Glijbare treinen. De oude “El” om de hoek.

Je weet wel, de trein die boven de straat rijdt, naast de buurt bodega.

De zogenaamde el’s zijn in de wereld van vandaag bijna onbestaande geworden. Maar vijftig, zestig, zelfs zeventig jaar geleden waren ze overal te vinden in de snelgroeiende Amerikaanse 20e-eeuwse steden in het oosten (en Midwesten, in het geval van Chicago).

Nadat Boston in 2004 de Causeway Street Elevated afbrak, bleven er slechts drie steden met el-treinen over: New York, Chicago en het vaak vergeten Philadelphia.

Waarom werden deze sneltramlijnen dan gesloopt en vervangen?

Het antwoord is eenvoudig: de waarde van het land daalde. Wie wil er nu een verhoogde trein die meters van zijn achtertuin of over zijn huis rijdt? Ik zou het niet willen, en veel mensen in de tijd dat de verhoogde treinen reden, dachten er net zo over.

Verhoogde treinen werden gezien als oud en vies, zelfs in de tijd waarin ze reden. Ze werden, geloof het of niet, ook gezien als verouderd. Clifton Hood, een geschiedenisprofessor aan de Hobart and William Smith Colleges, een universiteit in Genève, New York, en auteur van het New York City Subway geschiedenisboek 722 Miles, verklaarde:

De els waren luid, vies, rommelig en traag…de metro’s waren modern en de els zagen er slecht uit.

Ondanks het feit dat velen ze weg wilden hebben, wilden sommigen – vooral de armen – ze houden, uit angst dat ze ontheemd zouden raken en niet in staat zouden zijn om te pendelen als de els zou zijn verdwenen.

De Lexington Avenue Line in Manhattan, die momenteel alleen al meer mensen vervoert dan de hele metrostelsels van Boston, Washington en San Francisco samen, was een van de eerste metrolijnen in New York City die werden omgebouwd van een verhoogde naar een metro.

Een metro?

Ja, een metro. Je weet wel, die metro’s die onder de grond rijden.

Degenen die de metro’s weg wilden hebben, waren vol lof over het idee dat ze zouden worden vervangen door ondergrondse metro’s. Velen van hen waren, met name in Manhattan, en later, in Boston. Deze metro’s waren een relatief nieuw idee, en velen, vooral degenen die de els wilden behouden, vertrouwden er niet op dat ze zo effectief zouden zijn als de els.

Maar ondanks het feit dat metro’s werden gezien als ‘in’, en els als ‘uit’, waren metro’s duur om te bouwen, veel duurder dan els, en ze duurden veel langer en vergden meer arbeid om te bouwen dan els deden. De meeste van de metro’s die in de jaren 1930 werden voorgesteld om de els te vervangen, kwamen tot stilstand tijdens de Tweede Wereldoorlog, en de els bleef.

Maar na de oorlog, tijdens de economische boom, kwam het geld.

En weg waren de els.

De meesten van hen. Maar niet allemaal.

De verhoogde treinen die werden gesloopt, werden vervangen door metro’s, maar de treinen die niet werden gesloopt, bleven. Het lijkt wel alsof bijna alle els zijn afgebroken, maar er zijn er nog heel wat overgebleven. In New York en Philadelphia werden de el’s in de dichtbevolkte stadswijken gesloopt, maar die in de buitenwijken, weg van de dichtbevolkte gebieden, bleven. Chicago is een prominent voorbeeld waar el-treinen in dichtbevolkte gebieden bleven; de Chicago Loop – dat is het centrum – is genoemd naar de verhoogde treinen die er doorheen rijden, die een lus vormen over de straten.

Het is een goede zaak dat veel van de els bewaard zijn gebleven, en ze niet allemaal gewoon zijn afgebroken. Het is een geweldig gevoel om in een metrotrein te rijden die plotseling van een donkere tunnel onder de grond overgaat in lichtheid, en hoger komt te liggen, en de geur van zonneschijn door de ramen de wagon binnendringt. Een gevoel waarvan ik blij ben dat ik het heb mogen meemaken.

Rijden met de el-trein geeft je ook een geweldig uitzicht vanuit de lucht op de wijken waar hij doorheen rijdt. Je krijgt elke kier, lek en pijp op elk dak te zien.

Ik persoonlijk hou ervan om de el treinen in Brooklyn te rijden, voornamelijk de Culver en West End Lines (dat zijn de F en D treinen, respectievelijk). Je krijgt een uniek perspectief van de Borough Park en Bensonhurst buurten te zien vanuit de D trein, en van de Midwood, Gravesend en Coney Island buurten vanuit de F trein. Er zijn andere treinen, zoals de 4 trein in de Bronx (die langs het elegante Yankee Stadium rijdt) en de 7 trein (die langs Citi Field rijdt, de thuishaven van de niet-zo-amazin’ Mets).

Maar een geweldige el om te berijden, misschien wel de beste, is de Chicago “L”. Zoals gezegd is dit de enige huidige el die door een dichtbevolkt stadscentrum rijdt, en daardoor zijn de uitzichten die je erop hebt volstrekt uniek. En er is helemaal geen intentie om ze te verwijderen; een nieuw verhoogd station, Washington/Wabash, opende in 2016, waaruit blijkt dat de ontwikkeling op de els nog steeds doorgaat tot op de dag van vandaag.

En als je je afvraagt of els alleen in de Verenigde Staten bestaan, het antwoord is nee. Er zijn veel verschillende vormen van el-treinen die wereldwijd bestaan, het meest prominente voorbeeld is de Wuppertal Suspension Railway in Duitsland. In feite werd de eerste el gebouwd in Londen, dus het is niet zo dat el-treinen een uitsluitend Amerikaans ding zijn.

De els kunnen onhandig, oud en lawaaierig zijn, maar ze zijn nog steeds een klassiek element van de steden die ze bevatten, die hun eens (en nog steeds) bloeiende natuur vertegenwoordigen.