Door Amy Ratner, analist medisch en wetenschappelijk nieuws

Van jongs af aan tot op latere leeftijd is de diagnose van coeliakie van cruciaal belang en mag niet worden genegeerd. Dat is de boodschap voor patiënten en zorgverleners uit twee recente studies.

In de eerste concludeerden onderzoekers uit Italië dat het aantal patiënten met coeliakie wereldwijd toeneemt, “dankzij betere omgevingsomstandigheden waardoor kinderen met coeliakie langer kunnen overleven.”

In de tweede ontdekten wetenschappers uit Finland en het Verenigd Koninkrijk dat een op de vier coeliakiediagnoses wordt gesteld bij mensen van 60 jaar of ouder. Toch blijft 60 procent van de patiënten ongediagnosticeerd omdat hun symptomen, waaronder vermoeidheid, indigestie en verminderde eetlust, worden toegeschreven aan de oudere leeftijd zelf.

Hoewel de studies geen verband met elkaar houden, geven ze samen een beeld van de implicaties van coeliakie over de hele levensspanne.

Kindersterftecijfers en prevalentie van coeliakie

“Onze resultaten tonen voor het eerst aan dat de prevalentie van coeliakie bij kinderen parallel loopt met het sterftecijfer bij kinderen onder de vijf jaar,” concludeerde een studie die onlangs werd gepubliceerd in het Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition.

Onderzoekers van de Universiteit van Pavia beoordeelden 27 studies die in 17 landen werden gedaan en die de prevalentie van coeliakie bij schoolkinderen beschrijven. Schattingen van kindersterfte voor elk van de landen werden vervolgens vergeleken met de prevalentie.

Prevalentie:
Het percentage personen in een populatie dat een bepaalde ziekte heeft op een bepaald tijdstip of gedurende een bepaalde periode.

sterftecijfer:
een maat voor de frequentie van het optreden van sterfte in een bepaalde populatie gedurende een gespecificeerd interval.

Toen de onderzoekers keken naar cijfers uit studies van 1999 tot 2013, ontdekten ze dat het sterftecijfer voor kinderen jonger dan vijf jaar verband lijkt te houden met de prevalentie van coeliakie in de algemene bevolking. In ontwikkelingslanden waar de kindersterftecijfers hoog waren, kwam coeliakie minder vaak voor, terwijl het tegenovergestelde waar was in westerse landen, vond hun studie.

De review omvatte alleen studies waarin kinderen werden gescreend met bloedtests op coeliakie en gediagnosticeerd door middel van darmbiopsieën. Onderzoekers hielden ook rekening met genetica, glutenconsumptie en details over de timing van glutenintroductie en borstvoeding.

In de afgelopen decennia zijn de totale mortaliteit en de mortaliteit als gevolg van gastro-intestinale infecties aanzienlijk gedaald, volgens de studie. “Dit zou kunnen hebben geresulteerd in een verbeterde overleving van , waardoor ze achteraf kunnen worden gediagnosticeerd,” schreven de auteurs. Ze suggereren ook dat minder gastro-intestinale infecties, als gevolg van de manier waarop kinderen in sommige delen van de wereld worden beschermd tegen ziektekiemen in het vuil, ook zouden kunnen bijdragen aan meer coeliakie, een theorie die de hygiënehypothese wordt genoemd.

Zij merken op dat in de vroege 19e en 20e eeuw glutenbevattend meel werd toegevoegd als een vroege melkmodificator. Ook waren zowel bier als slobber, een dun voedingsmiddel gemaakt met de brij van moutlikeuren, goedkope alternatieven voor dure koemelk. Kinderen die aan diarree leden, kregen gerstewater. In Italië was met gluten verrijkte pasta populair en werd deze gepromoot als het ideale voedsel voor spenen van kinderen, vooral kinderen met diarree, ondervoeding en bloedarmoede. De productie van deze pasta werd in 1985 stopgezet. Al deze praktijken zouden hebben bijgedragen tot een lagere overlevingskans van kinderen met niet-ontdekte coeliakie.

Een studie uit 1939 toonde aan dat de prognose voor kinderen met coeliakie somber was. Van de 73 patiënten waren er op het moment van de studie al 26 overleden en slechts 17 waren drie jaar na de diagnose nog in leven. Gluten waren nog niet geïdentificeerd als de boosdoener bij coeliakie, een ontdekking die werd gedaan door Willem-Karl Dicke kort na de Tweede Wereldoorlog.

Vóór de ontdekking van Dicke hadden kinderen met coeliakie weinig kans om te overleven en zouden ze niet zijn meegeteld in enquêtes over coeliakie die 20 of 30 jaar later werden gehouden, merken de Finse onderzoekers op. Nu duikt coeliakie op in landen waar het tot een paar jaar geleden nog niet bestond, aldus hun studie. “Dit is ten minste gedeeltelijk te wijten aan de betere milieuomstandigheden die tegenwoordig een betere overleving van ,” schreven de auteurs.

Celiac disease in older adults

Celiac disease is also being found more frequently in older adults, who often present with different symptoms than those diagnosed at an earlier age. Vermoeidheid, constipatie, bloedarmoede, osteoporose en neuropathie komen vaak voor en worden vaak afgedaan als tekenen van “ouderdom en van geen belang,” volgens een studie gepubliceerd in het tijdschrift, Alimentary Pharmacology and Therapeutics.

De afwezigheid van klassieke coeliakiesymptomen vertraagt de diagnose – in één geval “een verbazingwekkende 50 jaar,” aldus de studie.

“Sommigen zouden kunnen betogen waarom de diagnose coeliakie moet worden nagestreefd bij ouderen, vooral wanneer de symptomen slechts mild zijn en het aannemen van een glutenvrij dieet aanzienlijke veranderingen in de levensstijl vereist,” schreven de auteurs.

Zij merken op dat milde symptomen niet gelijk staan aan een bevredigende kwaliteit van leven bij ouderen met ongediagnosticeerde coeliakie. “Oudere mensen zijn in toenemende mate niet bereid om een slechte gezondheid te accepteren die zou kunnen wijzen op coeliakie en eisen terecht onderzoek,” zeiden de onderzoekers van het universiteitsziekenhuis van Tampere, het universiteitsziekenhuis van Helsinki en het Royal Derby Hospital.

Daarnaast kan de diagnose ernstige complicaties helpen voorkomen, zoals botbreuken en enteropathie-geassocieerd T-cellymfoom, concludeerde de studie. Hoewel het risico op lymfoom zich vooral bij oudere patiënten concentreert, zei de studie, is het bewijsmateriaal gemengd over de vraag of het groter is dan in de algemene bevolking.

Lees meer: Welke rol spelen patiënten in coeliakie-onderzoek?

Patiënten die op oudere leeftijd worden gediagnosticeerd, worden geconfronteerd met enkele unieke uitdagingen bij het volgen van het glutenvrije dieet, waaronder een strijd om levenslange eetgewoonten te veranderen, zorgen over de hogere kosten van voedsel en moeite om het te krijgen. De onderzoekers ontdekten echter dat de meesten zich eraan houden. Meer dan 90 procent vertoont een oplossing van de symptomen en verbetering van de resultaten van bloedtesten die coeliakie controleren, concludeerde de studie ook. Het herstel van de schade aan de absorberende bekleding van de darm is ook goed, hoewel het langzamer gaat dan bij jongere patiënten. Onderzoekers baseerden hun conclusies op een review van bestaande studies met betrekking tot coeliakie bij ouderen.

De studie adviseert zorgverleners om op de uitkijk te staan voor coeliakie bij oudere patiënten. “Ouderdom zelf mag nooit de schuld krijgen van klinische kenmerken zoals vermoeidheid, indigesties, verminderde eetlust of bloedarmoede,” schreven de auteurs.

En ze merken op dat aangezien de levensverwachting langer wordt, het waarschijnlijk is dat de prevalentie van coeliakie bij ouderen ook zal stijgen.