Een burger brengt zijn stem uit tijdens de Mexicaanse presidentsverkiezingen op 2 juli 2000, in Ciudad Juarez, Mexico. Joe Raedle-Getty Images

Iets meer dan tweehonderd jaar geleden schreef de Venezolaanse bevrijder Simón Bolívar, wegkwijnend in Jamaica voordat hij een revolutie nieuw leven inblies die Spanje uit de Amerika’s zou verdrijven, in een vlaag van bijna suïcidale woede: “Ik vrees dat democratieën, in plaats van ons te redden, onze ondergang zullen zijn.” Twintig jaar later schafte generaal Antonio López de Santa Anna in een laaiende woede de pas tot stand gekomen Mexicaanse grondwet af en verklaarde: “Ik heb met heel mijn hart voor de vrijheid gevochten, maar zelfs over honderd jaar zal het Mexicaanse volk nog niet klaar zijn voor de vrijheid. Despotisme is hier de enige levensvatbare regering.”

Vandaag de dag zou een verrassend aantal Latijns-Amerikanen het daarmee eens zijn. Volgens de multinationale opiniepeiling Latinobarómetro is minder dan de helft van alle Latijns-Amerikanen vandaag de dag voorstander van democratie, en is minder dan een kwart tevreden met wat zij in hun land heeft bereikt. Maar gezien de geschiedenis van de regio is het misschien niet zo verwonderlijk dat zoveel Latijns-Amerikanen het idee niet meer zien zitten. In de 19e eeuw kwam Latijns-Amerika geteisterd uit de onafhankelijkheidsoorlogen tevoorschijn, en hoewel de revolutionaire legers voor een groot deel uit gekleurde mensen bestonden, werden deze onderklassen genegeerd. De beginselen van de Verlichting die de revoluties hadden aangewakkerd, werden terzijde geschoven toen rijke Creolen (blanken van Spaanse afkomst) zich de rijkdom die de koloniale overheersers hadden achtergelaten, trachtten toe te eigenen. Regeringen werden geïmproviseerd op een manier die de donkere rassen in dienst hield en de blanken de zetels van de macht gaf. De rechtsstaat – onontbeerlijk voor een vrij volk – werd verlaten toen de ene dictator na de andere wetten herschreef naar eigen goeddunken. Indianen en zwarten, die verwoed hadden gevochten voor vrijheid, werden teruggeworpen in slavernij. De onverdraagzaamheid, geïnstitutionaliseerd door de Spanjaarden, verhardde zich onder hun nakomelingen, en een virulent racisme werd de vuurproef van de regio. Een nerveus tijdperk volgde.

Van 1824 tot 1844, in de eerste 20 jaar als een bevrijde republiek, telde Peru – het angstige hart van een verwoest rijk – 20 presidenten. Bolivia zag er drie in de loop van twee dagen. Argentinië had meer dan een dozijn leiders in zijn eerste decennium. Een eeuw later, in 1910, ondernam Mexico, tegen de brutale vooringenomenheid in die bleef bestaan tussen blank en bruin, nog een revolutie, en vervolgens keerde de Latijns-Amerikaanse massa’s een collectief oog naar opstanden in het algemeen.

De enige stabiliteit voor de volgende eeuw leek te liggen in despoten. Toen de revolutie van Fidel Castro de Latijns-Amerikaanse onderklasse aanzette tot rebellie, sloeg een robuust, transnationaal netwerk van militaire generaals deze neer met een felle contraterreurmacht gesteund door de Verenigde Staten, Operatie Condor. In Argentinië zwierf generaal Jorge Rafael Videla door de Wereldbekerfeesten van 1978 in Buenos Aires, zelfs toen ontevredenen levend werden gevild, of naar concentratiekampen werden gedreven, of gedrogeerd en vanuit tweedekkers en helikopters in de modderige Paraná werden gedropt.

Aan het eind van de jaren zeventig werden zeventien van de twintig Latijns-Amerikaanse landen geregeerd door dictators. Twintig jaar later – in een opmerkelijke volte face – hadden 18 landen de ijzeren vuist vervangen door functionerende democratieën. Als een rij tuimelende dominostenen maakten militaire juntas plaats voor democratische regeringen. Ironisch genoeg had Castro’s succesvolle communistische revolutie in Cuba, het excuus voor de toepassing van een ijzeren vuist in veel landen, een groeiende honger naar gelijkheid onder de massa’s teweeggebracht. Onder liberale politici begon een nieuw gevoel van mogelijkheid wortel te schieten.

Tegen het einde van de jaren tachtig hadden democratische verkiezingen Argentinië, Bolivia, Brazilië, Chili, Nicaragua, Paraguay en Peru op hun grondvesten doen schudden. Uiteindelijk zouden Panama, El Salvador en Guatemala volgen. In 1999 hadden nog slechts twee landen weerstand geboden aan de lokroep van de democratie: het ene was het Cuba van Castro, het andere was Mexico, dat een groot deel van de 20e eeuw in de greep van één partij was geweest. Een jaar later, in 2000, werd Mexico met de omverwerping van de Partido Revolucionario Institucional een van de meest voorbeeldige democratieën van Latijns-Amerika, waar de burgers om de zes jaar in ordelijke verkiezingen naar het stemhokje werden gestuurd.

In het begin leek het democratische idee te werken voor Latijns-Amerika, met ongekende economische groei, de bescheiden opkomst van een middenklasse en een afname van de ongebreidelde ongelijkheid die het land heeft geteisterd sinds Columbus geen goud meer had en in plaats daarvan besloot een slavenhandel te beginnen.

Verzamel uw geschiedenis op één plek: schrijf u in voor de wekelijkse TIME-nieuwsbrief over geschiedenis

Dat was allemaal voordat de Latijns-Amerikaanse democratie zelf veranderde, en veranderde in een versie die alleen een magisch realist zich zou kunnen voorstellen. Deze democratisch gekozen presidenten breidden de rol van het leger uit, schortten grondwetten op, ontdoken vervolging, blokkeerden de controle op hun macht, bestendigden hun regels en werden, zoals Gabriel García Márquez het uitdrukte, “het enige mythische wezen dat Latijns-Amerika ooit heeft voortgebracht.”

Evo Morales, Bolivia’s eerste inheemse president, een arme cocabladboer die Bolivia hoop en een zekere mate van gelijkheid gaf, werd wat zovelen van zijn cohort zijn geworden: rijk en rabiaat autoritair – een klassieke, verstopte caudillo. Hoewel ze niet allemaal evenveel schade aanrichtten, wendde een reeks Latijns-Amerikaanse leiders zich tot de een of andere vorm van corruptie, geweld of onderdrukking van tegenstanders. Er was Chili’s Augusto Pinochet, Peru’s Alberto Fujimori, Argentinië’s Cristina Fernández de Kirchner, Ecuador’s Rafael Correa, Nicaragua’s Daniel Ortega. Hugo Chavez beweerde de rechtsstaat te versterken, zelfs toen hij de Venezolaanse rechtbanken onder regeringscontrole plaatste. Nicolás Maduro heeft dat schaamteloze autoritarisme voortgezet; zijn regering is in verband gebracht met het stilleggen van onderzoeken naar steekpenningen door de Braziliaanse ondernemingsgigant Odebrecht. In een rapport van 2018 van het Economisch Wereldforum worden Venezuela, Ecuador, Nicaragua, Bolivia en Honduras – allemaal “democratieën” – gerekend tot de landen waar de rechtsstaat het minst heerst. In Brazilië is president Jair Bolsonaro aan de macht gekomen door een antimisdaad- en anticorruptiecoalitie die deze trend wil corrigeren. Maar met alle stoere praatjes en mooie beloftes is zes maanden later de werkloosheid gestegen, de economie in een neerwaartse spiraal, zijn zoon is beschuldigd van corruptie (wat hij ontkent), en het geweld is alleen maar erger geworden.

De reden voor dit falen van de democratie gaat verder dan het politieke.

Net zoals zilver rijkdom bracht aan de Spaanse elite maar onbeschrijflijke wreedheid aan de inheemse Amerikanen, hebben een extractieve maatschappij en een ongebreidelde illegale drugshandel rijkdom gebracht aan enkelen en een vuurzee aan de overweldigende velen. Dit is een geschiedenis die zich eindeloos herhaalt en die in de hand wordt gewerkt door de ergste kwaal van de regio: haar schrijnende ongelijkheid. Latijns-Amerika is nog steeds de meest ongelijke regio ter wereld, juist omdat het nooit is opgehouden gekoloniseerd te worden door uitbuiters, veroveraars, proselieten, maffia’s en, de afgelopen twee eeuwen, door zijn eigen kleine elite.

Het gevoel in heel Latijns-Amerika is dat dit moet worden rechtgezet. Hoe kan Venezuela, het olierijkste land ter wereld, zichzelf niet kunnen voeden? Hoe kan het dat de hoog opgeleide bevolking van Argentinië, Uruguay en Paraguay plotseling allemaal in het donker zit te tobben, terwijl hun elektriciteitsnetten tegelijkertijd uitvallen? Hoe kunnen bloeiende economieën als die van Colombia of Mexico gedijen, terwijl drugsoorlogen hun bevolking verscheuren en ongeveer een half miljoen doden veroorzaken? Als het aantal doden een maatstaf is, is Latijns-Amerika de meest moorddadige plaats op aarde. De tien gevaarlijkste steden ter wereld liggen allemaal in Latijns-Amerikaanse landen. Dit is misschien wel wat de democratie in Latijns Amerika het meest bedreigt. Maar al te vaak is het geweld met voorbedachten rade, koelbloedig, uitgevoerd door zowel regeringsfunctionarissen als criminele kartels. Geen wonder dat de Verenigde Staten een stroom wanhopige immigranten over hun grenzen zien stromen. Angst is de motor die Latijns-Amerikanen naar het noorden drijft.

Het is ook geen wonder dat de meerderheid van de Latijns-Amerikanen hun democratieën op de rand van de afgrond ziet. De economieën kunnen bloeien. Buitenlandse investeringen kunnen floreren. Maar de mensen geloven niet dat ze wezenlijk beter af zijn. Zij verlangen naar een strakkere hand. Misschien zijn dit symptomen van het groeiende wereldwijde vermoeden dat de democratie tegen de gewone burger is opgezet, dat zij minder te bieden heeft dan een autoritaire regering met een bloeiende vrije markt.

Uiteindelijk is Latijns-Amerika’s wilde wedloop naar democratie er niet in geslaagd de moeilijke geschiedenis van de regio te boven te komen. De onopgeloste wonden – ongelijkheid, onrecht, corruptie, geweld – zijn krachtige katalysatoren voor ontevredenheid.

Marie Arana, een inwoner van Peru, is de auteur van het boek Silver, Sword, and Stone: Three Crucibles in the Latin American Story, nu verkrijgbaar bij Simon & Schuster.

Contact us at [email protected].