Guatemala verklaarde zich onafhankelijk van Spanje in 1821. Na een korte periode van annexatie bij Mexico, maakte het deel uit van de Federatie van Centraal-Amerikaanse naties, waartoe ook Honduras, El Salvador, Nicaragua en Costa Rica behoorden. Guatemalteekse onafhankelijkheid werd effectief bereikt in 1840, toen de guerrillabeweging onder leiding van Rafael Carrera, een boer van gemengde Spaanse en inheemse afkomst, de troepen van Francisco Morazán, president van de federatie, versloeg. Carrera’s presidentschap was conservatief en werd gesteund door de geestelijkheid en de landeigenaren.

President Justo Rufino Barrios Auyón, een vooraanstaand koffieteler, brak in 1873 een tijdperk van liberalisme aan. Zijn regering stelde vrijheid van godsdienst en leerplicht in, maar confisqueerde ook kerkelijke gronden om een particuliere onroerendgoedmarkt te creëren. In 1877 werden de verordeningen inzake dagloners uitgevaardigd, waardoor Maya’s uit de hooglanden gedwongen werden seizoensarbeid te verrichten op koffieplantages.

In 1898 werd Manuel Estrada Cabrera president. Het jaar daarop werd de Amerikaanse United Fruit Company opgericht, die de bananenproductie in Midden-Amerika domineerde en het regeringsbeleid van Guatemala beïnvloedde. Estrada Cabrera regeerde tot 1920. In het volgende decennium organiseerden arbeiders zich en werd het “indianenprobleem” een onderwerp van publieke discussie. In 1931 werd Jorge Ubico president en regeerde hij met dictatoriale macht. Zijn omverwerping in 1945 luidde een periode in van vrije meningsuiting en landhervormingen.

Onder president Jacobo Arbenz Guzmán gaf de regering toestemming voor de herverdeling van grote stukken privé-land, wat in 1954 leidde tot een door de CIA gesteunde staatsgreep. De tragische burgeroorlog van 1960-1996 kwam voort uit een reactie van de bevolking op de militaire dictatuur die zich na die staatsgreep vestigde. Het geweld eiste het leven van 200.000 voornamelijk Maya’s. De Maya’s hebben door middel van verhalen getuigenis afgelegd van deze terreur: Victor Montejo, Getuigenis: Death of a Guatemalan Village (1987); en Rigoberta Menchú, winnares van de Nobelprijs voor de Vrede 1992, I, Rigoberta Menchú: An Indian Woman in Guatemala (1984).