Monetaire unie, overeenkomst tussen twee of meer staten waardoor een gemeenschappelijk valutagebied ontstaat. Een monetaire unie houdt in dat de wisselkoersen van de nationale munteenheden die vóór de vorming van een monetaire unie bestonden, onherroepelijk worden vastgesteld. Historisch gezien zijn monetaire unies gevormd op grond van zowel economische als politieke overwegingen. Een monetaire unie gaat gepaard met de invoering van één monetair beleid en de oprichting van één centrale bank of door van de reeds bestaande nationale centrale banken de integrerende eenheden van een gemeenschappelijk centraal-bankstelsel te maken. Gewoonlijk gaat een monetaire unie gepaard met de invoering van gemeenschappelijke bankbiljetten en munten. Deze functie kan echter onder de deelnemende staten worden verdeeld. Ofwel wordt hun het recht verleend om namens het gemeenschappelijke centrale-bankstelsel munten of bankbiljetten uit te geven, ofwel worden de respectieve nationale munteenheden denominaties van een onzichtbare gemeenschappelijke munt.

Lees meer over dit onderwerp

economische integratie: Monetaire unie

Met de ontwikkeling van een gemeenschappelijke markt en de daarmee gepaard gaande toename van de intraregionale handel komt een nieuwe bron van kosten voor het bedrijfsleven: de…

Het meest prominente voorbeeld van een monetaire unie aan het begin van de 21e eeuw was de totstandkoming van een gemeenschappelijke munt tussen de meeste landen van de Europese Unie (EU) – de euro. Dit voorbeeld toont het samenspel aan van economische en politieke factoren in het proces van totstandbrenging van een monetaire unie. Vanuit economisch oogpunt helpt een monetaire unie de transactiekosten in een steeds meer geïntegreerde regionale markt te verlagen. Zij helpt ook de prijstransparantie te vergroten, waardoor de intraregionale concurrentie en de marktefficiëntie toenemen. Daarnaast werd een monetaire unie gezien als een essentiële stap in de richting van de verdere politieke integratie van de EU.

Een monetaire unie kan nadelige effecten hebben op de deelnemende economieën. In het geval van de euro betwijfelden sommige economen of de EU wel als een “optimaal valutagebied” kon worden beschouwd. Economische diversiteit en de inflexibiliteit van de arbeidsmarkten werden gezien als de belangrijkste belemmeringen voor de EU-lidstaten om de voordelen van de monetaire unie ten volle te benutten. Monetaire integratie zou sommige economieën bijzonder kwetsbaar maken voor asymmetrische (externe) schokken, omdat de nationale beleidsmakers de nominale rentetarieven niet langer in de hand zouden hebben. (Zie ook de schuldencrisis in de eurozone.)

De totstandbrenging van een monetaire unie vormt dan ook een uitdaging op zowel binnenlands als supranationaal niveau. De institutionele vormgeving van een gemeenschappelijk monetair beleid en de noodzaak van een gelijktijdige integratie van het macro-economisch beleid zijn aan de orde. Omdat deze kwesties raken aan kernaspecten van de nationale soevereiniteit, worden monetaire unies soms geassocieerd met de overgang van een confederatie van staten naar een federaal systeem. Zoals echter uit het voorbeeld van de Europese Economische en Monetaire Unie blijkt, kan een gecentraliseerd monetair beleid verenigbaar zijn met een gedecentraliseerd economisch beleidskader. In dit kader blijven de nationale regeringen als enige verantwoordelijk voor het economisch beleid, maar zijn zij wel verplicht het beleid te coördineren. Zij moeten zich ook houden aan een reeks gemeenschappelijke regels voor het voeren van hun begrotingsbeleid. Hiertoe behoort met name de regel dat buitensporige overheidstekorten moeten worden vermeden.