Kwik is een zeer dicht, natuurlijk voorkomend element.

Kwik geleidt elektriciteit en zet gelijkmatig uit en krimpt bij veranderende temperatuur.

Kwik amalgameert gemakkelijk met andere metalen, zoals goud, zilver, zink en cadmium. Tandamalgaam is een legering die bestaat uit 43 tot 54% kwik gecombineerd met een percentage zilver, tin, zink en koper.

Kwik vormt zeer nuttige verbindingen met andere elementen. Enkele van deze kwikverbindingen zijn kwikoxide, kwiksulfide, kwikchloride, en kwiknitraat. Vroeger werd kwiknitraat gebruikt bij het maken van vilt voor hoeden. Kwikvergiftiging kwam zo veel voor onder hoedenmakers in de industrie dat het als inspiratie diende voor Lewis Carroll’s personage “The Mad Hatter” in zijn verhaal, “Alice in Wonderland.”

Mercury kan worden gevonden in verschillende soorten kwikhoudende apparatuur, zoals thermometers, barometers, manometers en schakelaars.

De vormen/risico’s van kwik

Kwik kent drie vormen: elementair (vloeibaar kwik), anorganisch kwik en organisch kwik (methylkwik).

Elementair kwik is de meest voorkomende vorm. Het is een metaalachtige, zilverachtige vloeistof (ook wel kwikzilver genoemd) die wordt gewonnen uit een erts dat cinnaber wordt genoemd. Het breekt gemakkelijk in druppeltjes af en verdampt bij kamertemperatuur gemakkelijk tot een geurloze, kleurloze damp die gemakkelijk kan worden ingeademd.

RISICO: Het passeert gemakkelijk de bloed/hersen- en placentabarrières en kan in moedermelk terechtkomen. Het is een krachtig neurotoxine dat inwerkt op het centrale zenuwstelsel. Enkele van de neurologische effecten zijn: beven, stemmingswisselingen, geïrriteerdheid, buitensporige verlegenheid, slapeloosheid, verlies van coördinatie, onduidelijke spraak en een “pins and needles”-gevoel. Zeer hoge blootstellingen kunnen nierbeschadigingen, ademhalingsstoornissen en de dood veroorzaken.

Anorganisch kwik is meestal wit, behalve cinnaber, dat rood is. Anorganisch kwik kan via de mond en huid in het lichaam terechtkomen uit producten als desinfecteermiddelen en schimmelwerende middelen. Anorganische kwikverbindingen worden vaak aangetroffen in wetenschappelijke laboratoria op scholen.

RISICO: Anorganisch kwik is de minst giftige van de drie vormen van kwik. Het kan schade toebrengen aan het maag-darmkanaal, de nieren en het zenuwstelsel. Hoge blootstellingen kunnen leiden tot huiduitslag, dermatitis, stemmingswisselingen, geheugenverlies, mentale stoornissen en spierzwakte.

Organisch kwik, methylkwik, wordt het meest aangetroffen in het milieu. Het wordt omgezet van zijn anorganische vorm door een biologisch bacterieel proces. Het bioaccumuleert in het milieu en wordt het meest aangetroffen in vis. Orale inname van vis is de meest voorkomende route van blootstelling van de mens aan kwik.

RISICO:Methylkwik passeert de bloed/hersenbarrière en de placentabarrière, waardoor het centrale zenuwstelsel beschadigd kan raken en geboorteafwijkingen, neurologische problemen en ontwikkelingsachterstanden kan veroorzaken. Foetussen zijn het kwetsbaarst voor de toxische effecten van methylkwik, omdat uit onderzoek is gebleken dat de concentratie kwik in het bloed van de foetus twee keer zo hoog is als die in het bloed van de moeder. Chronische blootstelling aan methylkwik kan leiden tot aantasting van het gezichtsvermogen, spraak, lopen, gehoor, gebrek aan coördinatie en een “pins and needles”-gevoel veroorzaken. Extreme blootstellingen kunnen tot de dood leiden.

De kwikcyclus in het milieu

Een groot deel van het kwik dat in de atmosfeer vrijkomt, is afkomstig van kolengestookte elektriciteitscentrales. Een behoorlijke hoeveelheid kwik die in de atmosfeer terechtkomt, is ook afkomstig van natuurlijk voorkomende bronnen, zoals vulkanen. Kwik komt ook in de atmosfeer terecht door verbrandingsovens voor stedelijk en medisch afval.

Kwik in de atmosfeer komt terug op het land en in de waterwegen in de vorm van droge depositie en natte depositie in regen en sneeuw. Kwik komt ook in waterwegen terecht via industriële en rioollozingen en via het percolatiewater van gemeentelijke stortplaatsen. Via bacteriële processen wordt anorganisch kwik omgezet in organisch kwik, of methylkwik. Methylkwik bioaccumuleert in de voedselketen, van kleine waterorganismen, naar kleine vissen en grotere vissen, naar wilde dieren en mensen.

Honderdachtenveertig meren, reservoirs en vijvers zijn sinds 2001 getest door het New York State Department of Environmental Conservation (DEC). Drieënzestig van deze meren vallen nu onder het visconsumptieadvies van het New York State Department of Health, met een hoge concentratie van deze meren in de regio’s Adirondack en Catskill Mountains van de staat. De vissoorten met de hoogste gemiddelde kwikconcentraties zijn, niet verrassend, de grotere roofvissen, zoals walleye, northern pike, chain pickerel en smallmouth en largemouth bass.

Mercury in het milieu is ook van invloed op onze wilde dieren. Voornamelijk visetende vogels (arenden en leeuweriken) en zoogdieren (nertsen en otters) vertonen effecten, zoals gedrags- en voortplantingsveranderingen, van kwikvergiftiging. Zelfs insectenetende dieren uit bosecosystemen, zoals zangvogels en vleermuizen, accumuleren hoge kwikgehaltes, wat een aanwijzing is dat depositie van kwik in terrestrische milieus ook een probleem is.

DEC heeft onlangs veel verordeningen aangenomen om kwikemissies in de lucht, kwikhoudende producten en amalgaam in de tandheelkunde te reguleren. Meer informatie over het beheer van kwik in de staat New York is te vinden op de website van DEC over kwikbeheer.