“Hij is slecht, een grote hypocriet,” zei Ohashi in een recent interview. “Aan de oppervlakte doet hij zich voor als Boeddha, maar onderhuids is hij een duivelskoning. We moeten hem ten val brengen.”

300.000 gelovigen in V.S.

Soka Gakkai, die een aanhang heeft van ongeveer 10 miljoen Japanners en meer dan 300.000 gelovigen in de Verenigde Staten, reageerde snel op deze ongehoorde kritiek van binnenuit. Zij excommuniceerde Ohashi.

Komeito, de oppositiepartij die is voortgekomen uit Soka Gakkai en die bijna haar gehele steun ontvangt van gedisciplineerde kiezers die behoren tot de religieuze beweging, heeft Ohashi ook uitgestoten, kennelijk in strijd met het principe, dat zowel door Soka Gakkai als door de partij wordt gehuldigd, dat de twee organisaties onafhankelijk van elkaar opereren.

Ohashi’s auto-da-fe was meer dan een intern politiek gekrakeel, zo stellen critici van Soka Gakkai. Het riep diepgaande vragen op over de scheiding van religie en politiek in Japan, waar een hele generatie ooit werd meegesleurd in een militaristische werveling rond de keizerverering.

Preekt Vrede, Mededogen

Het geschil biedt ook een onthullende kijk op een van de belangrijkste instellingen in Japan. Soka Gakkai geeft naar buiten toe blijk van een uitbundig en opgewekt karakter, predikt vrede en mededogen, en eist krediet op voor het helpen opzetten van Japans stelsel van sociale voorzieningen. Maar intern, zo zeggen critici en sommige geleerden, functioneert het als een intolerante machine die probeert gebruik te maken van wat sommigen zien als een groter dan gebruikelijke vatbaarheid voor de invloed van massapsychologie.

Terwijl Japan zich ontwikkelde tot een pluralistische seculiere samenleving en Shinto als staatsgodsdienst opgaf na de nederlaag in de Tweede Wereldoorlog, heeft Soka Gakkai zich in de naoorlogse jaren voorspoedig ontwikkeld. Zij rekruteert nog steeds massa’s vervreemde zielen met een formule van agressieve overreding – critici zeggen hersenspoeling – die materiële beloning en geluk belooft in ruil voor onvoorwaardelijk geloof.

Soka Gakkai’s uiteindelijke doel is, volgens haar literatuur, de politieke macht te grijpen en een regering te installeren die gebaseerd is op de boeddhistische wet.

Leiders van de sekte zeggen dat dat doel eerder een filosofisch concept is dan een praktisch plan van actie. De conservatieve Liberaal-Democratische Partij heeft zich als regeringspartij zo verankerd dat zij haar greep op het electoraat wellicht nooit zal verliezen.

Maar de politieke ambities van Soka Gakkai wekken ongerustheid bij sommige Japanners die menen dat hun volk vatbaar blijft voor autoritaire massabewegingen.

“Ikeda wil Japan besturen – hij zegt het alleen niet openlijk,” zei Hirotatsu Fujiwara, een auteur en politiek commentator die de 60-jarige leider van Soka Gakkai vergelijkt met Hitler of met de Iraanse Ayatollah Ruhollah Khomeini, en onheilspellende mogelijkheden ziet in een persoonlijkheidscultus van Ikeda.

‘Wil een absolute leider’

“Er is een tendens in Japan om een absolute leider te willen,” zei Fujiwara. “Toen de keizer een mens werd, werd (generaal Douglas) MacArthur een god. We zijn nog steeds op zoek naar een kleine god.”

Ikeda, die zich nominaal terugtrok in de functie van ere-voorzitter van Soka Gakkai na een eerdere publieke controverse over de politieke activiteiten van de groep, was niet onmiddellijk beschikbaar voor een interview.

Maar Isao Nozaki, een van de vice-voorzitters van Soka Gakkai, verwierp Ohashi’s beschuldiging dat Ikeda een Machiavellistische manipulator is als “waanidee” ingegeven door persoonlijke ambitie. Hij gaf echter toe dat er binnen Soka Gakkai geen ruimte is voor afwijkende meningen, vooral als het gaat om het uiten van standpunten die tegengesteld zijn aan die van Ikeda.

“Je kunt niet in het geloof geloven als je het niet eens bent met Erevoorzitter Ikeda,” zei Nozaki.

Ooit opgericht in de jaren dertig

Ironkelijk werd Soka Gakkai in de jaren dertig opgericht door een onderwijzer die door de fascistische autoriteiten werd vervolgd omdat hij campagne voerde voor godsdienstvrijheid en de tirannie van het staatssjinto aan de kaak stelde, een religie waarin de keizer was verankerd en die door de leiders in oorlogstijd werd gebruikt om militaire agressie te legitimeren.

De oprichter, Makiguchi Tsunesaburo, stierf in de gevangenis en zijn organisatie werd tijdens de Tweede Wereldoorlog onderdrukt. Maar zijn discipelen kwamen tijdens de geallieerde bezetting tevoorschijn om het ledental van de groep van een paar duizend te laten uitgroeien tot een formidabel netwerk dat honderdduizenden – en later miljoenen – gezinnen omvatte en een spiritueel vacuüm vulde in het verarmde naoorlogse Japan.

De voorkeursmethode van bekering was een controversiële: shakubuku , letterlijk “breken en onderwerpen,” een hardnekkig proces van overhalen en het afslijpen van de weerstand van potentiële rekruten.

Ikeda nam de teugels van de organisatie in 1960 op 32-jarige leeftijd in handen en gebruikte zijn jeugdige kracht en organisatorische genialiteit om een solide basis op te bouwen onder de steeds welvarender wordende middenklasse. Hij richtte Komeito op, de politieke partij, en bracht de Soka Gakkai beweging naar het buitenland, waar zij een grote reputatie heeft opgebouwd met haar pleidooi voor vrede en ontwapening.

Een financiële krachtpatser

Soka Gakkai is nu een financiële krachtpatser, die tussen de $1.1 tot 1,5 miljard dollar aan donaties per jaar, volgens Ohashi, die onafhankelijk parlementslid blijft na zijn royement uit Komeito.

De groep heeft een uitgebreid uitgeversimperium, en zegt dat zijn krant, Seikyo Shimbun, het op twee na grootste dagblad van Japan is, met een oplage van 4,7 miljoen. Ikeda is een van ’s werelds best verkopende auteurs, met meer dan 200 titels in druk.

Komeito is de op twee na machtigste partij in het parlement, na de regerende Liberaal-Democraten en de Japanse Socialistische Partij. Wanneer lokale burgemeesters en leden van stadsvergaderingen worden meegeteld, heeft Komeito meer gekozenen dan de Socialisten en kan het beschouwd worden als de grootste oppositiepartij in termen van steun onder de bevolking.

“Religieuze macht is echt angstaanjagend,” zei Masayuki Fujiwara, een Komeito lid van de Tokyo Municipal Assembly die samen met Ohashi, samen met verspreide dissidente groepen, de strijd aanbindt tegen Ikeda.

Zijn macht ‘onvoorstelbaar’

“Hitler had geen controle over de geesten van de mensen zoals Ikeda,” zei Fujiwara, die geen familie is van de politieke commentator Hirotatsu Fujiwara. “Hij heeft een macht die voor de meeste mensen onvoorstelbaar is.”

De religieuze leerstellingen van de groep zijn gebaseerd op de 700 jaar oude traditie van de Nichiren Shoshu-sekte van het boeddhisme, die leert dat alle andere religies ketters zijn en dat verlossing in deze wereld alleen kan worden bereikt door het chanten van de naam van de Lotus Sutra: Namu Myoho Rengekkyo.

Leden van Soka Gakkai zeggen dat het chanten een balancerend, verrijkend effect heeft op hun leven, en hen gezondheid, sociaal succes en soms materiële beloningen brengt.

Een gelovige die de nadruk legt op de spirituele voordelen is Stephen H. Whitney, 28, een Amerikaan die voor een Japanse handelsfirma in Tokio werkt, die zegt dat zijn leven is veranderd sinds hij zich acht jaar geleden tot het geloof bekeerde als student aan de Universiteit van Oklahoma.

Altaar domineert kamer

De woonkamer van Whitney’s kleine appartement in het westen van Tokio wordt gedomineerd door een altaar met daarin de gohonzon , of de heilige boekrol met de kalligrafie van Nichiren, de stichter van de boeddhistische sekte. Whitney bidt daar twee keer per dag – ’s morgens ongeveer 45 minuten en ’s avonds ongeveer 35 minuten – en mediteert over de betekenis van de Lotus Sutra.

“Het schudt je echt wakker,” zei Whitney, een atletische man met intense, grijze ogen. “Het grijpt je bij de wortels en stelt je in staat om je geest te zien. Het heeft een werkelijk effect – je raakt niet in het niets zoals in zen, en het is geen zelfhypnose.”

Voor Whitney belichaamt Ikeda de essentie van de leer van Soka Gakkai.”

“Hoe meer je chant, hoe meer je je realiseert dat President Ikeda correct praktiseert,” zei hij. “Hij straalt een enorme levenskracht uit.”

Prominente Amerikanen

Soka Gakkai telt onder zijn volgelingen verschillende prominente Amerikanen, waaronder jazzman Herbie Hancock en de populaire zangeres Tina Turner. De gestage groei van Nichiren Shoshu America, gevestigd in Santa Monica, suggereert dat de religie universele aantrekkingskracht heeft.

In Japan is de meest opmerkelijke prestatie van Soka Gakkai het aantrekken van grote aantallen jonge mensen geweest, terwijl andere georganiseerde sekten van het boeddhisme zichzelf in stand houden met oudere aanbidders.

“De Japanse samenleving biedt jonge mensen tegenwoordig geen dromen meer,” zei Whitney. “De Gakkai biedt een nobel pad.”

Hiroshi Mizuochi, 28 jaar, verkoper van kantoorautomatiseringsapparatuur, schrijft zijn “zelfgroei” toe aan het geloof, zozeer zelfs dat hij heeft geprobeerd het met zijn vrienden te delen. Hij heeft er tot nu toe vier bekeerd.

‘A Wonderful Thing’

“We denken altijd aan shakubuku . Je hebt veel moed nodig om het te doen,” zei Mizuochi. “

Een recente bijeenkomst van een plaatselijke afdeling van Soka Gakkai in een woonwijk in de wijk Setagaya in Tokio werd gekenmerkt door een energieke regimentering. Ongeveer 500 mensen knielden op tatami matten in een grote zaal terwijl verschillende leden op een podium zaten om de woordelijke voordelen van Soka Gakkai te beschrijven.

De getuigenissen werden onderbroken door vrolijk applaus, in perfecte eenstemmigheid, waardoor de zaal het georkestreerde gevoel kreeg van een televisiespel show. Aan de muur hing een grote kleurenfoto van Ikeda, wiens lof werd toegezongen in verschillende van de getuigenissen.

Ohashi’s kruistocht heeft weinig kans om Ikeda af te schudden, maar het is erin geslaagd om een soort van pikante muckraking nieuw leven in te blazen die de Soka Gakkai leider lang heeft geteisterd. Bijzonder fascinerend in de pulp bladen is de beschuldiging dat hij een rokkenjager is die sexuele liaisons gebruikt om Soka Gakkai leden te bespioneren en te manipuleren.

Beschuldigt Leider van meineed

Fujiwara, het Tokyo assemblee lid, is de meest uitgesproken voorstander van deze smerige kijk op Ikeda’s persoonlijke leven, door te beweren dat zijn schoonzuster betrokken was in een liefdes verhouding met Ikeda terwijl zij getrouwd was met een Komeito wetgever. Hij beschuldigt Ikeda ervan meineed te hebben gepleegd in een smaadzaak tegen een tijdschrift dat over de vermeende verhouding berichtte. Ikeda won de rechtszaak.

“Hij heeft geen gewone relaties met vrouwen,” zei Fujiwara. “Hij gebruikt ze om zijn macht uit te oefenen. Hij berooft mensen van hun trots.”

Tot nu toe zijn er geen belangrijke Komeito- of Soka Gakkai-functionarissen overgelopen om zich aan te sluiten bij Ohashi en Fujiwara in hun oorlog tegen Ikeda. Maar er zijn tekenen van enige bezinning binnen de gelederen. Een adjudant van een Komeito parlementslid zei, schoorvoetend, dat de jongere generatie voorstander is van meer tolerantie ten opzichte van afwijkende meningen.

“Veel mensen denken dat de organisatie baat zou kunnen hebben bij een meer open discussie over haar zwakheden,” zei de adjudant. “Er was een tijd dat het nodig was om de Gakkai te beschermen door interne kritiek tegen te houden, maar ik denk dat we dat stadium ontgroeid zijn.”

Op de vraag of dat betekende dat kritiek op Ikeda werd toegestaan, zei de adjudant echter: “Het mag niet van toepassing zijn op de leer van het geloof.”