn Crania Americana en Crania Aegyptiaca gebruikten wetenschappelijke metingen om directe ondersteuning te bieden voor polygenie, terwijl veel van zijn mede-aanhangers van polygenisme gebruik maakten van deducties uit de filosofie, politiek en religie. In tegenstelling tot hen, geloofde Morton dat alleen de wetenschappelijke methode en objectiviteit gebruikt konden worden om menselijke raciale variaties te begrijpen. Maar ondanks de populariteit van zijn werk in zijn tijd, bleef het niet onaangetast door hedendaagse geleerden zoals Fredrick Douglass.

Morton’s Collectie

Mortons wetenschappelijke carrière eindigde in 1851 met zijn dood op de relatief jonge leeftijd van 52 jaar. Tegen die tijd had hij een collectie van 867 zorgvuldig geprepareerde en gelabelde menselijke schedels verzameld, evenals een aantal schedels van niet-menselijke gewervelde dieren. Voor zijn dood brachten een aantal van zijn vrienden geld bijeen om zijn verzameling voor $4.000 te kopen en schonken deze vervolgens aan de Academy of Natural Sciences in Philadelphia.

James Aitken Meigs, een vriend en medelid van de Academy, ging na Mortons dood door met het verzamelen van schedels voor de collectie. In 1872 telde de collectie 1.225 menselijke crania en Meigs publiceerde verschillende edities van Dr Morton’s Catalogue of Skulls, alsmede een memoires van Morton.

De Morton Collectie was jarenlang te bezichtigen in de Academy of Natural Sciences en gratis toegankelijk voor bezoekers op dinsdag en zaterdag. De faam van de Morton Collectie ging door in de 19e eeuw en in 1892 stuurde de Academie 44 van de Indiaanse crania naar Spanje ter gelegenheid van de 400e verjaardag van de ontdekking van de Nieuwe Wereld door Columbus.

In het midden van de jaren zestig leende de Academie voor Natuurwetenschappen de gehele collectie uit aan het University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology, dat ze later omzette in een schenking aan ons Museum, waar ze nu nog steeds is ondergebracht. Zoals Ann Fabian het beschrijft: “Daar zitten ze, een overblijfsel en residu van voorbije wetenschap, tussen een wanordelijke verzameling van grijnzende menselijke schedels. De schedels van Morton vallen op. De cranioloog heeft ze allemaal hoogglanzend gelakt, ze getatoeëerd met een Romeins cijfer, en aan elk een klein verklarend etiket bevestigd.”

Morton’s plaats in de geschiedenis van de wetenschap

De historici van de antropologie zijn het er algemeen over eens dat Samuel G. Morton een pionier was in de Amerikaanse antropologie en de grondlegger in dit land van de subdiscipline van de fysische antropologie. In zijn recente bespreking van de ontwikkeling van de fysische antropologie stelt C. Loring Brace dat Morton’s aandacht voor de etnografische context en zijn gebruik van meer dan 12 schedelmetingen om geografisch afgebakende groepen te vergelijken, Morton tot een baanbrekende vroege wetenschapper van de antropologie maakte. Ongeacht de controverse in verband met zijn bevindingen over raciale verschillen, schrijft Brace Morton toe aan de ontwikkeling van methoden voor schedelmetingen die vandaag nog steeds worden gebruikt.

De wetenschappelijke discussie gaat echter nog steeds over de mate waarin Mortons persoonlijke racistische overtuigingen een invloed hadden op de manier waarop hij bewust en onbewust met zijn craniometrische gegevens omging. Enig inzicht in Morton’s persoonlijke opvattingen over slavernij kan worden verkregen uit het dagboek dat hij bijhield tijdens zijn reizen in West-Indië in de jaren 1830. Op sommige dagen weerspiegelen zijn observaties een diep racisme, terwijl hij op andere dagen zijn afschuw uit over de omstandigheden van de slavernij in het Caribisch gebied. Maar had zijn persoonlijke overtuiging invloed op zijn wetenschap?

In 1981 kwam dit debat in de belangstelling toen Stephen J. Gould The Mismeasure of Man publiceerde. Dit boek onderzocht de motieven die ten grondslag lagen aan de invloedrijke bevindingen van Morton (die voor anderen zoals Josiah Nott voer vormden om te pleiten voor de superioriteit van blanken). Gould gebruikte Morton als illustratie van de invloed die de persoonlijke overtuigingen van een wetenschapper kunnen hebben op zijn selectie van monsters, metingen, en analyse van gegevens. Door te beweren dat Morton een racist was die geloofde dat blanken superieur waren aan zwarten, beschuldigde Gould Morton van het bewust manipuleren van zijn monsters en berekeningen om aan te tonen dat blanken de grootste schedelinhoud hadden van alle raciale groepen.

Maar was dit waar? In 1988 nam John S. Michaels, een Penn student, opnieuw een monster van Morton’s schedelmaten en ontdekte – in tegenstelling tot Gould’s beweringen – dat Morton’s metingen van schedelmaten feitelijk nauwkeurig waren binnen de praktijken van zijn tijd. Er was geen bewijs dat Morton’s persoonlijke overtuigingen hem ertoe hadden gebracht zijn gegevens racistisch te beïnvloeden. Hij bestudeerde de crania die hij ter beschikking had objectief en wetenschappelijk en rapporteerde zijn bevindingen als zodanig. In tegenstelling hiermee, zoals C. Loring Brace heeft opgemerkt, lijkt het erop dat Stephen J. Gould’s afschildering van Morton als een subjectief beïnvloede wetenschapper is in feite een duidelijker voorbeeld van een wetenschapper die zijn gegevens selectief kiest om een bewering te ondersteunen. Omdat hij nooit de moeite heeft genomen om Morton’s metingen te controleren, laat Gould zijn eigen perceptie – dat Morton een racist was en daarom een verdachte wetenschapper – zijn eigen analyse van Morton’s wetenschap beïnvloeden!

The Morton Collection Now and into the Future

Hoewel niemand kan twijfelen aan Morton’s bijdrage aan de studie van crania in de fysische antropologie of aan zijn invloedrijke rol in de controversiële debatten over de verschillen tussen rassen (die zelfs vandaag nog omgeven zijn met lagen en lagen van interpretatie), werd zijn werk steeds minder actueel en meer en meer obscuur (behalve voor historici die geïnteresseerd zijn in de ontwikkeling van wetenschappelijk racisme in de Verenigde Staten) naarmate de 19de eeuw vervaagde in de 20ste eeuw.

Maar met de overdracht van zijn collectie aan het Penn Museum in het midden van de jaren 1960, zijn geheel nieuwe vergezichten van onderzoek in beeld gekomen, gebaseerd op de unieke samenstelling van de collectie-een enorme vergelijkende set van crania die de menselijke biologische variatie in de schedel illustreert van het begin tot het midden van de 19e eeuw. Tientallen onderzoekers hebben toestemming gevraagd om de collectie te bezoeken en de CT-scangegevens te gebruiken die wij van de schedels hebben afgeleid. Om de reeks van nieuw onderzoek te illustreren en om een glimp op te vangen van hoe de Morton collectie de nieuwe biologische antropologie van de toekomst zal helpen definiëren, hebben we een voorbeeld van dit opwindende nieuwe werk gegeven in de drie zijbalken van dit artikel.

• “A Historical Osteobiography of the African Crania in the Morton Collection”
• “Orsa: The Open Research Scan Archive”
• “The Morton Collection and NAGPRA”