Gelijk welk merk of model van auto, twee van de meest voorkomende criteria bij het kiezen van een gebruikte zijn: het aantal vorige eigenaars, en de kilometerstand van het voertuig. In het kentekenregister van elke auto wordt het aantal eigendomsoverdrachten vermeld, maar er is geen wetgeving die vereist dat de totale afstand die het voertuig heeft afgelegd, wordt bijgehouden. Elke auto registreert deze gegevens echter via een apparaat dat odometer (of kortweg odo) wordt genoemd en dat de kilometerstand op het instrumentenpaneel weergeeft.

De odo-stand is een goede maatstaf voor de levensduur van de auto op de weg, vrij letterlijk. Industriële machines gebruiken een meter die begint te klokken (in draaiuren) zodra de apparatuur is ingeschakeld, maar de auto’s odo begint met het registreren van de kilometers pas wanneer onderweg. De meest kritische verbinding is daarom de banden, met name het voorste paar.

Bij elke omwenteling legt de band een afstand af die gelijk is aan zijn volledige omtrek. Ervan uitgaande dat dit twee meter is (de meeste banden voor personenauto’s hebben een omtrek van 2 tot 2,5 meter, hoewel de exacte afmeting afhankelijk is van de grootte van het wiel en de band), zou de auto na 50 omwentelingen 100 meter of 0,1 kilometer hebben afgelegd, en een kilometer na 500 omwentelingen. De kilometerteller is ontworpen om het aantal omwentelingen van de band te tellen en de informatie aan de bestuurder door te geven in kilometers.

De originele kilometerteller is een fijnmechanisch apparaat met een aantal tandwielen en een reeks genummerde tuimelaars. Het ziet eruit als het binnenwerk van een uurwerk en wordt aangedreven door een coaxiale kabel (een flexibele as) die is verbonden met de naaf van het voorwiel. Deze kabel, die gewoonlijk met dezelfde snelheid draait als de wielnaaf, “voedt” ook de snelheidsmeter.

De kilometerteller drijft een miniatuur tandwielkast aan die is verbonden met een mechanisme dat de tuimelaars in stappen van 1 km laat draaien, waarbij de getallen in oplopende volgorde worden “gedraaid” en weergegeven. Bij elke 10 omwentelingen draaien de mechanische schakels de aangrenzende tuimelaar met één cijfer, enzovoort. De meest eenvoudige kilometertellers tonen maximaal zes cijfers, inclusief één cijfer achter de komma, wat betekent dat de aflezing na 99.999,9 kilometer weer op nul wordt gezet.

Snel genoeg vulden autofabrikanten de kilometerteller aan met een viercijferige dagteller die handmatig kon worden gereset, voegden een extra cijfer toe aan de kilometerteller (zodat deze tot 999.999. 9km kon worden afgelezen) en leidden de kilometerteller om tot 999.999.9km) en verlegden de coaxiale kabelaandrijving van de wielnaaf naar de transmissie.

Geen van deze verbeteringen bevatte echter een anti-fraude voorziening. Gewetenloze dealers en soms zelfs particuliere eigenaars konden de meter dus nog steeds “klokken”, zoals de term luidt. Technisch gezien kan de meter worden teruggeklokt tot elke kilometerstand. Zelfs achteruit rijden kan de truc doen.

De meeste instrument clusters zijn tegenwoordig volledig elektronisch, zodat de kabel-aangedreven kilometerteller niet meer wordt gebruikt. In plaats daarvan, een sensor en een elektronisch circuit nu doen het werk. De huidige norm is een magnetische pick-up geplaatst in de nabijheid van een tandwiel in de versnellingsbak (auto of manueel) die stroompulsen induceert. Het signaal wordt van de sensor naar de ECU gezonden, die de pulsen omzet in een geschikte spanning om een stappenmotor (voor een mechanische kilometerteller) of een printplaat (voor een digitale kilometerteller) te activeren.

De verdere ontwikkeling van de instrumenten op het dashboard heeft de weg vrijgemaakt voor een veelheid van displays met betrekking tot het rijden, waaronder informatie over het brandstofverbruik. Door gebruik te maken van de kilometertellersignalen en relevante motormetingen uit de ECU te halen, kan de boordcomputer gemakkelijk en nauwkeurig het brandstofverbruik berekenen en de output naar het LCD-scherm sturen. Dit alles is, geloof het of niet, veel eenvoudiger dan het klinkt, dankzij microprocessoren.

Vergeleken met hun analoge equivalenten, hebben moderne instrumenten veel minder onderdelen, zijn kleiner en lichter, geven zelden storingen en slijten nooit. De moderne kilometerteller is dus nauwkeuriger en nuttiger dan de traditionele odos, met toegevoegde functies zoals vooruit/achteruit afstandsmeting en twee tripmeters in plaats van één.

Een laatste punt om op te merken… Het algoritme van de kilometerteller vertrouwt op een vooraf ingestelde banddiameter bij het omzetten van de pulsen in signalen en, uiteindelijk, cijfers op de odo-display. Bij niet-standaard combinaties van banden en wielen die resulteren in een sterk afwijkende “rolomtrek” zullen de gegevens van de kilometerteller dus afwijken van de daadwerkelijk afgelegde afstand.