PDF printbare versie van Voorkomen en behandelen van tekenbeten (PDF 231 KB)

Wat zijn teken?

Teken zijn parasieten die zich voeden met dierlijk en menselijk bloed. Er zijn meer dan 800 soorten teken over de hele wereld, waarvan er 70 in Australië voorkomen. Van 16 soorten is gemeld dat ze zich met mensen voeden.

Er zijn twee hoofdgroepen teken: harde teken en zachte teken.

Harde teken (familie: Ixodidae) hebben een hard, plat lichaam en langwerpige monddelen met rijen naar achteren wijzende tanden. Deze groep omvat de belangrijkste soorten die mensen bijten.

Zachte teken (familie: Argasidae) hebben een gerimpeld leerachtig uiterlijk. Slechts enkele soorten van dit type komen in Australië voor en ze komen zelden in contact met mensen.

De belangrijkste teek in Australië is de verlammingsteken, Ixodes holocyclus, en meer dan 95% van de tekenbeten in Oost-Australië zijn aan deze soort te wijten. De meeste door teken overgedragen ziekten zijn te wijten aan deze soort.

De verlammingsteken

De verlammingsteken, Ixodes holocyclus, komen voor langs de oostkust van Australië ten oosten van de Great Dividing Range, en mogelijk tot in Tasmanië. Hij wordt, afhankelijk van het ontwikkelingsstadium, gras-, zaad- of struikteek genoemd. Ze komt voor zover bekend niet voor in Zuid-Australië, West-Australië of het Northern Territory.

Terwijl I. holocyclus de meest voorkomende is, zijn er nog twee andere Ixodes-soorten in Australië die verlamming veroorzaken: I. hirsti, die voorkomt in Zuid-Australië en ook is gedocumenteerd in NSW en Tasmanië, en I. cornuatus, die voorkomt in Tasmanië en Victoria.

Er zijn vier stadia in de levenscyclus van een teek; het ei, larven (ongeveer 1 mm en lichtbruin van kleur wanneer ze niet vol bloed zitten), nimfen (ongeveer 2 mm en lichtbruin van kleur) en de volwassenen (4-5 mm lang, zonder bloed). De verlammingsteken moeten zich met bloed voeden om zich te ontwikkelen van larve tot nimf en volwassen dier. Het volwassen vrouwtje neemt bloed op om eiwitten te verkrijgen voor het leggen van eieren.

In vol ornaat is de teek grijsblauw van kleur tot ongeveer 1 cm lang.

De levenscyclus van de teek (S.L. Doggett, Afdeling Medische Entomologie, Westmead Hospital) zoals hierboven beschreven.

De verlammingsteken komen het meest voor in vochtige, vochtige kustgebieden met een overvloed aan inheemse dieren die als gastheer voor de teek dienen. Lange grassen en struikgewas bieden een ideale omgeving voor teken, en als u in de buurt van deze gebieden woont, is het niet ongewoon om verlammingsteken in uw tuin te hebben. Deze teek heeft een duidelijke seizoensgebondenheid; het larvale stadium is het meest actief tijdens de herfstmaanden, de nimf tijdens de winter en de volwassene in het voorjaar. Deze teek is het meest actief tijdens perioden van hoge luchtvochtigheid, vooral na regen, en dit is het moment waarop u extra voorzichtig moet zijn om tekenbeten te voorkomen.

De verlammingsteken zijn niet bijzonder mobiel, en afhankelijk van passerende dieren voor een bloedmaaltijd. De verlammingsteken kruipen op de stengels van grassen of langs takken en “bivakkeren”, klaar om zich vast te klampen aan een passerend dier, inclusief mensen. Ze klimmen zelden hoger dan 50 cm in hun leefgebied en vallen dus niet uit bomen, in tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht. Na de landing op een mens of dier kunnen ze echter langs het lichaam omhoog lopen en zich vasthechten aan het hoofd.

Vrouwelijke Ixodes holocyclus (S.L. Doggett, Afdeling Medische Entomologie, Westmead Ziekenhuis) foto boven

boven aan pagina

Hoe tast de verlammingsteken de mens aan?

Een teek hecht zich aan door zijn scherpe monddelen in de huid te steken. Vervolgens injecteert hij een antistollingsmiddel (een stof die voorkomt dat bloedklonters ontstaan) in het speeksel, waardoor hij zich kan voeden zonder dat het bloed klontert. In het geval van de verlammingsteken kan het speeksel zeer giftig zijn voor sommige dieren en mogelijk ook voor mensen.

De meeste tekenbeten leveren geen medische problemen op, afgezien van wat plaatselijke zwelling en roodheid op de plaats van de beet als de teek onmiddellijk wordt verwijderd. In sommige gevallen kunnen mensen echter ernstigere aandoeningen krijgen, zoals verlamming door teken of allergische reacties, waaronder anafylactische shock. De eerste symptomen van tekenverlamming kunnen zijn: huiduitslag, hoofdpijn, koorts, griepachtige verschijnselen, gevoelige lymfeklieren, onvast lopen, onverdraagzaamheid voor fel licht, toenemende zwakte van de ledematen en gedeeltelijke gezichtsverlamming. Tekenverlamming komt weliswaar zelden voor, maar meestal eerder bij kinderen dan bij volwassenen. Allergische reacties kunnen leiden tot zwelling van de keel en tot ademhalingsmoeilijkheden of instorting. Het is belangrijk om snel medische hulp in te roepen als dergelijke symptomen zich voordoen. Als u in het verleden soortgelijke symptomen heeft gehad nadat u door een teek bent gebeten, dan is het een goed idee om altijd voorbereid te zijn.

Er komen in Australië ook enkele ernstige door teken overgebrachte ziekten voor, waaronder, Queensland tick typhus en Flinders Island spotted fever. Er bestaat bezorgdheid dat andere ernstige ziekten, zoals een ziekte van Lyme-achtig syndroom, kunnen worden veroorzaakt door blootstelling aan Australische teken, maar er is nog geen bewijs dat dit het geval is (ziekte van Lyme).

Onlangs is een nieuw syndroom beschreven dat bekend staat als “door teken veroorzaakte allergie voor zoogdierenvlees”, waarbij mensen die gebeten zijn door de verlammingsteken, die voorkomen aan de kust van Oost-Australië, vervolgens een anafylactische reactie kunnen ontwikkelen op het consumeren van vlees en dierlijke bijproducten zoals gelatine. Dit syndroom is ook overzee beschreven.

Hoe tekenbeten te voorkomen?

De beste manier om tekenbeten te voorkomen is het vermijden van met teken besmette gebieden.

Als dit niet mogelijk is, draag dan geschikte kleding zoals:

• een shirt met lange mouwen
• een lange broek ingestopt in sokken
• lichtgekleurde kleding om het gemakkelijker te maken teken op kleding te zien voordat ze zich aan de huid hechten

Voordat u mogelijk met teken besmette omgevingen betreedt, brengt u een insectenwerend middel met diethyl-meta-toluamide (DEET) of picaridin op de huid aan. Het afweermiddel moet worden aangebracht en opnieuw worden aangebracht volgens de instructies van de fabrikant. Met permethrine behandelde kleding wordt ook aanbevolen.

Permethrine waskits voor het behandelen van kleding zijn te verkrijgen bij buitensportwinkels en het is belangrijk de aanwijzingen op het etiket te volgen. Met Permethrine behandelde kleding wordt beschouwd als het meest effectieve middel om tekenbeten in door teken geteisterde gebieden te voorkomen.

Alle kleding moet na een bezoek aan door teken geteisterde gebieden worden uitgetrokken en gedurende 20 minuten in een hete droger worden gestopt om alle teken die nog op de kleding kunnen zitten te doden. Het hele lichaam moet dan worden gecontroleerd op teken van alle maten en stadia, met bijzondere aandacht voor gebieden achter de oren en de achterkant van het hoofd of de nek, vooral bij kinderen.

Teken verwijderen

Als u last heeft van allergische reacties op teken, probeer dan alleen een teek te verwijderen terwijl u zich in een medische instelling bevindt, zoals een Spoedeisende Hulp afdeling.

Bij niet-allergische personen of bij teken in het larvale of nimfenstadium:

• Bij het verwijderen van een teek met een fijntangetje (geen huishoudpincet, tenzij er geen fijntangetje beschikbaar is), pakt u de teek zo dicht mogelijk bij het huidoppervlak vast.
• Voordat de teek wordt verwijderd, kan deze worden besproeid met een insectenwerend middel dat pyrethrine of een pyrethroïde chemische stof bevat, hoewel er momenteel geen aanwijzingen zijn dat dit een gunstig effect heeft. Crèmes op basis van permetrine, die verkrijgbaar zijn bij de drogist, kunnen ook worden gebruikt.
• Als u de teek moeilijk kunt verwijderen of als u na het verwijderen symptomen krijgt, moet u onmiddellijk medische hulp inroepen.

bovenaan

Tips

• Gebruik alleen een tang met een fijne punt en vermijd knijpen in het lichaam van de teek.
• Gebruik geen folkloremiddelen zoals lucifers of spelden omdat deze de teek irriteren en het moeilijker maken de teek volledig te verwijderen.
• Vermijd krabben en gebruik geen irriterende chemicaliën zoals spiritus of kerosine.

Note

De Australasian Society of Clinical Immunology and Allergy heeft onlangs aanbevolen om een volwassen teek ter plaatse te doden door een etherhoudende spray te gebruiken om de teek te doden door deze te bevriezen. Deze producten worden normaal gebruikt voor de behandeling van wratten en huidteken en zijn gemakkelijk verkrijgbaar bij drogisten.

In dit document wordt deze methode niet aanbevolen totdat op bewijs gebaseerd onderzoek beschikbaar komt. Wanneer nieuw bewijsmateriaal wordt gepubliceerd, zal dit document worden herzien.

Volgende informatie

Indien u zich zorgen maakt over teken, neem dan contact op met:

• uw arts
• het Vergiftigingen Informatie Centrum: 13 11 26
• uw gezondheidsdepartement van de staat of het territorium
• uw plaatselijke milieugezondheidsfunctionaris
• Australasian Society of Clinical Immunology and Allergy (www.allergy.org.au).