De golf van geweld boven Gaza van vorige week verschilde opmerkelijk van eerdere grensoverschrijdende gevechten: Hamas hield zich erbuiten en Israël richtte zich niet op zijn traditionele vijand.

Paradoxaal genoeg bevestigde het dat Israël en Hamas – de belangrijkste islamitische beweging van Gaza – strategische afspraken willen maken om de vrede te bewaren.

De gevechten begonnen toen Israël, wat het noemde, een topcommandant van de kleinere, radicalere Islamitische Jihad-groep gericht doodde, bewerende dat hij aanslagen plande die een onmiddellijke bedreiging vormden.

Deze controversiële operaties zijn zeldzaam sinds de Gaza-oorlog van 2014, en de Islamitische Jihad reageerde met barrages van raketvuur. Het verwachtte dat Hamas zich bij het zou aansluiten om de moord op de commandant, Baha Abu al-Ata, te wreken.

Hamas, dat Gaza regeert, nam wel deel aan een gezamenlijke operatiekamer met andere facties om tactieken te bespreken. Maar het heeft opvallend genoeg geen aanvallen gelanceerd.

Boodschap aan Hamas

Dat is omdat het “in het Palestijnse belang” was om een escalatie te vermijden, vertelde een hoge Hamas-functionaris, Basem Naim, aan de BBC. De Gazanen lijden al genoeg onder de erbarmelijke omstandigheden ter plaatse, zei hij, en “de regionale en internationale atmosfeer is op dit moment niet zo behulpzaam”.

De Israëli’s van hun kant weken af van hun gewoonte om Hamas verantwoordelijk te houden voor elk geweld dat uit Gaza komt. En ze maakten duidelijk dat ze alleen achter de Islamitische Jihad aangingen.

Critici van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu waren er snel bij om de timing van de moord in verband te brengen met zijn politieke strubbelingen. Zij beschuldigden hem ervan dat hij een veiligheidskwestie wilde gebruiken om zijn zaak te ondersteunen in coalitiebesprekingen voor een nieuwe regering die hem zou helpen zijn baan te behouden.

Maar de Israel Defense Forces claimden het als een militaire prestatie. Het beschreef Baha Abu al-Ata als een strijdlustige onruststoker die, volgens de chef-staf, Lt Gen Aviv Kochavi, Israël’s inspanningen om een lange-termijn wapenstilstand met Hamas te bereiken, had belemmerd.

Zijn dood werd zeker geïnterpreteerd door de Israëlische media als een boodschap aan Hamas dat Israël deze afspraken, bemiddeld door Egypte, Qatar en de Verenigde Naties een jaar geleden, wilde handhaven.

‘Wederzijds belang’

Hamas en Israël zijn al lange tijd vijanden. Israël verscherpte zijn blokkade van de Gazastrook toen Hamas er in 2007 zijn macht versterkte en heeft sindsdien drie grote militaire operaties gelanceerd om raketaanvallen vanuit de kustenclave te stoppen.

Maar het heeft ook gekozen voor wapenstilstandsregelingen toen Hamas zijn blijvende kracht bewees.

Over de details hiervan wordt nog onderhandeld. Maar de ruil is dat Hamas de wekelijkse protestmarsen langs de grens van Gaza met Israël wat rustiger laat verlopen en dat Israël zijn verlammende blokkade versoepelt.

Cruciaal voor het financieel in moeilijkheden verkerende Hamas is dat een levensader van maandelijkse geldsommen uit Qatar is gesanctioneerd. Het Israëlische leger wil de veiligheidssituatie in Zuid-Israël stabiliseren, zodat het zich kan concentreren op wat het ziet als de veel grotere dreiging van de Libanese militante groepering Hezbollah in het noorden.

Dus Israël en Hamas hadden waarschijnlijk een gezamenlijk “indirect” belang bij het zien van het einde van de Islamitische Jihad commandant, zegt Mukhaimer Abu Saada, een politiek wetenschapper aan de Al-Azhar Universiteit in Gaza.

“Het is niet gemakkelijk voor mij als Palestijn om te zeggen dat er een wederzijds belang was tussen Hamas en Israël bij de moord op Baha Abu al-Ata,” vertelde hij de BBC, “maar laat me zeggen dat Hamas niet blij was met het gedrag: hij was bij vele gelegenheden verantwoordelijk voor het schenden van de wapenstilstandsovereenkomst met Israël door het lanceren van raketten tegen Israëlische steden en dorpen die grenzen aan de Gazastrook.”

Kwestie van tijd

Niettemin bevond Hamas zich in een delicate positie. Haar besluit om zich te distantiëren van het conflict leidde tot enige publieke woede – vooral nadat acht leden van dezelfde familie, waaronder kinderen, werden gedood in een Israëlische luchtaanval – en tot scherpe spanningen met de Islamitische Jihad.

De groep dreigde naar verluidt op een gegeven moment zich terug te trekken uit de gezamenlijke operatiekamer. En sporadische raketbeschietingen gingen door nadat Egypte had bemiddeld in een overeenkomst om de gevechten te beëindigen.

Basem Naim bagatelliseerde de verschillen tussen de twee groepen. Hij benadrukte dat Hamas zijn verbintenis tot gewapend verzet tegen de Israëlische bezetting, wat Israël en veel westerse landen terrorisme noemen, niet had opgegeven.

“Misschien besluiten we, op basis van onze belangen, soms om onze reactie uit te stellen of te verminderen , maar dat betekent niet dat we niet het recht hebben om onze strijd voort te zetten,” zei hij. “Het is niet onze rol om te werken als een politiemacht voor de bezetting, en als we intern moeten besluiten om te stoppen, is dit gebaseerd op de Palestijnse dialoog, niet een reactie op Israëlische wensen of plannen.”

Volgens commentaren in de Israëlische krant Yedioth Ahronoth gelooft het veiligheids establishment dat het de kansen op een wapenstilstandsregeling met Hamas heeft verbeterd en verwacht het dat politici de “relatief succesvolle ronde van gevechten” vertalen in diplomatiek gewin.

Van Hamas standpunt, zegt Mukhaimer Abu Saada, hangt dat af van de vraag of Israël zijn blokkade versoepelt.

“Als Israël de dagelijkse levensomstandigheden in Gaza gaat verlichten, kan ik je garanderen dat Hamas de afspraken over het staakt-het-vuren zal voortzetten,” zegt hij. “Maar als de situatie niet verbetert, is het slechts een kwestie van tijd voordat de volgende escalatie zal plaatsvinden.”