De Engelse ontdekkingsreizigers Richard Burton en John Speke maakten halverwege de 19e eeuw voor het eerst kennis met deze uitgestrekte binnenzee in de Europese wereld. Zij beschouwden het meer als de bron van de Nijl en kwamen in februari 1858 aan de oevers aan, alleen om te ontdekken dat de Ruzizi rivier in het noorden, waarvan zij dachten dat het de Nijl was, in het meer uitmondde en niet er in. (Hun ongelooflijke reis is gedocumenteerd in de film ‘Mountains of the Moon’.)

Tanganyika’s wateren stromen door Tanzania, Burundi, Congo DR en Zambia. Het is het langste zoetwatermeer ter wereld en het op één na diepste na het Baikalmeer in Rusland. De immense diepte komt doordat het in de Great Rift Valley ligt, waardoor ook de steile oeverlijn is ontstaan. Het bereikt een diepte van 1433 meter, wat een verbazingwekkende 642 meter onder de zeespiegel is.

Hoewel Zambia slechts aanspraak kan maken op 7% van zijn oppervlakte, strekt het zich uit van noord naar zuid over een afstand van 677 kilometer (420 mijl) en is het gemiddeld zo’n vijftig kilometer breed (31 mijl). Het heldere water herbergt meer dan 350 verschillende vissoorten en staat bekend om de export van aquariumvissen en uitstekende hengelmogelijkheden.

Het vruchtbare circulerende oppervlaktewater, hoewel niet getijde-achtig, levert overvloedig plankton voor zijn bewoners, dat op zijn beurt de broodnodige proteïnen levert voor zowel de lokale als de exportmarkten. De harde wind die van de omringende bergen waait, helpt de voortdurende beweging die de verspreiding van bilharzia, de parasitaire ziekte die door ondiepwaterslakken wordt overgebracht, afremt.

Een door land ingesloten zee

Het is in wezen een door land ingesloten zee, maar in jaren van hevige regen stroomt het meer over in de Lukuga rivier die op haar beurt de Lualaba rivier van Kongo DR voedt

Ondanks de woeste stormen aan het oppervlak die voorkomen, die golven tot zes meter hoog veroorzaken, vindt er geen vermenging van de lagere relictwateren plaats. De onderste 1200 meter van het meer blijven “dood” – ofwel te hoog in waterstofsulfide of te laag in zuurstof om leven te ondersteunen. Dit “fossiele water” kan wel 20 miljoen jaar oud zijn. Daarentegen zijn er in de oceanen, als gevolg van stromingen en opwellingen, zelfs tot op 11000 meter diepte levensvormen te vinden.

Het Tanganyika-meer heeft een opmerkelijk gelijkmatige temperatuur. De lagere regionen zijn slechts 3° C kouder dan de oppervlakte. De reden voor dit vreemde verschijnsel moet nog worden ontdekt.

TROPISCHE VISSEN

Tanganyika-meer heeft meer dan 350 vissoorten, waarvan de meeste endemisch zijn. Evenals het Malawimeer is het Tanganyika-meer zeer oud, en de combinatie van ouderdom en ecologisch isolement heeft geleid tot de evolutie van unieke vispopulaties. Aangezien in deze opmerkelijke meren voortdurend nieuwe soorten worden ontdekt, is het moeilijk te bepalen welke de grootste diversiteit heeft, maar zij delen in ieder geval de twee grootste meren ter wereld wat biodiversiteit betreft, terwijl het Tanganyika-meer het grootste aandeel endemische soorten heeft, die vooral in de Zambiaanse wateren van het meer geconcentreerd zijn.

Het biodiversiteitsproject voor het Tanganyika-meer is opgezet om ervoor te zorgen dat de biologische diversiteit wordt gehandhaafd. Het doel van het project is te komen tot een doeltreffend en duurzaam systeem voor het beheer en de instandhouding van de biodiversiteit van het Tanganyika-meer. Aangezien het Tanganyika-meer een grens vormt voor vier landen, namelijk Zambia, Burundi en de Democratische Republiek Kongo, zal het welslagen van het project afhangen van de goede samenwerking tussen deze landen. Het project, dat in 1995 van start ging, loopt af in het jaar 2000 en wordt gefinancierd door de Global Environmental Facility via het Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties (UNDP).

Soorten van bijzonder belang zijn de reuzennijlbaars (Lates angustifrons) en de kleine nijlbaars (Luciolates stappersii) die belangrijke commerciële en sportvissoorten (dat wil zeggen hengelsport) zijn, Goliath Tiger (Hydrocynus goliath) en de English Fish of Lake Tanganyika yellow-belly (Boulengerochromis microlepis) die belangrijke soorten zijn voor de sportvisserij (de laatste wordt vooral gewaardeerd om zijn goede eetbaarheid), de Kapenta (Limnothrissa miodon) die een belangrijke bron van vis-eiwit is in Zambia, de zeldzame Bichir (Polypterus congicus), en een grote verscheidenheid aan endemische cichliden.

Lees meer over de Tanganyika Cichliden

BIOLOGISCH UNIEK

Geroemd als een van de biologisch meest unieke habitats op aarde, is het Tanganyika Meer ook een evolutionair showcase door zijn grote ouderdom en stabiliteit. Achtennegentig procent van de cychliden (die tweederde van alle vissen in het meer uitmaken) zijn uniek voor Tanganyika. Ook endemisch zijn alle zeven krabben, vijf van de dertien tweekleppige weekdieren, meer dan de helft van de buikpotige weekdieren en elf van de drieëndertig roeipootkreeftjes.

Sportvissen is hier erg populair en er wordt onder andere de goliath-tijgervis en de Nijlbaars gevangen. Krokodillen bevolken het grootste deel van de kustlijn, behalve rond Mpulungu, waarschijnlijk als gevolg van het lawaai van mensen en motorboten. Zwemmen in het meer (alleen in het Mpulungu gebied!) is een absolute traktatie. Warm, helder, zoutloos water dat verandert van zijdezachte stilte, naar hoge golven voor een geweldige body surf – meestal zonder duidelijke reden voor de verandering. Stormen uit het noorden zorgen er waarschijnlijk voor dat het rustige water in het zuiden in beroering komt.