“Aantrekkingskracht komt van waarheidsgetrouwe en complexe personages. Ik haat het als mensen in films zeggen: ‘Je hoofdpersonage moet sympathiek zijn’, wat voor hen ‘sympathiek’ betekent. Het interesseert me geen reet of ik een personage sympathiek vind. Ik wil gewoon in hem of haar geïnteresseerd zijn.”

Het bovenstaande zijn de woorden van schrijver-regisseur Alexander Payne, die onder meer Election, About Schmidt en Sideways op zijn naam heeft staan. U zult merken dat elk van deze films beslist onsympathieke hoofdpersonages heeft, althans op de manier waarop Hollywood ‘sympathiek’ bedoelt. Hier is het volledige citaat uit een interview dat Payne gaf:

Aantrekkingskracht komt van waarheidsgetrouwe en complexe personages. Ik heb er een hekel aan als mensen in films zeggen: “Je hoofdpersonage moet sympathiek zijn”, wat voor hen “sympathiek” betekent. Het kan me geen reet schelen of ik een personage sympathiek vind. Ik wil gewoon geïnteresseerd zijn in hem of haar. Je moet ook het onderscheid maken tussen een personage sympathiek vinden als persoon en een personage sympathiek vinden als personage. Ik bedoel, ik weet niet of ik Alex in A Clockwork Orange of Michael Corleone in The Godfather mag als persoon, maar ik aanbid ze als personages. Trouwens, “houden van” is toch zo subjectief. Zoveel Amerikaanse films uit de jaren tachtig en begin jaren negentig bogen zich in allerlei bochten om de hoofdpersoon op een volkomen frauduleuze manier “sympathiek” te maken, en ik verafschuwde ze.

Kijk eens naar Miles in Sideways. Als we hem ontmoeten, is hij het toonbeeld van een zelfingenomen, alcoholische loser. In een vroege scène steelt hij letterlijk geld van zijn eigen moeder. Dan is er nog zijn vijandigheid:

Niet sympathiek, zelfs niet sympathiek – in het begin. Maar hij is interessant om naar te kijken en naarmate we hem beter leren kennen in dit komische avontuur, kunnen we niet anders dan met hem meeleven. Een worstelende schrijver, zijn passie voor wijn, zijn angsten waardoor hij een opening met Maya mist:

We hebben allemaal wel eens geworsteld. We hebben allemaal dingen waar we gepassioneerd over zijn. We hebben allemaal gouden kansen gemist. Ook al is Miles niet sympathiek, toch vinden we hem na verloop van tijd aantrekkelijk omdat hij, zoals Payne zegt, een “waarheidsgetrouw en complex” personage is met eigenschappen waarmee we ons kunnen identificeren.

Dit gesprek is vooral belangrijk wanneer we werken met de protagonisten van ons verhaal. Protagonisten die van nature niet sympathiek of sympathiek zijn, kunnen ons aantrekken door de innerlijke wereld van het personage te onderzoeken en iets van hun menselijkheid te onthullen. Als we met hen meevoelen, onze gedeelde menselijkheid, schept dat de basis van een ‘relatie’, vooral als de plotomstandigheid waarin ze zich bevinden zelf interessant is.

Kijk, de weg van de minste weerstand in Hollywood is altijd geweest en zal altijd zijn om met sympathieke protagonisten te werken. Het is geen regel, gewoon een conventie, en een waar we als scenarioschrijvers rekening mee moeten houden. En natuurlijk is er niets inherent mis met sympathieke hoofdrolspelers.

Echter, er is geen regel die zegt dat we een sympathieke hoofdrolspeler moeten schrijven. Zoek uit wat hen interessant en meeslepend maakt, hun menselijke zwakheden en gebreken, aspecten van hun persoonlijkheid waar we ons mee kunnen identificeren omdat het dezelfde dingen zijn waar we in ons eigen leven mee te maken hebben.

In Sideways kan Miles een onuitstaanbare snob zijn. Bijziend en egocentrisch. Vatbaar voor woedeaanvallen. Emotioneel verlamd door zijn band met zijn ex-vrouw. Maar als persoon is hij, ook al is hij niet sympathiek, interessant en dat geldt ook voor zijn reis… vooral met Maya. Dat maakt het einde van de film emotioneel bevredigend.

Sympathiek of niet, sympathiek of niet, we moeten ernaar streven dat onze personages waarheidsgetrouw en complex zijn, en aspecten hebben waarmee het publiek zich kan identificeren.