In een document van 16 juni 2017 stelt het Amerikaanse ministerie van Justitie dat huiselijk geweld (DV) niet alleen een aanzienlijke impact heeft op degenen die worden mishandeld, maar ook op familieleden, vrienden en op de mensen binnen de sociale netwerken van zowel de mishandelaar als het slachtoffer. In die zin kunnen kinderen die tijdens het opgroeien getuige zijn van huiselijk geweld, ernstige emotionele schade oplopen. De Europese Commissie (DG Justitie) merkte in het Daphne III-programma op dat 1 op de 4 vrouwen in de EU-lidstaten te maken heeft gehad met huiselijk geweld, en dat de gevolgen van huiselijk geweld voor de slachtoffers tal van kritieke gevolgen hebben: gebrek aan eigenwaarde, schaamte- en schuldgevoelens, moeilijkheden bij het uiten van negatieve gevoelens, hopeloosheid en hulpeloosheid, die op hun beurt leiden tot moeilijkheden bij het gebruik van goede copingstrategieën, zelfmanagement en onderlinge steunnetwerken. In 2015 bevestigde het Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten dat geweld tegen vrouwen kan worden beschouwd als een schending van de mensenrechten en de menselijke waardigheid. Geweld tegen vrouwen komt in elke samenleving voor en kan verband houden met elke sociale, economische en culturele status en gevolgen hebben op economisch niveau. Het omvat fysiek, seksueel, economisch, religieus en psychologisch misbruik.

Hoewel mannen te maken krijgen met huiselijk geweld door vrouwen, ligt het aantal gevallen van huiselijk geweld bij vrouwen veel hoger dan bij mannen, vooral in de categorie van doden ten gevolge van huiselijk geweld.

Uit recente studies blijkt dat tussen 13 en 61% van de vrouwen (15-49 jaar) rapporteert minstens eenmaal fysiek mishandeld te zijn door een intieme partner. Huiselijk geweld komt voor in verschillende leeftijdsgroepen, geslachten, seksuele geaardheid, economische, of culturele statussen. Huiselijk geweld wordt echter nog steeds weinig gemeld uit angst voor represailles van de dader, de hoop dat het ophoudt, schaamte, verlies van sociaal prestige door negatieve berichtgeving in de media, en het gevoel gevangen te zitten en nergens heen te kunnen:

Geschat wordt dat 90% van de gevallen van huiselijk geweld nog steeds wordt aangemerkt als niet-aangegeven geweld.

Het doel van deze Special Issue van Frontiers of Psychology is om geactualiseerde wetenschappelijke en multidisciplinaire bijdragen te verzamelen over kwesties die verband houden met huiselijk geweld, waaronder intiem partnergeweld (IPV). We moedigden bijdragen aan uit een verscheidenheid van gebieden, waaronder originele kwalitatieve en kwantitatieve artikelen, recensies, meta-analyses, theorieën en klinische casestudies over biologische, psychosociale en culturele correlaten, risico- en beschermende factoren, en de bijbehorende factoren met betrekking tot de etiologie, beoordeling en behandeling van zowel slachtoffers als daders van DV.

We hopen dat deze Special Issue een beter geïnformeerd debat zal stimuleren over huiselijk geweld, in relatie tot de psychosociale impact (thuis en daarbuiten, op school en op het werk), tot preventie- en interventiestrategieën voor huiselijk geweld (binnen het gezin en in de samenleving als geheel), naast specifieke vormen van huiselijk geweld, en ook over controversiële kwesties op dit gebied.

De Special Issue bevat zowel theoretische reviews als originele onderzoekspapers. 7 research papers, 6 reviews (policy and practice review, systematic review, review en mini-review) en 1 methodological paper zijn opgenomen.

Het eerste deel bestaat uit 2 systematic review en 3 originele research papers gericht op factoren geassocieerd met huiselijk geweld/intimate partner violence/feminicide. Velotti et al. voerden een systematische review uit over de rol van de hechtingsstijl op IPV-slachtofferschap en -daderschap. In verschillende studies werden geen significante verbanden gevonden. De auteurs suggereren om andere variabelen in overweging te nemen (bv. socio-economische conditie) die in interactie met hechtingsstijlen de gevonden verschillen tussen de studies zouden kunnen verklaren. Gezien de klinische bijdrage die deze bevindingen kunnen leveren aan de behandeling van slachtoffers en daders van IPV, zijn toekomstige studies nodig. Uit een systematische review uitgevoerd door Gerino et al. gericht op IPV in de “gouden eeuw” (ouderdom), werden economische en educatieve omstandigheden, jongere leeftijd (55-69), lidmaatschap van etnische minderheden, cognitieve en fysieke beperkingen, middelenmisbruik, culturele en sociale waarden, seksisme en racisme, gevonden als risicofactoren; depressie kwam naar voren als risicofactor en gevolg van IPV. Sociale steun bleek echter de belangrijkste beschermende factor te zijn. Ook hulpzoekgedrag en lokale/nationale diensten hadden een positieve invloed op het fenomeen. Verder werd de rol van de ouderlijke communicatie benadrukt (Rios-González e.a.): moeders moedigen hun dochters aan om relaties aan te gaan met ethische mannen, terwijl ze aantrekkelijke kenmerken uit hun voorstelling verwijderen en de dubbele standaard van het zien van ethische mannen als onaantrekkelijk versus gewelddadige en aantrekkelijke mannen versterken. De communicatie van vaders gericht op jonge jongens ondersteunt de dominante traditionele mannelijkheid, waarbij meisjes worden geobjectiveerd en de nadruk wordt gelegd op chauvinistische waarden. Deze communicatiedynamiek beïnvloedt het gedrag van mannen en de partnerkeuze van vrouwen, terwijl de aantrekkingskracht voor gewelddadige mannen toeneemt, en zo het risico om betrokken te raken bij episodes van IPV beïnvloedt.

Daarnaast werden factoren geïdentificeerd die in verband worden gebracht met meervoudig slachtofferschap van IPV door verschillende partners. Uit de studie van Herrero e.a. kwam het meemaken van kindermishandeling naar voren als een belangrijke voorspeller (“conditioneel partnerkeuzeproces”). Ook slachtofferschap van volwassenen door anderen dan de intieme partner beïnvloedt meerdere episoden van IPV. Bovendien komt dit fenomeen vaker voor bij jongere vrouwen en vrouwen met een lager inkomen. De duur van de relatie en de grotere psychologische gevolgen van eerder IPV hangen positief samen met meervoudige episodes van IPV, terwijl eerder fysiek misbruik negatief samenhangt met later slachtofferschap. Het risico van meervoudige episodes van IPV is kleiner in landen met een grotere menselijke ontwikkeling, wat de rol van structurele factoren suggereert.

Wat de redenen voor vrouwenmoorden betreft, spelen passiemotieven de hoofdrol, gevolgd door gezinsproblemen, antisociale redenen, roofmisdrijven die een seksuele component omvatten, impulsiviteit en psychische stoornissen. Het risico op overmoorden is groter wanneer de dader bekend is bij het slachtoffer en wanneer de moord wordt gepleegd uit passiemotieven (Zara en Gino).

Het tweede deel bevat artikelen die zich richten op IPV/DV in bepaalde contexten (één onderzoeksartikel, twee recensies). Binnen gescheiden paren, waar conflicten vaak voorkomen, ervaren zowel mannen als vrouwen psychologische agressie. Er kwamen echter enkele bijzonderheden aan het licht: vrouwen kregen te maken met verschillende vormen van psychologisch geweld dat erop gericht was hen te controleren (wat het scheidingsproces bemoeilijkte), te ontmenselijken en te bekritiseren. Mannen melden slechts enkele vormen van ervaren geweld (waarschijnlijk te wijten aan de sociale positie van de man die zijn kansen op onthulling beperkt), die vooral betrekking hebben op de beperking van de mogelijkheid om kinderen te ontmoeten (Cardinali et al.). Wat paren van hetzelfde geslacht betreft (Rollè et al.), kwamen zowel gelijkenissen als verschillen in vergelijking met heteroseksuele paren aan het licht. IPV bij holebi’s is vergelijkbaar of zelfs hoger dan bij heteroseksuele paren. De unieke kenmerken van IPV onder holebi’s van hetzelfde geslacht hebben betrekking op de identificatie- en behandelingsaspecten, voornamelijk als gevolg van het ontbreken van oplossingen die nuttig zijn om de belemmeringen voor hulpzoekgedrag (in verband met de angst voor discriminatie binnen de holebigemeenschap) aan te pakken, en de beperking van behandelingsprogramma’s die zijn afgestemd op de bijzonderheden van de holebi-ervaring. Ook binnen de gemeenschappen van de First Nation in Canada is geweld tegen vrouwen een wijdverbreid verschijnsel. Het gebrek aan preventieprogramma’s en de aanwezigheid van interventieoplossingen die de culturele oorsprong ervan niet aanpakken, beperken echter de vermindering van het probleem en het herstel van de slachtoffers. Klingspohn suggereert de ontwikkeling van interventies die culturele veiligheid kunnen garanderen en bijgevolg de discriminatie en marginalisatie kunnen verminderen die Aboriginals ervaren in de reguliere gezondheidszorg en die het zoeken naar hulp beperken.

Het derde deel bestaat uit twee reviews en een research paper over de impact van Intimate Partner en Huiselijk Geweld. De systematische review uitgevoerd door Onwumere et al. benadrukte de financiële en emotionele last die geweld gepleegd door psychotische patiënten met zich meebrengt voor hun informele zorgverleners (voornamelijk naaste familieleden). Bovendien identificeerden de auteurs binnen de studies een positieve associatie tussen slachtofferschap en traumasymptomen, angst, en gevoel van machteloosheid en frustratie.

Onder mensen die leden aan huiselijk geweld met een romantische of niet-romantische partner die hun stalker werd, brengt slachtofferschap van stalking lichamelijke en emotionele gevolgen met zich mee voor zowel mannelijke als vrouwelijke slachtoffers. Vrouwen hadden meer last van depressieve en angstsymptomen dan mannen (hoewel de symptomen voor beide seksen minimaal waren), terwijl mannen meer woede ervoeren. Verder gebruikten beide seksen ten minste één “weggaan”-strategie in de omgang met stalkingsepisodes, en de toename van het stalkingsgedrag bepaalde een vermindering in het gebruik van copingstrategieën. Deze laatste bevinding is waarschijnlijk te wijten aan het ervaren leed (Acquadro Maran en Varetto).

Mishandeling van kinderen – wat vaak voorkomt bij huiselijk geweld – leidt tot emotionele trauma’s en fysieke en psychologische gevolgen die een negatieve invloed kunnen hebben op de leermogelijkheden. De belangrijkste taak van het schoolpersoneel is het herkennen van signalen van mishandeling en het doorverwijzen naar professionals. Er bleek echter een gebrek aan vaardigheden en vertrouwen bij de leerkrachten met betrekking tot deze functie, en er is verdere opleiding voor het schoolpersoneel nodig om de steun aan mishandelde kinderen te vergroten (Lloyd).

Ten slotte bevat het vierde deel twee artikelen (een overzichtsartikel en een methodologisch artikel) die informatie verschaffen over interventie- en preventieprogramma’s, en een onderzoeksartikel dat bijdraagt tot de ontwikkeling en validering van de Willingness to Intervene in Cases of Intimate Partner Violence Against Women (WI-IPVAW) Scale. Gracia et al. Het instrument heeft – zowel in de lange als in de korte vorm – een hoge betrouwbaarheid en constructvaliditeit aangetoond. De ontwikkeling van de WI-IPVAW kan bijdragen tot de evaluatie van de rol die kan worden gespeeld door mensen die zich bewust zijn van het geweld en inzicht hebben in attitudes ten aanzien van IPV die het gedrag van de dader en de onthullingen van het slachtoffer kunnen beïnvloeden. De oorsprong van geweld binnen intieme relaties tijdens de adolescentie vraagt om de ontwikkeling van preventieve programma’s die het fenomeen kunnen beperken. De mini-review uitgevoerd door Santoro et al. benadrukte de noodzaak om rekening te houden met de relationele structuur waar vrouwen bij betrokken zijn (geschiedenis van poly-victimization re-victimization), en de overheersing geleden volgens het geslachtsmodel gestructureerd door de patriarchale context. Bovendien vereist het feit dat geweld zich kan voordoen na een scheiding of echtscheiding dat bij voogdijzaken de opvoedings- en co-ouderschapsrelatie wordt geëvalueerd. Dit proces kan de mogelijkheid bieden om gewelddadig gedrag te evalueren en te behandelen (Conflict-Gestimuleerd Geweld, Gewelddadig Verzet, Separation-Instigated Violence). Op grond van deze overwegingen hebben Gennari e.a. een model uitgewerkt voor klinische interventie (relationeel-intergenerationeel model) dat nuttig is om deze problemen aan te pakken tijdens de evaluatie van de voogdij over kinderen. Het model bestaat uit drie niveaus die gericht zijn op het begrijpen van de intergenerationele uitwisseling en het identificeren van factoren die bijdragen aan het beschermen van de gezinsrelatie. Dit evaluatieproces stelt ouders in staat om na te denken over informatie die tijdens het evaluatieproces naar voren is gekomen en hulpbronnen te activeren die nuttig zijn om een constructieve verandering van conflictdynamiek en gewelddadig gedrag te bevorderen.

Bijdragen van auteurs

Alle vermelde auteurs hebben een substantiële, directe en intellectuele bijdrage geleverd aan het werk, en hebben het goedgekeurd voor publicatie.

Conflict of Interest Statement

De auteurs verklaren dat het onderzoek werd uitgevoerd in afwezigheid van enige commerciële of financiële relaties die zouden kunnen worden opgevat als een potentieel belangenconflict.

Acknowledgments

We willen graag alle auteurs en de reviewers bedanken die hebben bijgedragen aan de huidige artikelverzameling, voor hun toewijding aan onze onderwerpen en hun bereidheid om hun kennis te delen, en zo het onderzoek op dit gebied te vergroten; Kath Woodward, Specialty Chief Editor van Gender, Sex, and Sexuality Studies die in ons project geloofde, en Dr. Tommaso Trombetta voor zijn samenwerking gedurende het afgelopen jaar.