“Knap? Ja, maar alleen vederlicht. Voor hun grootte en gewicht zijn eksters waarschijnlijk de meest moordzuchtige vogels van de hele vogelwereld. Ze hebben een honger naar warm bloed en rood vlees die fenomenaal is.” – Bert Popowski, “Eksters zijn Moord!”, Calling All Varmints (1952)

Toen ik klaar was met mijn wandeling, hoorde ik een andere bezoeker aan het begin van het pad uitroepen: “Ik zag net een van die schattige smoking vogels!”

Ik geef het toe: Mijn eerste impuls was om mijn ogen te rollen bij deze beschrijving van een van de meest zichtbare vogels rond mijn huis in het westen van de Verenigde Staten, de zwartbek ekster (Pica hudsonia). Maar ik moest ook wat krediet geven. Het opvallende verenkleed van de ekster lijkt op een smoking, zelfs als het zonlicht onthult dat de “zwarte” veren eigenlijk een iriserend blauwgroen zijn.

Ik weet ook dat eksters echte publiekstrekkers zijn voor bezoekers aan West-Amerikaanse nationale parken en openbare landerijen. Terwijl degenen onder ons die hier wonen ze dagelijks rond onze buurten kunnen zien, waarderen degenen buiten de regio de schoonheid en de capriolen van de vogel.

En deze eksterwaardering is een welkome verschuiving ten opzichte van vroegere houdingen. Vandaag de dag vinden zelfs degenen onder ons die bekend zijn met eksters het meestal leuk om de vogel te zien. Zeker, ze kunnen ons wekken met hun rauwe roep, of ons ergeren als ze een fruitboom plunderen. Maar voor het grootste deel ontsnapt de ekster aan onze aandacht.

Het is gemakkelijk te vergeten dat, nog niet zo lang geleden, de zwartsnavige ekster een van de meest verguisde vogels in Noord-Amerika was, zo niet de wereld.

Intelligente Opportunisten

Zwartsnavige eksters zijn korvieren, in dezelfde familie als kraaien, raven en gaaien. Net als andere korpioenachtigen, zijn het zeer intelligente vogels. Ze hebben ook een complexe sociale hiërarchie; het Cornell Lab of Ornithology meldt dat “In groepen, mannetjes dominantie vestigen door middel van een stretch display: het verhogen van de snavel in de lucht en het knipperen van hun witte oogleden.”

Het grootste deel van het dieet van een typische ekster bestaat uit insecten, maar ze zijn opportunisten. Ze doen zich tegoed aan aas, en langs westelijke wegen zie je vaak een zwerm op een kadaver zitten. Ze eten fruit, vogelvoer, kleine zoogdieren en afval. Ze eten ook vogeleieren en jonge vogels, hoewel onderzoek heeft aangetoond dat dit slechts een klein deel van hun dieet uitmaakt.

Dit opportunisme leidt ook tot hun verwarde relatie met de mens. Doorheen de geschiedenis van dit continent hebben ze mensen herkend als een bron van gemakkelijk voedsel. Naar verluidt volgden ze Amerikaanse Indianen op bizonjacht, en herkenden zo het potentiële feestmaal dat ze achterlieten.

De Expeditie van Lewis en Clark merkte op dat eksters vaak brutaal hun tenten binnengingen op zoek naar voedsel. En veel moderne jagers, waaronder ikzelf, hebben opgemerkt dat zij (en raven) menselijke jachtpartijen blijven volgen. Ik ben er soms van overtuigd dat deze vogels mij hebben getipt over wild. Sommigen vinden dit misschien fantastisch, maar het is mij te vaak overkomen om het te verwerpen.

Maar in de 20e eeuw zagen veel mensen de ekster niet als een jachtpartner. Ze zagen de vogel als een gemene bedreiging voor vee en wild. En ze vervolgden eksters zonder pardon.

A History of Violence

Outdoor tijdschriften en boeken in het midden van de 20e eeuw beschuldigden de ekster vaak van bloederige, gruwelijke misdaden tegen hulpeloze huisdieren en wilde dieren. Als men deze verslagen vandaag leest, lijkt de ekster het gevleugelde equivalent van Darth Vader, of misschien Hannibal Lecter.

Larry Koller, in zijn Treasury of Hunting (1965), herhaalt een gebruikelijke beschuldiging tegen de vogel: “Eksters zijn kleine, gemene, westerse vogels met de smerige gewoonte om de ogen uit te plukken van jonge, pas gedropte kalveren en geitjes. Dan, in een aanval van een zwerm, eten ze het hulpeloze dier letterlijk levend op.”

Outdoor schrijver Bert Popowski deed de oog-etende verhalen af als louter folklore. Maar hij verdedigde de eksters niet. In feite, verdubbelde hij zijn eksterhaat en sensatiezucht. “Ounce for ounce they have no peer in cold-blooded rapacity,” schreef hij in een hoofdstuk met de beschrijvende titel “Magpies are Murder!” in zijn boek Calling All Varmints.

Dit hoofdstuk bevat talrijke verontrustende beschrijvingen van eksters die, levend, volwassen vee en ander vee verslinden. Hij citeert een veeboer die 50 procent van zijn veeverlies toeschreef aan eksterpredatie. Hij beweerde dat eksters in het vee pikten om vliegenlarven onder de huid te verwijderen, maar van het een kwam het ander:

“Als ze eenmaal de huid van het rund hebben geopend en een voorproefje hebben gekregen van het bloed en vlees, blijven ze het gat vergroten. Uiteindelijk werken ze zich door de spiermantel en in de buikholte. De volgende stap is om door de blootgelegde pens te pikken en dan is dat rund verdoemd.”

Basically, in Popowski’s verhaal, de ekster beitelt een gat in een ongelukkige koe en eet het dan van binnen naar buiten op. Misschien was dit de inspiratie voor die scène in Alien.

Wat is er waar van de eksterpredatie op vee? Van eksters, die zich met insecten voeden, is bekend dat ze op runderen en andere grote zoogdieren landen om teken af te zetten. Deze gewoonte heeft ongetwijfeld bijgedragen tot het idee dat eksters daadwerkelijk koeien aanvielen.

Er zijn ook enkele gepubliceerde verslagen van eksters die pikken aan wonden op vee, waaronder verse brandmerken. Eén gepubliceerd verslag bevatte waarnemingen van een ekster die pikte aan sneden op pas geschoren schapen. Als opportunistische voederaars is dit ongetwijfeld gebeurd, en het gebeurt nog steeds. Maar zulke toevallige voorvallen staan ver af van de vogel die door schrijvers als Popowski ervan werd beschuldigd een voorkeur te hebben voor “rauw, rood vlees, nog levend.”

Niettemin gaven deze verhalen over eksters aanleiding tot een grootschalige slachting van de vogels. Niet toevallig gaven schrijvers als Koller en Popowski tips en trucs voor het afschieten van grote hoeveelheden eksters. Popowski deed verslag van een schietpartij in Manitoba waar zijn groep 2.000 kraaien en eksters doodde, onder het mom van bescherming van nestelende watervogels.

De meeste Amerikaanse staten in het ekstergebied keurden de slacht officieel goed, en betaalden een premie op elke gedode vogel. In Idaho betaalde de staat een stuiver voor elke ingeleverde ekster of ei, wat leidde tot de dood van ongeveer 150.000 vogels.

Veel ranchkinderen vingen de vogels om de premie te ontvangen. Tijdens zijn bezoeken aan het Silver Creek-gebied in het zuiden van Idaho merkte Ernest Hemingway dit op en bedacht hij zijn eigen manier om de ekster te bestrijden. Hemingway was een liefhebber van de Europese schietwedstrijden op levende duiven, waarbij duiven werden losgelaten voor de ogen van schutters in een schietwedstrijd. (Het was in wezen te vergelijken met kleiduivenschieten, maar dan met levende vogels).

Hemingway merkte de gevangen eksters op en creëerde zijn eigen versie van een levend duivenschieten bij Silver Creek, waarbij de gevangen eksters werden losgelaten voor de schutters. Volgens het boek Hemingway’s Guns,

“Hemingway, geïntrigeerd door de grillige vlucht en sluwheid van de vogel, bedacht zijn eigen vorm van ‘varken schieten,’ compleet met regels, trofeeën en weddenschappen. Mary Hemingway schreef liefdevol over hun ekster schietpartijen – de vrienden, het eten en de wijn, de wind die de doelen zo moeilijk maakte, en het verdelen van de weddenschappen.”

Ik hoorde verhalen uit de eerste hand over deze schietpartijen van rancher Bud Purdy, een vriend van Hemingway die deze evenementen vaak op zijn ranch organiseerde. Het toeval wil dat Ernest’s zoon, Jack, en Bud Purdy beiden een belangrijke rol speelden in de samenwerking met The Nature Conservancy om de Silver Creek Valley te beschermen door middel van een natuurreservaat en erfdienstbaarheden. Tijdens een recent bezoek vlogen er voortdurend eksters rond het reservaat – zonder dat iemand op ze schoot.

Nieuwe wetten, nieuwe bedreigingen

Wat veranderde er voor eksters? Heel simpel, een verdrag dat bekend staat als de Trekvogelverdragswet. De oorspronkelijke wet, aangenomen in 1918, beschermde geen eksters of andere vogels. Zij werden toegevoegd aan de beschermde lijst toen de wet werd gewijzigd in 1972. Dit maakte een einde aan premieprogramma’s en wijdverspreide vervolging.

De wet staat toe dat eksters worden gedood wanneer zij gewassen en vee plunderen, of andere materiële schade veroorzaken. Wat schade aan eigendommen is, laat veel ruimte voor interpretatie. Een verhaal op National Public Radio’s Living on Earth door mijn vriend Guy Hand vatte het als volgt samen: “Het is legaal om ze te bestrijden als ze naar je hordeur pikken, Fifi’s hondenvoer opeten, voor de kersenboom gaan.”

Hetzelfde verhaal beschrijft een echtpaar uit Idaho dat doorgaat met het “voeren van oorlog” tegen eksters, wat ook zeker voorkomt op ranches en in veel landelijke gebieden. Toch is de kans tegenwoordig groter dat je iemand een ekster ziet fotograferen met een camera dan met een geweer.

Heden ten dage wordt de ekster geconfronteerd met grotere bedreigingen dan directe vervolging. Hoewel zwartsnavige eksters overvloedig blijven in de meeste delen van hun verspreidingsgebied, zijn de populaties sinds 1966 elk jaar afgenomen.

Het Cornell Lab of Ornithology rapporteert over één oorzaak van de achteruitgang: “Ze zijn kwetsbaar voor giftige chemicaliën, met name plaatselijk aangebrachte pesticiden op de ruggen van vee, die eksters binnenkrijgen bij het verzamelen van teken van vee.”

Het West-Nijl Virus eiste ook een zware tol van eksters toen het zich naar het westen verspreidde. De achteruitgang was goed gedocumenteerd bij de nauw verwante en minder talrijke geelbek- ekster (Pica nutalli), een soort die alleen in Californië voorkomt. Binnen twee jaar na de aankomst van het West Nijl Virus aan de Westkust, waren meer dan 90.000 geelsnavige eksters gestorven…bijna de helft van de gehele populatie.

Ik heb geen schattingen gevonden voor de tol op zwartsnavige eksters. Ik weet dat kort nadat het West Nijl Virus werd gevonden in Boise, waar ik woon, eksters in wezen verdwenen. Hun geroep maakte deel uit van de soundtrack van onze nachtelijke wandelingen in de groene gordel van de stad, maar plotseling hielden ze op. Sindsdien zijn ze teruggekeerd, maar we zien ze nog steeds niet in grote aantallen.

The Magpie Funeral

Diep je in historische verslagen over eksters, dan vind je niet alleen beschrijvingen van roofzuchtig gedrag van eksters, maar ook verslagen van eksterbegrafenissen. In deze verslagen staat dat wanneer een ekster sterft, andere eksters naar de plek zullen reizen en korte tijd over het lichaam zullen zitten.

Het blijkt dat dit gedrag goed is gedocumenteerd in de literatuur en door gerespecteerde ornithologen. Cornell beschrijft de begrafenis als volgt: “Wanneer een ekster een dode ekster ontdekt, begint hij luid te roepen om andere eksters aan te trekken. De bijeenkomst van luid roepende eksters (er zijn tot 40 vogels waargenomen) kan 10 tot 15 minuten duren voordat de vogels zich verspreiden en geruisloos wegvliegen.

Het programma Living on Earth bevat een interview met eksteronderzoeker Chuck Trost, die stelt dat de eksters waarschijnlijk niet hun respect betuigen. Ik denk dat ze proberen te zien wie het is,” zei hij. “Omdat ze elkaar kennen, eksters kennen elkaar, en telkens er een dode ekster is, betekent dit dat er een opening is in het sociale systeem. En als je een onderdanige ekster bent, kun je een trede hoger komen.”

Reporter Guy Hand respecteert de wetenschap. Maar gezien onze geschiedenis met de vogel, suggereert hij ook dat we misschien open moeten staan voor andere interpretaties: “Als we zo snel de slechtste menselijke eigenschappen aan eksters toekennen, kunnen we ze dan niet een beetje ruimte geven voor eerbiedige reflectie?”