Medusa door Caravaggio

Medusa is een personage in de Griekse mythologie. Haar verhaal is verteld en naverteld door oude en moderne vertellers, schrijvers en kunstenaars.

De Latijnse dichter Ovidius schrijft in Boek IV van zijn Metamorfosen dat Poseidon Medusa aanviel in de tempel van Athena. De godin werd kwaad, en veranderde Medusa in een monster met slangen als haar.

Medusa wordt al eeuwenlang in de beeldende kunst afgebeeld. De mythe kent vele interpretaties. Voor de ouden was een afbeelding van het hoofd van Medusa een middel om het kwaad af te wenden. Dit beeld werd een Gorgoneion genoemd. De Gorgoneion was erg eng en maakte alle kinderen aan het huilen, maar werkte alleen tegen Medusa en niet tegen haar zusters.

Mythe

Gorgon op een amfoor met zwarte figuren uit Griekenland (520-510 v. Chr.)

Medusa was een van de drie zusters. Zij stonden bekend als de Gorgonen. De zusters van Medusa waren Stheno en Euryale. Medusa was sterfelijk, maar haar zusters waren onsterfelijk. Zij waren allen kinderen van de zeegoden, Phorkys en zijn zuster Keto. Voordat zij monsters waren, waren alle drie de zusters mooie jonge vrouwen, vooral Medusa; zij was echter priesteres in de tempel van Athena.

Elk mens of dier dat haar rechtstreeks aankeek, werd in steen veranderd.

Perseus Killing Medusa, een afbeelding voor Ovidius’ Metamorphoses door Antonio Tempesta (1630)

De held Perseus onthoofde Medusa door haar weerspiegeling te zien in zijn gebrandschilderde schild. Nadat hij het vreselijke hoofd had gebruikt om zijn vijanden te verslaan, bood hij het aan Athena aan en zij zette het op haar schild.

Medusa in de kunst

Medusa, een Romeinse kopie van een Grieks origineel van Phidias

Medusa was een onderwerp voor oude vaasschilders, mozaïekschilders, en beeldhouwers. Zij komt voor op het borstschild van Alexander de Grote in het Alexander Mozaïek in het Huis van de Faun in Pompeii, Italië (ongeveer 200 v. Chr.).

Een Romeinse kopie van Phidias’ Medusa (links) wordt bewaard in de Glyptothek in München, Duitsland.

Tot de Renaissance-afbeeldingen behoren het beeld Perseus met het hoofd van Medusa van Benvenuto Cellini (1554) en het olieverfschilderij Medusa van Caravaggio (1597).

Perseus vecht met Phineus en zijn metgezellen door Luca Giordano (omstreeks 1670)

Barokke voorstellingen zijn onder meer Hoofd van Medusa door Peter Paul Rubens (1618); de marmeren buste Medusa door Bernini (jaren 1630); en Perseus die Phineus en zijn volgelingen in steen verandert, een olieverfschilderij van Luca Giordano uit (de vroege jaren 1680).

Romantische en moderne voorstellingen zijn onder meer Perseus met het hoofd van Medusa door Antonio Canova (1801) en Perseus, een beeld van Salvador Dalí. Twintigste-eeuwse kunstenaars die zich met het Medusa-thema hebben beziggehouden zijn Paul Klee, John Singer Sargent, Pablo Picasso, Pierre et Gilles, en Auguste Rodin.