Hoog- en Laagduits

dec 15, 2021
admin

Duitse dialecten worden geclassificeerd als Laag- of Hoogduits, afhankelijk van de regio in Midden-Europa waar ze vandaan komen. Zo worden dialecten uit het noorden, waar het landschap vrij vlak is, Laagduits (Platt- of Niederdeutsch) genoemd. Naarmate men verder naar het zuiden reist, maken de vlakke gebieden plaats voor heuvels en uiteindelijk, in Zwitserland, de Alpen; de dialecten die in deze gebieden worden gesproken, zijn Hoogduitse dialecten. Omdat dit gebied zo groot is, worden de Hoogduitse dialecten onderverdeeld in drie subgroepen, West-Midden, Oost-Midden en Hoger. De term Hoogduits (Hochdeutsch) verwijst ook naar de standaard geschreven en gesproken taal die op scholen en in de media wordt gebruikt. Dat komt omdat het Hochdeutsch historisch vooral gebaseerd is op geschreven dialecten die gebruikt werden in het Hoogduitse dialectgebied, met name het Oost-Middengebied waar de moderne Duitse deelstaten Saksen en Thüringen liggen.

Deze kaart toont de belangrijkste Duitse dialectgebieden in de eerste helft van de twintigste eeuw. De taalgrens tussen Laag- en Hoogduits wordt aangegeven door de dikke rode lijn die van west naar oost loopt. Deze lijn staat bekend als de Benrath-lijn, genoemd naar een historisch dorp in de buurt van de lijn dat tegenwoordig deel uitmaakt van de stad Düsseldorf. Het blauwe gebied ten noorden van de lijn is Nederduits. In het Hoogduitse gebied is de regio West-Centraal paars, Oost-Centraal is groen en de regio Oberduits is oranje. De Opper-Duitse dialecten zijn verder onderverdeeld in drie grote groepen, het Alemannisch in het westen (dat onder andere Zwabisch en Zwitserduits omvat), het Beiers-Oostenrijks in het oosten, en het (Oost-)Frankisch in het noorden. Het grote bruine “taaleiland” (Sprachinsel) in het centraal-oostelijke gebied is het Sorbisch (Wendisch), een Slavische taal. De gearceerde lijnen geven gebieden aan waar dialecten met elkaar vermengd zijn.

Duitse dialectkaart

Hieronder ziet u een topografische kaart van het moderne Duitsland waarop duidelijk de verschillende fysieke landschappen te zien zijn die overeenkomen met de dialectgebieden van het Nederduits en het Hoogduits.

Duitse topografische kaart

Duitssprekende immigranten in Wisconsin kwamen uit verschillende delen van Midden-Europa. Bij hun aankomst in Wisconsin, voornamelijk in de negentiende eeuw, identificeerden deze immigranten zich meestal met hun specifieke taalkundige en culturele regio, zoals Pommeren, Hessen of Beieren, in plaats van met “Duitsland”, dat tot 1871 nog niet als één land bestond. De historische diversiteit onder de Duitstalige kolonisten in Wisconsin wordt tot op de dag van vandaag weerspiegeld in vele erfgoedclubs in de hele staat, waaronder de Plattdeutscher Verein (Nederduitse club) van Watertown, WI. Deze club werd in 1882 opgericht met als tweeledige missie “broederschap en de bestendiging van de Duitse taal, in het bijzonder de Plattdeutscher taal.”

Bouwbord voor Plattdeutscher Hall Party FacilitiesDe meeste Duitsers in Wisconsin waren Nederduitssprekend, hoewel een aanzienlijk percentage ook een goede kennis had van de Hoogduitse standaard, die werd gebruikt in een levendige pers (vooral Duitstalige kranten), scholen en kerken. Hoewel de meeste sprekers van het Nederduits in Europa alleen in het Hoogduits geletterd waren, heeft een aantal schrijvers originele literatuur in het Nederduits en andere dialecten geproduceerd. De beroemdste dialectschrijver van Duitsland was Fritz Reuter (1810-1874). Geboren in Stavenhagen, Duitsland, schreef Reuter een groot aantal romans in zijn moedertaal, het Nederduits, waarmee hij een belangrijke bijdrage leverde aan het prestige van alle Duitse dialecten als legitieme dragers van literatuur. Mark Twain, die in zijn eigen werk veel gebruik maakte van dialect, noemt Reuters werk in “A Tramp Abroad.”

Omwille van de grote vertegenwoordiging van Nederduitssprekenden in Wisconsin, vooral mensen van wie de voorouders uit Pommeren kwamen, waren veel van de Wisconsin-Duitse opnames in het North American German Dialect Archive van het MKI afkomstig van Nederduitssprekenden. De vroegste hiervan werden gemaakt door Prof. Lester W. J. “Smoky” Seifert (1915-1996), geboren in Juneau, Dodge Co., WI, in de jaren 1940, een derde-generatie Wisconsinite.

Prof. Seifert (hieronder afgebeeld) voerde interviews met vele sprekers van het Oderbrüchisch dialect, dat hij zelf van nature sprak, naast Hoogduits en Engels. Hij was professor Duits aan de UW-Madison en een leidende figuur in de Duits-Amerikaanse taalkunde, niet alleen vanwege zijn onderzoek naar het Wisconsin Duits, maar ook naar het Pennsylvania Nederlands, waarover hij zijn doctoraalscriptie schreef. Veel van de andere interviews van het MKI zijn gemaakt door Prof. Jürgen Eichhoff, nu gepensioneerd aan de UW-Madison en woonachtig in Duitsland. Prof. Eichhoff groeide op in Hamburg en leerde, net als Prof. Seifert, van huis uit zowel Neder- als Hoogduits.Seifert met consulent

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.