Abu Qasim Khalaf Ibn Abbas Al Zahrawi, in het Westen bekend als Albucasis of Zahravius, werd geboren in 936 AD in Al-Zahra’, een voorstad, zes mijl ten noordwesten van Cordoba, de hoofdstad van Moslim Spanje (Al-Andalus). Zijn voorouders behoorden tot de Al Ansar stammen van Al Madina Al Munawwarah die van het Arabisch schiereiland kwamen met de Moslim legers die Spanje veroverden en in Spanje woonden. Al-Zahrawi reisde zelden, en bracht het grootste deel van zijn leven door in zijn geboortestad als praktiserend arts-apotheker-chirurg.1

Hij diende als de hofarts van Kalief Al-Hakam-II, in een periode die beschouwd wordt als de “Gouden Eeuw” van Arabisch Spanje, toen de natuur- en wiskundewetenschappen hun hoogtepunt bereikten. Na een lange en eminente medische carrière stierf hij in 1013 AD op de leeftijd van 77.

Omstreeks het jaar 1000 AD schreef hij zijn beroemde boek “Al Tasreef Liman ‘Ajaz ‘Aan Al-Taleef”, (De opheldering van de medische wetenschap voor hen die het niet kunnen samenstellen). Het was een samenvatting van ongeveer vijftig jaar medische opleiding, training, praktijk en ervaring. De dertig delen van de medische encyclopedie bestreken verschillende aspecten van de medische kennis. Naast hoofdstukken over geneeskunde en chirurgie waren er hoofdstukken over vroedkunde, farmacologie, therapeutica, diëtetiek, psychotherapie, maten en gewichten, en medische scheikunde.1

In Al-Tasreef waren drie hoofdstukken gewijd aan chirurgie. Enkele van de procedures en technieken die in deze hoofdstukken worden beschreven zijn:

• Chirurgie van oog, oor en keel. Hij heeft tonsillectomie en tracheostomie volledig beschreven.

• Hij heeft instrumenten ontworpen voor inwendig onderzoek van het oor.

• Hij heeft een instrument ontworpen dat wordt gebruikt om voorwerpen in de keel te verwijderen of in te brengen.

• Hij beschreef hoe een haak kon worden gebruikt om een poliep uit de neus te verwijderen.

• Hij beschreef het blootleggen en splitsen van de temporale slagader om bepaalde soorten hoofdpijn te verlichten.

• Hij maakte gebruik van cauterisatie, gewoonlijk om huidtumoren of open abcessen te behandelen. Hij paste cauterisatie toe bij wel 50 verschillende operaties.

• Toepassing van ligatuur voor bloedende vaten en inwendig hechten met behulp van catgut. Hij was vijf eeuwen eerder dan de beroemde Franse militaire chirurg Ambroise Pare (1510-1590), van wie wordt beweerd dat hij de eerste Europeaan was die hechtingen gebruikte.

• Behandeling van anale fistels.

• Het zetten van ontwrichte botten en fracturen. Zijn methode voor het zetten en verkleinen van een ontwrichte schouder was al eeuwen oud voordat Kocher zijn vergelijkbare techniek in de Europese geneeskunde introduceerde.

• Verwijdering van urinestenen in de blaas. Hij adviseerde dat de behandelend arts een vinger in het rectum van de patiënt moest inbrengen, de steen naar de blaashals moest verplaatsen, vervolgens een insnijding in de rectumwand of het perineum moest maken en de steen moest verwijderen.

• Hij bedacht instrumenten voor inspectie van de urethra.

• Hij wordt beschouwd als de eerste die ectopische zwangerschap heeft beschreven.

• Hij bedacht verschillende tandheelkundige hulpmiddelen en kunsttanden gemaakt van dierlijke beenderen.

Al Zahrawi wordt beschouwd als de vader van de operatieve chirurgie.2,3 Aan hem wordt de uitvoering van de eerste thyroïdectomie toegeschreven.4 Het laatste hoofdstuk van zijn omvangrijke boek, genaamd “Over chirurgie”, was gewijd aan chirurgische instrumenten. Hij introduceerde meer dan 200 chirurgische instrumenten, een duizelingwekkend aantal naar alle maatstaven. Hij gaf gedetailleerde beschrijvingen van het gebruik van sondes, chirurgische messen, scalpels en haken. Hij bedacht en vond ook chirurgische scharen, grijptangen en verloskundige tangen uit. Zijn illustraties van chirurgische instrumenten waren de vroegste die bedoeld waren voor gebruik in het onderwijs en in methoden om ze te vervaardigen.1

Abdel-Halim et al gaven een gedetailleerde studie van Al Zahrawi’s techniek van cystolithotomie na het uitvinden van operatieve instrumenten die niet bekend waren in het Grieks-Romeinse tijdperk.5 Zij bespraken zijn operatietechniek bij vrouwen, zijn aanbevelingen voor een tweefasige operatie in gecompliceerde gevallen en zijn bijdragen aan lithotripsie door de introductie van een verbrijzelingstang (Al-Kalaleeb tang) en een boor fragmenteertang (Al-Mishaab) om geïmpacteerde stenen te verwijderen.5

Al Zahrawi heeft vroege beschrijvingen bijgedragen van neurochirurgische diagnoses en behandelingen, waaronder de behandeling van hoofdletsels, schedelbreuken, wervelletsels en dislocaties, hydrocefalus, subdurale effusies, hoofdpijn en vele andere aandoeningen.6 Hij beschreef levendig een geval van hydrocefalie ten gevolge van een aangeboren defect in de afvoer van cerebrospinaal vocht: “Ik heb een babyjongen gezien wiens hoofd abnormaal vergroot was met prominentie van het voorhoofd en de zijkanten tot het punt dat het lichaam niet meer in staat was om het omhoog te houden”.1

Bovendien heeft hij belangrijke bijdragen geleverd aan de kinderchirurgie. Naast zijn beschrijving van hydrocefalie, beschreef hij ook de hazenlip, adenoïden, ranula, imperforated external urinary meatus, perforated anus, hermafrodieten, gynaecomastie, supernumeraire en webbed fingers.7 Hij was de eerste die in detail de medische aspecten van hemofilie beschreef.

Zijn medische geschriften stonden in het Westen in hoog aanzien, vooral nadat ze waren vertaald door Gerard van Cremona, Rogerius Frugardi, Ronaldus Parmensis en anderen. Zijn chirurgische leer was de meest geavanceerde in de Middeleeuwen tot in de dertiende eeuw.1

Al-Tasreef was gedurende vele eeuwen een essentieel onderdeel van het medisch curriculum in Europese landen. 8 De beroemde Franse chirurg Guy de Chauliac (1300-1368) citeerde hem meer dan 200 keer in zijn boek dat de Latijnse uitgave ervan als bijlage bij zijn eigen boek over chirurgie voegde. Verscheidene edities van dit boek (chirurgische hoofdstukken) werden gepubliceerd, waaronder een in Venetië (1497), in Bazel (1541) en in Oxford (1778).

Ten slotte legde hij de nadruk op de opvoeding en het gedrag van kinderen, het leerplan van scholen en academische specialisatie. Hij adviseerde om begaafde en intelligente studenten aan te moedigen medicijnen te gaan studeren, nadat zij hun basisopleiding in taal, grammatica, wiskunde, astronomie en filosofie hadden voltooid.1 Dit artikel is slechts een glimp van de medische en chirurgische bijdragen van deze grote Arabische arts uit Andalus aan de wereld.