Een van de beroemdste schilderijen van Michelangelo in de Sixtijnse Kapel is die van de Schepping van Adam, die het moment afbeeldt waarop God de mensheid schiep. Het is een van een reeks schilderijen aan het plafond die het verhaal uit Genesis tot leven brengen. Andere beroemde scènes zijn Adam en Even in de Hof van Eden en de Zondvloed.

Er zijn veel intrigerende theorieën rond Michelangelo’s werk, niet in het minst dat scènes in de Sixtijnse Kapel verwijzingen bevatten naar de Joodse Kabbala mystieke traditie. Een andere theorie belicht Michelangelo’s heimelijke beledigingen aan het adres van de Katholieke Kerk en haar pausen, verborgen in de schilderijen, en een andere onthult verborgen vrouwelijke anatomie-onderdelen in de schilderijen. Critici van deze theorieën zeggen dat het het resultaat is van mensen die zien wat ze willen zien en wijzen erop dat Michelangelo een uitgebreid verslag van zijn leven heeft nagelaten in geschriften, waarvan geen enkele melding maakt van geheime boodschappen of verborgen betekenissen.

Maar wat als Michelangelo een diepere betekenis begreep van het scheppingsverhaal? Wat als het hele schilderij een letterlijke weergave van de schepping zou zijn, een schilderij dat op het eerste gezicht het bijbelse verhaal zou weergeven en bij nader inzien een onderliggende waarheid zou onthullen waarvoor geen bril of vreemde talen nodig waren (sommige auteurs hebben erop gewezen dat het Hebreeuwse alfabet een van de verborgen betekenissen van Michelangelo’s werk aan het plafond is). Tenslotte, hoeveel mede illuminati zouden toegang hebben tot een nauwkeurige inspectie van de Sixtijnse Kapel om een verloren waarheid te ontdekken die Michelangelo tot in het kleinste detail in zijn kunstwerk schilderde?

Michelangelo’s werk in de Schepping van Adam kan een stuk duidelijker zijn als we het bekijken in termen van Michelangelo’s begrip van de schepping en de wetten van energie. Dat de boodschap volledig zichtbaar zou zijn, wordt bovendien versterkt door zelfs maar een vluchtige blik op veel van zijn werken – zoals de Piëta. Dit beeld stelt Maria voor die Jezus vasthoudt na de kruisiging – alleen is de Maria die Jezus vasthoudt niet de heilige Maria maar Maria Magdalena, zijn vrouw. De Maria in het beeld is immers van dezelfde leeftijd als Jezus en dus nauwelijks zijn moeder.

Zo had Michelangelo de vorm om het hele doek te gebruiken als middel om een boodschap over te brengen en tegelijkertijd zijn betaalmeesters tevreden te stellen – de paus en de Medici-familie (van wie twee kinderen paus werden en waar Michelangelo in zijn vormingsjaren in het Medici-paleis verbleef).

De verborgen betekenis van het Evangelie van Maria

Het eerste wat de meeste mensen opvalt aan God die Adam schept op Michelangelo’s schilderij is dat de vingers elkaar niet aanraken. En terecht – er was geen behoefte aan lichamelijk contact, want Adam werd geschapen in een universum waar alleen het denken de uitkomst bepaalde. Deze overdracht van energie, deze gerichte en gecontroleerde manifestatie van een gedachte, is de eigenlijke leer van wat velen van ons nu aan het ontdekken zijn – dat onze gedachten alleen de ervaringen controleren die we hebben. Dat onze gedachten een zeer reëel en diepgaand effect hebben, niet alleen op ons, maar op het universum en alles wat zich daarin bevindt. Elke spirituele leraar in de geschiedenis heeft gepredikt dat beheersing van de geest (en dus van ons ego) de eigenlijke weg is naar spirituele verlichting.

Maar laten we wat verder op deze weg gaan en de ‘God’ in Michelangelo’s schilderij zien als de bron of het eerste wezen in het universum. Als het eerste wezen heeft hij een evenwicht nodig in zijn macht. Zonder dat evenwicht zou elke gedachte van hem worden uitgevoerd, omdat er niets in het universum is om hem tegen te werken. De schepping van de mens is dus een noodzakelijke daad van zelfbehoud, want zonder de mens kan God niet overleven – voor elke actie is er een gelijke en tegengestelde reactie en voor God is de mens dat – wij zijn de vrije wil die nodig is om de macht van de oorspronkelijke bewuste bron in evenwicht te brengen. Een God zonder een tegenkracht is slechts één gedachte verwijderd van zelfvernietiging, die op een gegeven moment onvermijdelijk moet plaatsvinden. Een tegenkracht, de mens (of bewuste wezens), die energie richt op zijn ‘god’, voorkomt dat zoiets gebeurt.

Dit gevoel van evenwicht, van een gelijkheid tussen bewust leven hier in het fysieke universum zoals voorgesteld door Adam en de oorspronkelijke bron zoals voorgesteld door God, doortrekt het hele schilderij. God is afgebeeld zwevend in de ether, Adam op de grond. God kijkt omlaag, Adam kijkt omhoog. God is gekleed, Adam is naakt. God reikt met de (actieve) rechterhand, Adam reikt met de linker (ontvankelijke) hand – een andere manier om evenwicht weer te geven en ook een teruggrijpen naar de linker- en rechterzuil van de mystieke kabbalatraditie of wat beschouwd zou kunnen worden als occulte literatuur. God is actief, Adam is lui of een andere manier om dit te zien is dat God actief probeert een evenwicht te scheppen, Adam lijkt het niet te begrijpen maar is er ontvankelijk voor. God heeft zilverkleurig of glanzend haar, Adam heeft donker haar.

Je zou denken dat als iemand God schildert naast een gewone sterveling, dat God oneindig veel groter zou zijn en een status zou hebben die de mens als een klein onbeduidend wezen zou plaatsen. Maar niet in Michelangelo’s schilderij. In plaats daarvan zien we de mensheid, zoals voorgesteld door Adam, als ongeveer even groot als God – een tegenwicht voor Gods macht, maar wel één die “geschapen” is of afkomstig uit diezelfde bron. Op het schilderij zijn Adam en God beiden van hetzelfde vlees, dezelfde substantie. Dat wil zeggen dat mens en god niet uit verschillende materialen zijn geschapen, maar van dezelfde energie zijn, dat hun respectievelijke zielsenergie niet verschillend is. Nadat er zoveel verschillen en evenwichtige dualiteiten in het tafereel zijn geschilderd, is het opvallend dat zowel God als Adam van hetzelfde vlees, d.w.z. dezelfde substantie zijn.

De rode wolk waarop God ligt, onthult een ander aspect van de verborgen kracht die wij allen hebben – het is de vorm van het menselijk brein. En waar heeft Michelangelo de prachtige hand van God geschilderd die uitsteekt en zich uitstrekt om Adam te scheppen? Precies waar wij historisch gezien het derde oog voorstellen! Met andere woorden, de scheppingskracht van ons allen strekt zich uit via ons derde oog, die fabelachtige plek in ons voorhoofd die we kunnen ‘voelen’ als we ons voorstellen dat iets tot bloei komt. Dit is een zeer reële voorstelling van wat er gebeurt wanneer we gebruik maken van ons visioen-zintuig – energie transformeert in het universum zoals opgeladen door de gedachten die we denken. Er is een gelijke en in evenwicht brengende kracht voor elke actie in het universum en je gedachten zijn ook trouw aan die vergelijking – ze moeten een in evenwicht brengende kracht hebben en een deel van die in evenwicht brengende kracht is het effect dat ze hebben in het universum.

En waar zetelt God in het schilderij? Precies in deze vorm van het menselijk brein. Samen met alle andere figuren die hem lijken te willen tegenhouden – of misschien zijn dit wel de negatieve stemmen die we voortdurend door ons eigen hoofd horen ratelen, gezien het feit dat ze worden afgeschilderd als ongelukkig dat God ons überhaupt schept! Het zijn de ego’s, de stemmen die we horen als we ons op ons eigen gevoel van belangrijkheid richten. God, zoals afgebeeld op het schilderij via zijn positie in de ‘hersenen’, is in ons – we hoeven het alleen maar bewust te begrijpen om naar believen van de ervaring te kunnen profiteren. Het is interessant dat deze figuren in het brein verschijnen aan Gods kant van het schilderij – bijna alsof zij ons eigen (en Gods) ego zijn dat ons probeert weg te trekken van het vinden van ons eigen evenwicht.

Gezien het feit dat God in het beeld ons bewust schept, is er een grote onderliggende boodschap verborgen in het volle zicht. Dat door bewust iets te denken, we een energie in beweging zetten die invloed heeft en heeft op het universum als geheel. Overweeg dit, dat God ‘Adam’ tot bloei bracht en Adam vervolgens de hele aarde beïnvloedde (we kunnen dit uitbreiden om Adam te beschouwen als vertegenwoordiger van al het bewuste leven dat zich uitstrekt over het universum). Hier zit een waarheid als een koe in en dit is het – wanneer we bewust iets in het universum beschouwen, beschouwen we letterlijk alles. De energie in het universum is niet gescheiden en gescheiden van het ene ding naar het andere, maar op zijn meest basale of subatomaire niveau is het altijd stromend en veranderend, nooit statisch, maar stromend van de ene vorm naar de volgende. Dus wanneer we één ding op een bewuste manier beschouwen, beïnvloeden we standaard het universum als geheel. Toen God Adam ‘schiep’, beïnvloedde hij bewust alles in het universum, gewoon door dat ene ding – Adam – te beschouwen.

Misschien is dit wat Thich Nhat Hanh bedoelde toen hij zei: “Wanneer je één ding met diep bewustzijn aanraakt, raak je alles aan.”