De kurkeik (Quercus suber) is een middelgrote, groenblijvende eik. Hij groeit in Zuidwest-Europa en Noordwest-Afrika.

Kurkeik

Kurkeik, met de donkere roodachtige schors kort na de oogst (Algarve, Portugal)

Wetenschappelijke classificatie

Koninkrijk:

Verdeling:

Klasse:

Orde:

Familie:

Genus:

Binomiale naam

Quercus suber

Hij kan tot 20 m hoog worden, maar in zijn inheemse omgeving is hij meestal niet zo hoog. De bladeren zijn 4-7 cm lang, donkergroen van boven, bleker van onder, met de bladranden vaak naar beneden gekromd. De eikels zijn 2-3 cm lang.

De boom vormt een dikke, kurkachtige schors. Na verloop van tijd kan deze schors een aanzienlijke dikte krijgen en deze wordt om de 10-12 jaar geoogst als kurk. Het oogsten van kurk is niet schadelijk voor de boom en er groeit een nieuwe laag kurk aan, waardoor het een hernieuwbare bron is. De boom wordt op grote schaal gekweekt in Spanje, Portugal, Algerije, Marokko, Frankrijk, Italië en Tunesië. De kurkeikbossen in die landen beslaan ongeveer 2,5 miljoen hectare. Portugal neemt 50% van de kurkoogst in de wereld voor zijn rekening. Kurkeiken mogen in Portugal wettelijk niet worden gekapt, behalve als het gaat om het kappen van oude, onproductieve bomen in het kader van bosbeheer.

Kurkeiken worden ongeveer 150-250 jaar oud. Maagdelijke kurk (of “mannelijke” kurk) is de eerste kurk die van doorgaans 25 jaar oude bomen wordt gesneden. Voor de tweede oogst is nog eens 10-12 jaar nodig, en een boom kan in zijn hele leven wel een dozijn keer worden geoogst. Het oogsten van kurk gebeurt volledig zonder machines.

De Europese kurkindustrie produceert 340.000 ton kurk per jaar, met een waarde van 1,5 miljard euro. Er werken 30.000 mensen. Wijnkurken vertegenwoordigen 15% van het kurkgebruik in gewicht, maar 66% van de inkomsten.

Kurkeiken worden soms als individuele bomen aangeplant. Zo zorgen ze voor een klein inkomen voor hun eigenaars. De boom wordt soms ook gekweekt voor sierdoeleinden. Hybriden met de kurkeik (Quercus cerris) komen regelmatig voor, zowel in het wild in Zuidwest-Europa als in cultuur; de hybride staat bekend als de Lucombe-eik Quercus × hispanica.

Sommige kurkeiken worden ook in Oost-Azië geproduceerd uit de verwante Chinese kurkeik (Quercus variabilis).