Effecten op voortplantingsweefsels

In de baarmoeder oefent oxytocine zijn effecten uit door te binden aan oxytocinereceptoren op gladde spiercellen. In de late zwangerschap (voldragen) en bij vroeggeboorte neemt het aantal oxytocinereceptoren toe, hetgeen gepaard gaat met een duidelijke toename van de gevoeligheid van de baarmoeder voor oxytocine. Tijdens de uitdrijving van de foetus geeft de hypofyse achteraan oxytocine af in pulsen (hoewel er niet altijd sprake is van een pulserende secretie). Oxytocine wordt ook plaatselijk door intra-uteriene weefsels afgescheiden, wat wijst op een rol voor paracriene oxytocinesignalering tijdens de bevalling.

Bij sommige dieren zijn de niveaus van oxytocinereceptoren gecorreleerd met de concentraties van circulerende steroïdhormonen (namelijk oestrogeen en progesteron). Hoewel er is gespeculeerd over de betekenis van soortgelijke associaties bij de mens, is het onduidelijk of dergelijke associaties überhaupt bestaan. Oxytocine blijkt niet essentieel te zijn voor de bevalling, de baring of het moederlijk verzorgingsgedrag. Dieren die geen oxytocine hebben en vrouwen met disfunctionele hypofyse, bijvoorbeeld, hebben een normale bevalling en baring. Derhalve wordt aangenomen dat oxytocine in de eerste plaats dient om deze processen te vergemakkelijken. Bij vrouwen bij wie de bevalling lang aanhoudt of op gang komt, kunnen injecties met oxytocine worden gebruikt om het bevallingsproces te vergemakkelijken.

In de melkklier zijn oxytocinereceptoren aanwezig op myoepitheelcellen, die samentrekken om melk uit de melkkanalen te laten stromen als reactie op de binding van oxytocine. Bij de mens treedt melkafscheiding op binnen enkele seconden nadat een zuigeling begint te zuigen. Bij sommige vrouwen kan het huilen van een hongerige baby of andere signalen in verband met een zuigeling de melkafscheiding stimuleren, wat wijst op een conditioneringseffect, waarbij bepaalde signalen het vrijkomen van oxytocine teweegbrengen. Bij andere dieren zijn soortgelijke reacties waargenomen; zo kunnen signalen die verband houden met een melkstal de melkafscheiding bij koeien stimuleren. In tegenstelling tot de baring is het proces van melkafscheiding afhankelijk van oxytocine. Studies bij dieren hebben bijvoorbeeld aangetoond dat een tekort aan oxytocine de melkafscheiding belemmert, waardoor de nakomelingen kort na de geboorte kunnen verhongeren. De melkafgifte kan worden hersteld door oxytocine-injecties.

Oxytocinereceptoren komen ook tot expressie in weefsels van het mannelijk voortplantingskanaal, waaronder in de bijbal, de penis, de prostaat, de zaadbal en de zaadleiders. Hoewel de functie van de binding van oxytocine in deze weefsels niet volledig wordt begrepen, wordt onder meer voorgesteld de ejaculatie en het spermatransport te vergemakkelijken.