The Most Controversial Artworks Of The 20th Century
De 20e eeuw presenteerde een radicale verandering ten opzichte van de klassieke invloeden van de 19e eeuwse Renaissance, niet alleen artistiek maar ook politiek en sociaal.
De Eerste en Tweede Wereldoorlog markeerden een deprimerend klimaat, de Europese Crisis en de Grote Ineenstorting schokten de samenleving in haar kern. De industriële revolutie volgde met een opkomst van nieuwe ideeën, theorieën, symbolen en technieken. Zij gaf vorm aan vele artistieke stromingen die wij vandaag kennen – expressionisme en abstract expressionisme, kubisme, fauvisme, dadaïsme, surrealisme en popart, onder anderen. Laten we eens kijken naar de kunstwerken die de 20e eeuw hebben bepaald.
Scott Tyler, Dread, 1989
In 1989 was Scott Tyler nog maar een middelbare scholier aan het Art Institute of Chicago. Daar presenteerde hij zijn eerste kunstwerk met de titel What is the appropriate way to display the American flag? De Amerikaanse vlag lag plat op de vloer. Het was op een strategische manier geplaatst zodat patroons die de hangende handleiding wilden lezen, op de vlag zouden moeten stappen.
Verschillende bezoekers werden gearresteerd wegens verontwaardiging en, natuurlijk, de kunstenaar zelf. Hij overtrad het Flag Desecration Amendment. Zelfs president Bush bekritiseerde het kunstwerk als schandelijk, evenals vele anderen. Maar er waren meningen van allerlei aard. Scott Tyler wilde met dit werk de zwakte aantonen van een belangrijk mensenrecht: De vrijheid van meningsuiting.
Andy Warhol, Campbell’s Soup Cans, 1962
Wie herinnert zich niet deze beroemde blikken Campbell’s soep? Andy Warhol, misschien wel een van de meest prominente kunstenaars en extravagante figuren van de 20e eeuw. Hij was een dwangmatige shopper en een hamsteraar. De verslaving zou het begin kunnen zijn geweest van Pop Art, een kleurrijke en provocerende kunststroming die opkwam in het midden tot het einde van de jaren 1950.
Wie dacht dat een simpel blikje soep een kunstwerk kon zijn? Alleen Andy Warhol kon zo’n gedurfde prestatie leveren. Hijzelf at deze soep 20 jaar lang dagelijks en verwerkte ze vervolgens in de kunstgeschiedenis. Was het zo simpel als dat? In feite werden de critici gek. Hoe kon een kunstenaar een geïnstitutionaliseerd gebied als kunst reduceren tot een simpel bezoek aan de supermarkt? Maar de Pop Art ging verder dan deze gewone voorwerpen en omvatte de thema’s van de massacultuur, die in overeenstemming waren met de realiteit van de consumptiemaatschappij.
Robert Rauschenberg, Erased De Kooning, 1953
Ja, dit is een kunstwerk, en het is gemaakt door de Amerikaanse kunstenaar Robert Rauschenberg. Het was het jaar 1953 en de Nederlandse Amerikaanse kunstenaar De Kooning was een legende. Hij was een van de grootste schilders van de abstract expressionistische beweging van die tijd, zijn naam wekte zowel vertrouwen als angst op. Op een dag vroeg Robert Rauschenberg De Kooning om een van zijn schilderijen De Kooning was eerst niet erg enthousiast, maar toen stemde hij toe en gaf hem een van zijn belangrijkste kunstwerken.
Na een paar maanden, gumde Robert Rauschenberg het schilderij uit en noemde het zijn eigen, Erased De Kooning. Ja, het was blanco. Maar, was het kunst? Zoals Picasso beroemde uitspraak, “Elke daad van creatie is eerst een daad van vernietiging. ” De critici waren duidelijk in de war. Rauschenberg’s bedoeling was om het abstract expressionisme aan te vallen en artistieke waarde te geven aan de vernietiging van een van zijn kunstwerken. Het kunstwerk is nu ondergebracht in het Museum of Modern Art in San Francisco.
Pablo Picasso, Les Demoiselles d’Avignon, 1907
Stelt u zich eens voor dat u in 1907 naar de vijf naakte vrouwenfiguren kijkt die op dit schilderij zijn afgebeeld. Het is een contrast met het tijdperk van de ronde en sensuele vrouwen. Picasso toont ons, vijf naakte prostituees, in twee dimensies uit een bordeel in Barcelona. Een idee dat niet goed werd ontvangen tijdens de tentoonstelling in Parijs.
Met zijn geometrisering van de vorm werd dit schilderij de oorsprong van de kubismebeweging. Na de tentoonstelling werd het stuk jarenlang vergeten in Picasso’s atelier. Het werd later tentoongesteld in het begin van de jaren 1920 door Jacques Doucet (een beroemde Franse kunstverzamelaar). Momenteel kunt u Les Demoiselles d’Avignon zien in het Museum of Modern Art in New York.
Richard Serra, Tilted Arc, 1981
Richard Serra is een gerenommeerd Amerikaans beeldhouwer en de schepper van een van de meest controversiële werken van de 20e eeuw: Tilted Arc. Dit massieve beeldhouwwerk werd in 1982 geïnstalleerd op het Foley Federal Plaza in New York. De overdreven afmetingen: een muur van Cortenstaal, 12 voet hoog en 120 voet lang, verdeelde het plein in twee delen. Het kunstwerk werd gebouwd binnen de structuur van het terrein en het werd door Serra opgevat als een kritisch stuk om het plein te ‘herdefiniëren’, en niet alleen als een decoratief object.
Vonden de mensen het mooi? Niet eens een beetje. Voor degenen die er werkten en woonden, versperde de stalen muur de doorgang en zij vonden hem overweldigend en deprimerend. The New York Times beschreef het zelfs als een van de lelijkste openbare kunstwerken in de stad en sommigen noemden het de Berlijnse Muur van het Federale Plein. Na heel wat controverses (waaronder een van de beroemdste kunstprocessen uit de geschiedenis) werd het beeld in 1989 in drie stukken gezaagd en van het plein verwijderd. Nu is het veilig opgeborgen in een opslagruimte in Maryland.
Balthus, De gitaarles, 1934
Controversiële Franse schilder Balthasar Klossowski de Rola, bekend als Balthus, is zeker een van de grootste kunstenaars van de 20e eeuw. Een nostalgisch liefhebber van het tijdperk van de onschuld, echter eenzaam en mysterieus.
In dit verontrustende schilderij, dat op een ‘pietà’ lijkt, zien we een gitaarlerares met haar jonge leerling spartelend over haar schoot met haar rok opgetrokken en haar genitaliën ontbloot. De lerares bespeelt de leerling als een muziekinstrument. Haar vingers bespelen de onzichtbare gitaarsnaren binnenin haar dijen. Het schilderij heeft heel wat discussies losgemaakt. Had Balthus slechte bedoelingen? Het schilderij is vele malen van eigenaar verwisseld, maar is nu eigendom van de Griekse reder Stavros Niarchos.
Andres Serrano, Piss Christ, 1987
Denk eens aan een foto van Christus. Een kruisbeeld. Stel je nu dit beeld voor in een container vol met de urine van de kunstenaar. Hoe zou u zich voelen? De Amerikaanse kunstenaar Andres Serrano maakte dit kunstwerk in 1987. Het werk veroorzaakte zo’n controverse in de kunstgemeenschap. Als christen beschouwde hij zijn kunstwerk als een religieus statement, dat de dubbelzinnige relatie tussen het heilige en het profane laat zien.
De stof die hij gebruikte was niet willekeurig gekozen. Hij had zijn redenen, maar hij beweerde dat niemand hem ooit gevraagd heeft waarom. Het bloed kwam van Christus, maar ook de urine op dezelfde manier, dus er zit nog steeds een heilige component in het idee. Kunst moet altijd emoties uitlokken en opwekken, en de mensen mogen er niet onverschillig tegenover blijven staan. Inderdaad, dit is een duidelijk voorbeeld.
Marcus Harvey, Myra, 1995
Zij is de kwaadaardigste vrouw van Groot-Brittannië. De hele wereld kon haar zien in de tentoonstelling in de Royal Academy van Londen in 1997. Sensation, zoals de tentoonstelling was getiteld, was de collectie van Charles Saatchi, het toonde kunstwerken gemaakt door jonge kunstenaars. Een van hen was een groot portret van Myra, door Marcus Harvey. Een vrouw die in de jaren zestig samen met haar vriend vijf tieners, tussen 10 en 17 jaar oud, verkrachtte, martelde en vermoordde. Hun lijken werden begraven in een heideveld in de buurt van Manchester. Het lijdt geen twijfel dat dit kunstwerk in het Verenigd Koninkrijk en daarbuiten grote verontwaardiging heeft gewekt. Op de tentoonstelling werd het schilderij door het publiek beschadigd en moest het met een scherm worden beschermd.
Het verhaal achter dit stuk was afschuwelijk. Het schilderij is wazig en gepixeld, maar bij nader onderzoek bleken die pixels handafdrukken van een kind te zijn. Myra werd beschouwd als een pijnpunt in de Britse geschiedenis, dus de negatieve reactie van het publiek was begrijpelijk. Maar is het afschuwelijke ook de aandacht waard?
Chris Ofili, The Holy Virgin Mary, 1996
Dit schilderij van de Britse kunstenaar Chris Ofili stelt een zwarte maagd Maria voor, omringd door een collage die lijkt op vlinders, maar het zijn foto’s van vrouwelijke geslachtsdelen. Hij schilderde het met olifantenmest en gaf het de titel The Holy Virgin Mary, dat in 1999 in het Brooklyn Museum werd tentoongesteld.
Het was oktober van 1999 en de Engelse verzamelaar Charles Saatchi promootte in New York een tentoonstelling voor de Young British Artists movement (YBA’s). Naast andere kunstwerken kreeg de toenmalige burgemeester van de stad, Rudy Giuliani, de gelegenheid dit werk te inspecteren. Uiteraard geschokt, omschreef hij het schilderij als ziekelijk en walgelijk en probeerde hij de jaarlijkse subsidie aan het Brooklyn Museum in te trekken. Het museum verzette zich echter en won de zaak voor de rechter.
Marcel Duchamp, Fountain, 1917
Dit is het urinoir dat Marcel Duchamp kocht, op de onderrand een valse naam krabbelde ‘R. Mutt’ op de onderrand krabbelde, het in een galerie plaatste en het Fontein noemde. Het wordt beschouwd als het meest controversiële kunstwerk van de 20ste eeuw omdat het een gewoon voorwerp was dat werd gepresenteerd als een prestigieus kunstwerk.
Hij stuurde zijn kunstwerk naar de keuringscommissie van de Society of Independent Artists, in New York… En raad eens? Hij werd niet afgewezen, maar het urinoir werd geweerd van de show. Zonder enige twijfel bekritiseerde zijn kunstwerk het systeem en de gevestigde normen.