Ter midden van een zomer met sterren waarin de Verenigde Staten haar tweehonderdjarig bestaan vierde, kwamen meer dan 4000 leden van het Pennsylvania Chapter of the American Legion bijeen op een steenworp afstand van Independence Hall, waar de voorvaderen van het land twee eeuwen eerder hun banden met koning George III hadden verbroken. Terwijl het op 21 juli 1976 in Philadelphia broeide, vonden de militaire veteranen een ijskoud toevluchtsoord in de geklimatiseerde vertrekken van het elegante Bellevue-Stratford Hotel, waar zij de jaarlijkse conventie van de organisatie aftrapten. Vier dagen lang mengden de Legion-leden zich in het historische monument van Philadelphia, dat de bijnaam “The Grand Dame of Broad Street” meekreeg, voordat ze huiswaarts keerden na wat volgens hen weer een geslaagde bijeenkomst was.

Binnen enkele dagen begon de telefoon op het hoofdkwartier van het Amerikaanse Legioen in Pennsylvania echter te rinkelen met het verontrustende nieuws over de dood van een aantal conventiegangers. Tegen 2 augustus was het echter duidelijk dat dit geen reeks van pech was, aangezien 12 leden waren gestorven en nog eens drie dozijn in het ziekenhuis waren opgenomen met een mysterieuze ademhalingsziekte. De op longontsteking lijkende symptomen waren bijna in alle gevallen dezelfde: spierpijn, hoofdpijn, zware hoest, diarree, spier- en borstpijnen en koorts van wel 107 graden. Veel van de doden waren oudere mannen en rokers, maar de leeftijden van de slachtoffers varieerden van 39 tot 82.

Toen het nieuws zich verspreidde, werd bekend dat niet alle getroffenen leden waren van het Amerikaanse Legioen of hun vrouwen. Onder de slachtoffers bevond zich een bankbediende die aan de overkant van de straat van het Bellevue-Stratford Hotel werkte en een buschauffeur die een groep jonge cadetten vervoerde die in de parade van de conventie marcheerden.

Hoewel verbijsterd over de oorzaak, drongen volksgezondheidsambtenaren aan op kalmte toen de vrees voor een grieppandemie zich in Pennsylvania zelfs nog sneller verspreidde dan de mysterieuze ziekte zelf. De Mexicaanse griep, die eerder dit jaar een legerbasis in New Jersey had getroffen, en papegaaienkoorts, verspreid door zieke duiven, behoorden tot de belangrijkste theorieën. Het goede nieuws voor de onderzoekers was echter dat het snel duidelijk werd dat de ziekte niet besmettelijk was. Zo vertoonde een congresganger geen symptomen, hoewel de twee mannen met wie hij een hotelkamer deelde, plotseling waren overleden. Antibiotica bleken ook effectief bij de behandeling van de zieken.

In reactie op het medische mysterie startte het federale Centers for Disease Control and Prevention (CDC) het grootste onderzoek in zijn geschiedenis. “Geen enkele eerdere wetenschappelijke speurtocht in de geschiedenis heeft de omvang en intensiteit benaderd van de campagne die nu aan de gang is om het verloop, de bron en het patroon van de ziekte op te sporen”, meldde de Boston Globe. Een team van 20 CDC-epidemiologen hielpen de gezondheidswerkers van de staat bij het doorspitten van ziekenhuisdossiers en autopsieresultaten. De laboratoria bleven de hele nacht open terwijl helikopters de laatste bloed- en weefselmonsters binnenvlogen. In ziekenhuizen in Pennsylvania ondervroegen de medische speurneuzen patiënten over al hun bewegingen in Philadelphia, van de vraag of ze het doorzettersontbijt van het hotel hadden gegeten tot hoe vaak ze met de lift waren gegaan.

Onderzoekers checkten zelfs in het Bellevue-Stratford Hotel en kamden het gebouw uit op zoek naar aanwijzingen. Ze onderzochten alles, van de ijsmachines tot de tandenstokers, en ze kropen in de verwarmings- en koelsystemen om monsters te nemen. Ze overwogen oorzaken variërend van voedselvergiftiging tot vals spel door anti-oorlog demonstranten die eerder hadden gedreigd met geweld tegen militaire veteranen. De enige overeenkomsten die de onderzoekers konden vinden, waren de symptomen van de ziekte en het feit dat de getroffenen enige tijd in de hotellobby of buiten op het trottoir hadden doorgebracht.

De uitbraak van de mysterieuze ziekte genereerde intense media-aandacht. Newsweek noemde het de “Killer Fever”, terwijl Time het de “Philly Killer” noemde op de voorpagina. De meeste media kozen echter een andere naam voor de vreemde ademhalingsziekte: “veteranenziekte”. Naarmate maanden verstreken zonder dat er een oorzaak werd gevonden, kwamen de medische onderzoekers zelf onder de microscoop van het publieke onderzoek te liggen – ze werden zelfs gedwongen om voor het Congres te getuigen.

Een gefrustreerde microbioloog van het CDC, Joseph McDade, besloot in de dagen na Kerstmis zijn inspanningen te verdubbelen. Nadat hij zijn vakantieplannen had geannuleerd, bracht McDade uur na uur in zijn laboratorium door met het doorzoeken van objectglaasjes die in de eerste haast om de oorzaak te vinden slechts in stukjes van vijf minuten waren onderzocht. “Het is als zoeken naar een contactlens op een basketbalveld met je ogen een centimeter boven de grond,” vertelde McDade aan de New York Times. Nadat hij een half uur had besteed aan het onderzoeken van weefsel uit de long van een van de slachtoffers, vond McDade de boosdoener van de ziekte – een voorheen onbekende bacterie die de CDC Legionella noemde.

Nauwelijks zes maanden na de uitbraak kondigde het CDC aan dat het de zaak had opgelost. De legionellabacterie gedijde in warm weer en in water zoals het airconditioningsysteem op het dak van het 19 verdiepingen tellende Bellevue-Stratford Hotel. Hoewel er geen legionella werd aangetroffen in het koelsysteem van het hotel omdat het op het moment van de ontdekking was schoongemaakt, vermoedden de onderzoekers dat de krachtige ventilatoren van het systeem een nevel van besmet water uitstootten die op voetgangers op de stoep beneden viel en via een ventilatiegat op de begane grond in de lobby werd gezogen waar de slachtoffers de minuscule, besmette waterdruppeltjes inademden. Uiteindelijk stierven 34 mensen en werden er meer dan 200 ziek door de uitbraak tijdens de conventie van het Amerikaanse legioen, en de ontdekking leidde wetenschappers ertoe eerdere uitbraken van de veteranenziekte te documenteren, waaronder een die drie leden van de Independent Order of Odd Fellows doodde die in 1974 een conventie in hetzelfde hotel in Philadelphia bijwoonden.

Hoewel het medische geval was opgelost, is de veteranenziekte niet tot de geschiedenisboeken beperkt gebleven. In feite is de ziekte de laatste jaren weer in opmars. Volgens de CDC is het aantal gediagnosticeerde mensen bijna verviervoudigd van 1.127 in 2000 tot 5.166 in 2014, waarbij de ziekte in ongeveer zeven procent van de gevallen dodelijk blijkt te zijn. Vorig jaar nog kostte een uitbraak in de Bronx aan 16 mensen het leven, terwijl een andere uitbraak in Flint, Michigan, het leven eiste van een dozijn anderen. De meeste van de gemiddeld 20 uitbraken per jaar doen zich voor in gebouwen met grote watersystemen en slecht onderhouden airconditioningsapparatuur.

Lees hier meer over pandemieën