Golven worden niet veroorzaakt door getijden, dus laten we eerst proberen de naamgeving te verduidelijken. Enorme oceaangolven die tegen kusten beuken, worden tsunami’s genoemd (spreek uit als tsooh-nah-mee). In het Japans betekent tsu echter “haven” en nami betekent “golf”. Tsunamis betekent dus “havengolf”, wat net zo verwarrend is als “vloedgolf”, omdat ze niet alleen havens treffen. Om de een of andere reden wordt tsunamis echter gebruikt voor wat veel mensen nog steeds een vloedgolf noemen en nu raak ik in de war, dus ik ga verder.
Normale oceaangolven worden veroorzaakt door de wind en beginnen als rimpelingen op het oppervlak van de oceaan. Tsunami’s daarentegen worden meestal veroorzaakt door een seismische verstoring op de bodem van de oceaan, zoals een aardbeving, aardverschuiving of vulkaanuitbarsting, of soms door meteoren of asteroïden die op de aarde inslaan.
In de oceaan zorgen aardbevingen ervoor dat al het water direct boven de oceaan plotseling verticaal omhoog of omlaag beweegt. Wat er dan precies gebeurt, hangt af van vele factoren die wetenschappers over de hele wereld nog bestuderen, maar de grondbeginselen zijn redelijk goed bekend.
Een plotselinge verticale beweging van de oceaanbodem verplaatst een enorme hoeveelheid water. Een kubieke meter water weegt een ton, dus een vierkante kolom water van een meter doorsnee en 3000 meter (3 km) diep weegt 3000 ton! Aardbevingen gebeuren op een veel grotere schaal dan één vierkante meter en als je het gewicht van al dat water dat plotseling omhoog of omlaag beweegt bij elkaar optelt, heb je een ongelooflijke hoeveelheid energie die zich als een golf over de oceaan verspreidt. In diep water zijn deze golven misschien maar een meter of twee hoog, maar ze verplaatsen zich met snelheden tot 500 km per uur.
Nu, als je genoeg energie hebt om 3000 ton water een meter op te tillen, dan kun je 1000 ton water toch veel hoger optillen? Nou, dat is ongeveer wat er gebeurt als tsunami’s ondiep water bereiken. Als ze genoeg energie hebben om een zeer diepe waterkolom een meter op te tillen, dan kunnen ze een ondiepe waterkolom veel hoger tillen. Als gevolg daarvan kan de golf uitgroeien tot kolossale hoogten, die wijdverspreide overstromingen en grote verwoestingen veroorzaken.
Er zijn massa’s websites die beschrijven hoe tsunami’s werken en die vele beroemde voorbeelden geven, dus ik wil jullie iets vertellen over een ander soort golf die echt door het getij wordt veroorzaakt. Ze worden “vloedgolven” genoemd en ze komen voor op rivieren en kreken in delen van de wereld waar de getijden erg groot worden. De rivier of kreek moet smal zijn met een diepe en brede monding, een beetje als een reuzentrechter. Als het opkomende tij de riviermonding binnenkomt, gutst een enorme hoeveelheid water naar binnen en komt in een stroomversnelling. Wanneer al dit water de smalle riviermonding bereikt, past er gewoon te veel in en stijgt het waterpeil zo snel dat zich een golf vormt. Getijdenboringen komen voor in delen van de Amazonerivier in Zuid-Amerika, de Seine in Frankrijk en de Severn in Engeland, om er maar een paar te noemen. Ze kunnen tot 7 meter hoog zijn en meer dan 50 km landinwaarts gaan. Mensen surfen er zelfs op! Als je me niet gelooft, bekijk dan de links hieronder! Oh en trouwens, sommige droomanalisten denken dat als je een tsunami in je dromen ziet, dit betekent dat je overspoeld wordt door onderdrukte gevoelens die naar de oppervlakte komen. In dat geval is mijn advies om het kanon van de grote golf (grote surfplank) onder je kussen vandaan te pakken en in je emotionele groene kamer te gaan tuben … man!
Verder lezen:
NOVA – Wetenschap in het Nieuws (Australian Academy of Science)
Australian Institute of Marine Science
Bore Riders Club in de UK (alles over surfen op Tidal Bores)
The Tidal Bore on the Seine River – Dr Hubert Chanson (University of Queensland)