De kerstman is de dominante internationale figuur van de feestdagen geworden. Hij mag dan wel de hoofdrolspeler zijn, maar het personage is ontstaan uit een synthese van historische, volkse en religieuze tradities die honderden jaren teruggaan. Er zijn in de loop van de geschiedenis verbijsterend veel variaties op het personage ontstaan en vrijwel geen enkel land heeft gekozen voor dezelfde interpretatie of dezelfde reeks gebruiken. Een van de gekste is ongetwijfeld Le Père Fouettard (Vader Klopper) in Noord- en Oost-Frankrijk, een soort anti-Santa.

Tijdens december en januari gaan een heleboel tradities door, niet echt in strijd met wat een grotendeels geseculariseerde vorm is geworden (de Kerstman noch Sinterklaas heeft iets te maken met het Kerstverhaal), maar wel heel erg geïnvesteerd in de eigen regionale kijk op de rituelen van de winter, het geven van geschenken en het folkloristische erfgoed. Ironisch genoeg begint ons Yuletide verhaal in Turkije. Een zeer belangrijke datum in de aanloop naar Kerstmis is namelijk de feestdag van Sint Nicolaas (270-343 na Christus) op 6 december. Geboren uit Griekse ouders aan de zuidkust bij Patara, werd de 4de eeuwse bisschop van Myra bekend en vereerd als de beschermheilige en beschermer van kinderen.

In heel Europa is het de traditie dat monsterlijke wezens St. In heel Europa is het de traditie dat monsterlijke wezens Sinterklaas vergezellen op zijn rondes, hetzij als ongelijkwaardige duo’s (Krampus, Necht Ruprecht, Schmutzli) of als op zichzelf staande schurken (zoals de Oostenrijkse heks Frau Perchta en de IJslandse katachtige bedreiger, Jólakötturin). Net als gangsters die het vuile werk van hun baas opknappen, trekken Krampus en Le Père Fouettard de koude, kille decembernacht in om af te rekenen met de kinderen die stout zijn geweest. Ze zullen eerder de zalen versieren met de ingewanden van Holly dan met takken hulst. Vergeet vriendelijke elfjes, een vrolijke dikke man met een grote borstelige baard, rendieren met rode neuzen en magische sleeën. Kinderen krijgen de keuze: cadeautjes of een pak slaag met een zak as (zoals een deel van het verhaal gaat). Als je je ouders het afgelopen jaar te veel op de borst hebt gedrukt of je gebeden niet hebt opgezegd, is het mogelijk dat je alleen maar een uitbrander te wachten staat. Als dwangtactiek is het beter dan de wortel en stok methode, deze methode maakt je bang om braaf te zijn.

In Nord-Pas-de-Calais, Lotharingen en Zuid-België (Wallonië), op de nacht van 5 december laat Sint Nicolaas chocolaatjes en snoepjes in schoenen achter voor degenen die hun gebeden hebben gezegd, braaf zijn geweest tegen hun ouders en hun devoirs (huiswerk) hebben gedaan gedurende het hele jaar. Hoewel Krampus en Zwarte Piet in recente films te zien zijn geweest (Krampus uit 2015, Sint uit 2010), is het verhaal van Le Père Fouettard een heel ander niveau van gek en gemeen. Niet veel (lees: geen) seizoensverhalen centreren zich op kannibalisme, kindermoord en zombie kinderen. Maar deze wel.

Dus hoe past een griezelige figuur met een nog griezeliger naam – Pater Whipper? – in de traditie van Sinterklaas? Er zijn verschillende oorsprongsverhalen die populair zijn geworden. Het ene is geheel apocrief en het andere is wellicht ook fictief, maar heeft zijn wortels in een 16e eeuwse middeleeuwse belegering in de oostelijke stad Metz. Beide zijn middeleeuws van oorsprong.
De eerste, die rond 1150 begon te worden verteld, gaat over een boosaardige slager die drie verloren kinderen ontvoerde, hen vermoordde door hun kelen door te snijden, het vlees in stukken sneed en het in een zoutkuip deed. Helaas verscheen Sinterklaas aan de deur en de slager probeerde zijn heilige bezoeker gunstig te stemmen door hem zijn beste vlees aan te bieden. In plaats daarvan liet Sinterklaas de jongens herrijzen uit de dood en stuurde hen terug naar hun ouders. De slager zag een kans om berouw te tonen over zijn zonden en werd Pater Whipper, een soort eeuwige dienaar, die in feite optrad als de slechte agent voor de goede agent van Sinterklaas.

Een andere interessante variant op Pater Whipper heeft betrekking op het Beleg van Metz in 1552-53, een onderdeel van de oorlog tussen Frankrijks Hendrik II en het Heilige Roomse Rijk. De gevechten duurden van 1551-1559. Tijdens de feestperiode besloot de plaatselijke bevolking een beeltenis van de Heilige Roomse keizer, Karel V, te verbranden en door de straten te slepen. Een groep leerlooiers creëerde het personage Vader Klopper en baseerde zijn fysieke verschijning op de verbrande beeltenis.

Waarom dan die de Sade-achtige naam ‘Vader Klopper’? Le Père Fouettard wordt vaak afgebeeld of beschreven als een verfomfaaid uitziende bruut in zwarte gewaden, met een zwarte of rode baard, die een martinet (een zweep in de vorm van een zweep) bij zich heeft om stoute kinderen af te ranselen. Hij ziet eruit als iets uit een horrorfilm en is het onderwerp van nachtmerries. Maar eigenlijk is het de gedachte dat je geen cadeaus van Sinterklaas krijgt die de overheersende emotie is. Stel je voor hoe je je buitengesloten zou voelen, als je een klomp steenkool krijgt en al je vrienden in de greep zijn van een zoete suikerroes?

Er is een culturele, sociale en religieuze doorgaande lijn in al deze volkstradities: Doe wat je moet doen, zeg je gebeden op, wees lief voor je ouders en je zult beloond worden. Zo niet … dan kun je maar beter oppassen!

Voor meer over merkwaardige kersttradities, haal het nieuwe nummer van All About History op of abonneer je nu en bespaar 25% op de omslagprijs.