Dit artikel is het tweede in een serie om de gelovigen te helpen de mis op een diepere manier te beleven dan ooit tevoren. Lees de andere delen via de links hieronder, en abonneer u op onze e-nieuwsbrief om de rest niet te missen!

Deel 1: Inleiding
Deel 3: Liturgie van het Woord
Deel 4: Liturgie van de Eucharistie

De kerkbanken van onze kerken beginnen weer vol te lopen. Na een sombere veertigdagentijd zonder missen gaan de deuren van de kerken weer open voor gelovigen om deel te nemen aan de heilige liturgie.

Vóór de COVID-19 pandemie en de sluiting van onze parochies was de mis waarschijnlijk een onderdeel van onze wekelijkse routine. Elk weekend kwamen we samen aan de voet van het altaar als één lichaam in Christus, baden we en ontvingen we de volheid van Christus in de Eucharistie. Deze routine van het wekelijks bijwonen van de mis is een goed en mooi onderdeel van het christelijk geloof – “de bron en het hoogtepunt”, als het ware.

Het gevaar van routines is echter dat ze na verloop van tijd hun blijvende kracht en betekenis beginnen te verliezen. Hoevelen van ons gaan niet elke week naar de mis omdat het moet en niet omdat we de mis in zijn volheid willen beleven? Zijn we het contact kwijtgeraakt met de rijkdom van de liturgie en hoe elk onderdeel ervan bedoeld is om ons steeds dichter te brengen bij Hem die zijn leven in liefde voor ons heeft afgelegd? Als u op een van deze vragen ja hebt geantwoord, dan biedt de heropening van de Missen een gelegenheid om er dieper dan ooit in te gaan.

Het Romeins Missaal verdeelt de Mis in vier hoofddelen. Laten we eens kijken naar enkele van de rijke betekenissen en symbolismen van de Inleidende Riten en hoe onze deelname aan de Mis al begint voordat de bel gaat.

Dompeling in Heilig Water

Vanaf het moment dat we voet zetten in onze parochies, nodigt Christus ons uit tot een diepgaande en intieme gemeenschap met Hem in de Mis. Als we het heiligdom van onze parochie binnengaan, is het instinctief om onze vingers in de fontein met Heilig Water te dopen en onszelf te zegenen met het teken van het Kruis. Heeft u er wel eens over nagedacht waarom we dat doen?

Het voor de hand liggende antwoord is dat het dient als een herinnering aan ons eigen doopsel, en dat is waar. Zoals de Schrift ons keer op keer laat zien, is water een belangrijk symbool in het leven van de Kerk. De Catechismus van de Katholieke Kerk zegt: “De symboliek van het water betekent de werking van de Heilige Geest in het doopsel, omdat het na de aanroeping van de Heilige Geest het werkzame sacramentele teken van de nieuwe geboorte wordt: zoals de dracht van onze eerste geboorte in het water plaatsvond, zo betekent het water van het doopsel werkelijk dat onze geboorte in het goddelijke leven ons in de Heilige Geest wordt geschonken. Zoals “door één Geest zijn wij allen gedoopt”, zo zijn wij ook “gemaakt om van één Geest te drinken”. Zo is de Geest ook persoonlijk het levende water dat uit de gekruisigde Christus opwelt als bron en in ons opwelt tot eeuwig leven” (KKK 694).

Maar er is een nog diepere betekenis aan de zegen met Heilig Water die we vinden als we terugkijken naar de vroege Kerk. Voordat men een heilige ruimte binnenging, was het gebruikelijk dat gelovigen zich “reinigden” met water. Hoewel dit een functioneel doel had om het vuil van het lichaam te verwijderen, symboliseerde het ook het verwijderen van het spirituele vuil dat zich op de ziel opbouwt. Zoals de heilige Clemens van Alexandrië eens schreef: “Het beste bad is dus datgene wat de vervuiling van de ziel afwrijft, en geestelijk is. Daarvan spreekt de profetie uitdrukkelijk: ‘De Heer zal het vuil van de zonen en dochters van Israël afwassen, en het bloed uit hun midden zuiveren.

Met deze rituele reiniging zijn we nu klaar om het heilige feest dat ons wacht binnen te gaan.

Genuflection + Silence

Als we ons een weg banen naar onze zitplaats in de kerkbank, is het stil in de kerk. Voordat we weer gaan zitten, is het instinctief om te knielen voor het tabernakel in een gebaar van eerbied voor Christus. Historisch gezien was het buigen voorbehouden aan heersers en koningen als een teken van onderdanigheid en respect. Op dezelfde manier buigen wij katholieken voor de ware “koning der koningen” als we de kerk binnengaan, om Hem te eren die aanwezig is in het Heilig Sacrament.

De stilte van de kerk voor het begin van de mis moet voor ons een gelegenheid zijn om eenvoudigweg bij de Heer stil te staan. In de stilte kunnen we aandachtiger luisteren naar de stem van de Heer en naar wat Hij ons zou kunnen vragen op te offeren in het offer van de Mis. Het is een gelegenheid om onze harten tot rust te brengen, alle dwalende gedachten gevangen te nemen, onze zorgen en angsten te verstillen, en gewoon te bestaan in de aanwezigheid van de Allerheiligste.

Entrance Procession

De bel gaat. Iedereen gaat staan. De muziek begint en een processie komt de kerk binnen, ten teken van het begin van de mis. In een typische zondagsmis, volgt de processie meestal deze algemene volgorde: Misdienaars met het processiekruis (Crucifix), misdienaars met kaarsen, de diaken met het evangelie, gevolgd door de priester. Deze volgorde lijkt willekeurig, maar is zo ontworpen.

Het processiekruis leidt de processie en verkondigt de gekruisigde Christus als de reden van samenkomst. De kaarsen, soms gemaakt van bijenwas en brandende lonten, betekenen Christus als het licht van de wereld; de was en de vlam symboliseren ook de dubbele aard van Christus’ bestaan als zowel mens als goddelijk. De diaken die de evangeliën draagt, vertegenwoordigt zowel de woorden van Christus als het Woord dat in Christus vlees is geworden. Tenslotte wordt Christus zelf vertegenwoordigd door de priester, die handelt in de persoon van Christus wanneer hij de heilige liturgie viert.

Als de precessie zich een weg baant door het lichaam van Christus in de verzamelde gelovigen en het altaar bereikt, stoppen zij om te buigen. Dan kussen diaken en priester beiden het altaar als een uitdrukking van verering voor het heilige offer dat daar op het punt staat plaats te vinden. Het altaar zelf stelt Christus voor, “de steen die de bouwlieden verwierpen, die de Hoeksteen wordt” (Psalm 118). Als er wierook wordt gebruikt, is dat bedoeld als symbool voor de gebeden en de plichten van alle verzamelde gelovigen die als rook opstijgen naar onze Vader in de hemel (Psalm 141:2 en Openb. 8:4).

Kruisteken

Elke mis begint op dezelfde manier: de priester zegt de woorden: “In de naam van de Vader, en van de Zoon, en van de Heilige Geest…,” en wij merken onszelf met het kruisteken. Het kruisteken is een manier om te erkennen waarom we in de eerste plaats in de mis zijn: om de Vader, de Zoon en de Heilige Geest te aanbidden en te danken. Maar wat nog belangrijker is, het is een teken van onze verbondenheid met de Heer.

Het kruisteken dateert uit de eerste eeuw van het christendom. Ons met het kruisteken markeren bij het begin van de mis is ook een manier om ons eraan te herinneren dat de mis eerst en vooral een gebed is. Door onszelf te merken, verenigen we onze gebeden met die van de eerste christenen en met die van miljoenen andere christenen over de hele wereld die op precies hetzelfde moment de mis vieren.

Na het teken herhaalt de priester de woorden van de heilige Paulus, geschreven in het tweede boek van de Korintiërs: “De genade van onze Heer Jezus Christus, en de liefde van God, en de gemeenschap van de Heilige Geest zij met u allen.” De meest gebruikelijke groet is: “De Heer zij met u.” Als we antwoorden met de woorden: “En met uw geest”, erkennen we de gave van de geest die de priester ontving bij zijn wijding.

Penitentiële handeling

Het is een essentieel beginsel van het christelijk geloof om de eigen zondigheid en onvolmaaktheid te erkennen. Dat is precies waarom Christus kwam: om de mensheid te verzoenen met de God die hen schiep. In de mis komt deze erkenning het meest tot uiting tijdens de boetvaardige handeling. Als de priester ons smeekt “onze zonden in herinnering te roepen om ons voor te bereiden op het vieren van de heilige mysteries”, wordt ons gevraagd een boetvaardige instelling en een gezuiverd hart te hebben voordat we deelnemen aan de Heilige Liturgie.

De priester leidt dan de congregatie in een korte verklaring, die in het Latijn het Confiteor wordt genoemd, als hij begint: “Ik belijd, tegenover de almachtige God en tegenover u, mijn broeders en zusters, dat ik zeer gezondigd heb…” Door deze woorden te herhalen, verklaren de gelovigen hun eigen zondigheid en vragen om Gods genade. Door drie keer op de borst te slaan terwijl we de woorden “door mijn schuld, door mijn schuld, door mijn zwaarste schuld” uitspreken, imiteren we een oud symbool van berouw, dat in de Heilige Schrift bij verschillende gelegenheden wordt beschreven als het “slaan op de borst”.

Na deze verklaring reciteren de gelovigen soms het Kyrie Eleison, dat Grieks is voor “Heer, ontferm U”. In plaats van te smeken om Gods barmhartigheid, moeten deze woorden worden benaderd als een eerbiedig gebed tot de Heer in dankzegging voor zijn barmhartigheid en genade. Hoewel we het niet verdienen, erkennen we zijn eindeloze liefde voor ons als we reageren op de woorden van de priester of diaken: “Heer, ontferm U. Christus, ontferm U.” Door de boetvaardige handeling zijn wij dus in staat om met een rein hart deel te nemen aan de eucharistieviering; er zij echter op gewezen, dat als men tijdens de mis bewust in doodzonde verkeert, het sacrament van de verzoening noodzakelijk is om de eucharistie te kunnen ontvangen.

Gloria

Na het Kyrie Eleison verheffen de gelovigen hun stem in het Gloria. Het Gloria is een van de oudste en oudste delen van de liturgie, daterend uit de jaren 100. De aanhef van het Gloria, “Eer aan God in de hoogste en vrede op aarde aan de mensen van goede wil…” is een echo van de woorden die de engelen tot de herders richtten in de nacht dat Jezus werd geboren.

In werkelijkheid verenigen wij onze stemmen in het Gloria met die van de engelen in de hemel in een triomfantelijk lofkoor voor de Heer. Het is een refrein dat de eeuwen overstijgt en dat de geestelijke en metafysische realiteiten weergeeft die in de Heilige Mis botsen met het aardse. Het is een lied dat tot in alle eeuwigheid gezongen is, wordt en zal worden.

Collect

Ten slotte, voordat de liturgie van het Woord begint, leidt de priester de gemeente in een gebed dat de Collecte wordt genoemd. Dit gebed is bedoeld om de gebeden van de gelovigen te “verzamelen” en ze te verenigen met de heilige mysteries die tijdens de Mis plaatsvinden. Zoals de Algemene Instructie van het Romeins Missaal zegt: “De Priester spreekt het gebed uit dat gewoonlijk de ‘Collecte’ wordt genoemd en waardoor het karakter van de viering tot uitdrukking komt.”

Met onze zielen nu gereinigd, onze geest nu rustig en onze harten nu gezuiverd en open voor de Heer, zijn we klaar om deel te nemen aan de Heilige Mis en Jezus te ontvangen in de Eucharistie.